مهدی ذاکریان کارشناس سیاست خارجی ایران در گفت وگو با ایلنا، در خصوص معادلات منطقه و آینده ایران پس از رخدادهای خاورمیانه، گفت: به نظر می‌رسد که در معادلات نقش کم‌رنگی داریم، زیرا این امر به تصمیمات و عملکرد خودمان برمی‌گردد و آنچه که در سیاست خارجی و داخلی مسئولین ایرانی انتخاب شده، به نتایجی منجر شده که امروز شاهد آن هستیم. در طول ۴۶ سال از عمر جمهوری اسلامی ایران برخی از دولت‌ها و و مسئولان توجه خودشان را معطوف به رضایت مردم کرده‌اند و موفق شده‌اند تا حدی مسائل و مشکلات را حل کنند اما با این حال، به غیر از مقاطع کوتاهی، توجه به آرمان‌ها و ایده‌هایی که در ذهن اولیه مقامات ما وجود داشته، موفق نبوده و نتایج کنونی را به بار آورده است.

باید بهترین ها را انتخاب کرد تا امور را به درستی پیش ببرند

این کارشناس سیاست خارجی راهکار ترمیم سیاست خارجی ایران را در توجه به رضایت مردم و مشورت با آن‌ها دانست و اظهار کرد: در مذاکرات، بحران‌های مختلفی وجود دارد؛ بحران حقوق بشر، بحران موشکی، بحران اقتصادی، بحران فساد و بحران فرهنگی. باید در تمامی این مسائل با مردم مشورت شود اگر از مردم بپرسید، آن‌ها چه نظری در مورد محیط زیست دارند، پاسخ خواهند داد که نمی‌خواهند آب و زمین و جنگل‌های خود را نابود کنند و در عین حال خواهان حفظ آن‌ها هستند. بنابراین، باید از بهترین‌های خود بهره‌مند شویم؛ به عنوان مثال، بهترین جراح، بهترین درمانگر، بهترین مدیر و بهترین مهندس را انتخاب کنیم تا امور را به درستی پیش ببرند. 

سیاست خارجی نیازمند جراحی و تغییرات اساسی است

وی با طرح این پرسش که مگر مردم به آقای پزشکیان رای دادند که آقای عراقچی به رستوران برود و شام بخورد، گفت: رییس‌جمهور در جریان انتخابات گفته بود تا چه زمانی مردم باید منظر جنگ باشند. آقای پزشکیان قول داده است که مردم دیگر نگران جنگ و افزایش قیمت دلار نباشند. بنابراین، سیاست خارجی ما باید به سمت همکاری با جامعه بین‌المللی حرکت کند و از تنش‌ها پرهیز کند. اگر بخواهیم از انزوا خارج شویم، باید همکاری لازم را داشته باشیم. رستوران رفتن آقای عراقچی در سوریه به معنی ثبات آن کشور نبود. در نهایت، این سیاست خارجی نیازمند جراحی و تغییرات اساسی است. باید به اصول روابط بین‌الملل و دکترین‌های حقوقی توجه کنیم و به دنبال روابط مسالمت‌آمیز با همسایگان خود باشیم. اما در حال حاضر، بر اساس علم روابط بین‌الملل، روابط ما با همسایگان دچار تنش است و این وضعیت باید تغییر کند.  در خاورمیانه که ما در آن قرار داریم، نباید تنش‌هایی با همسایگان وجود داشته باشد. روابط ما باید عاری از تضاد‌ها باشد اما به طور کلی این موضوعات تمامی ندارد. کاملاً پارادوکسیکال است. نگرش کشورهای دیگر به ما و وضعیت منطقه‌ای ما نیز حائز اهمیت است. بنابراین، ما باید اصلاحاتی در سیاست داخلی و خارجی خود انجام دهیم تا بتوانیم به شرایط مطلوب‌تری دست یابیم.

روسیه در جریان سوریه پا پس کشید تا منافع دولت خود را تامین کند

ذاکریان در خصوص تصویری که از ایران در ذهن کشور‌های منطقه شکل گرفته است، گفت: اکنون کشورهای مختلف، از جمله آمریکا، امارات و روسیه، از جریان سوریه خارج شدند، حتی روسیه که از زمان حافظ اسد با سوریه دارای اتحاد استراتژیک بوده، با دولت جدید وارد روابط تازه شده است و به منافع خود در این دولت ادامه می‌دهد. سیاست روسیه بر حمایت از دولت بشار اسد متمرکز بود، اما در صورت بروز اشتباه در سیاست خارجی، به سرعت آن را اصلاح می‌کند. در این میان، تصویری که از ایران موجود است، به واقعیت‌های آن بازمی‌گردد. سیاست خارجی ایران باید به گونه‌ای باشد که به مردم منطقه از جمله غزه و سوریه هم کمک کند و در عوض، وضعیت اقتصادی و اجتماعی مردم ایران نیز تحت تأثیر تحریم‌ها و نارضایتی‌های داخلی نباشد.

این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل درباره ارزیابی خود از ادامه مذاکرات با کشورهای اروپایی در پایان دی ماه و احتمال حصول توافق در جریان این گفت‌وگوها، بیان کرد: توافق زمانی اثربخش است که شما امتیازاتی بدهید و در مقابل امتیازی بدست آورید. باید بررسی شود در حال حاضر چه امتیازاتی داریم که در مقابل آن امتیازی بزرگی از طرف مقابل بدست آوریم. امروز متاسفانه محور مقاوت تضعیف شده است. در موضوعات هسته‌ای می‌توانستیم به گونه‌ای عمل کنیم که در مقابل سال‌هایی که ترامپ از برجام خارج شده است، از آنان غرامت بگیریم یا به جای آن تکنولوژی دریافت کنیم اما متاسفانه ابتکار عمل نداشتیم.

وی با بیان اینکه در علم سیاست، حقوق بین‌الملل و روابط بین‌الملل، بن‌بست‌ها امری غیرقابل اجتناب نیستند و این دانش باید به حل مسائل کمک کند، عنوان کرد: اکنون، سؤال این است که چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟ یک راه ساده و کم‌هزینه این است که در روابط حاکمیت با مردم تجدیدنظر صورت گیرد. به عنوان مثال اصلاح بخش‌هایی از قانون اساسی ولو از طریق رفراندوم ضروری به نظر می‌رسد. در ۲۰۰ سال گذشته، ایران هیچ‌گاه آغازگر جنگ در منطقه نبوده است. این نشان می‌دهد که حوزه تمدنی و فرهنگی ایران از دریای مدیترانه تا شبه‌قاره هند، بر پایه خشونت و جنگ نبوده، بلکه بر مبنای ادبیات، شعر و روابط بازرگانی بنا شده است. 

ذاکریان خاطرنشان کرد: با توجه به این پیشینه تاریخی، ایران باید در روابط خود با همسایگان همانطور که بارها اعلام کرده امنیت آن‌ها را به عنوان امنیت خود در نظر گیرد و آنها را به همکاری بیشتر دعوت کند. این اقدام نیازمند دریافت امتیازات مناسب از سوی دیگر کشورهاست تا ایران را به ایفای نقش بیشتر در منطقه ترغیب کند. در غیر این صورت، مذاکره‌کنندگان باید با تأکید بر این نکته که عدم همکاری و عدم اعطای امتیازات لازم، به تداوم تنش‌ها منجر خواهد شد، به پیش روند و در نتیجه تنها تنش در منطقه باقی خواهد ماند. راه‌ حل مذاکره از زبان مردم و با توجه به پیشینه تاریخی ملت ایران خواهد بود.