مهم‌ترین موارد قانونی بعد از مرگ رئیس جمهور

 با جان‌باختن ابراهیم رئیسی در حادثه سقوط بالگرد، سوالات درخصوص چگونگی ادامه روند ریاست جمهوری بیشتر شده است. رئیسی درحالی جان خود را در سانحه از دست داد که یک سال از دوره ریاست جمهوری‌اش باقی مانده بود. کامبیز نوروزی وکیل و حقوقدان با اشاره به موارد قانونی دراین خصوص به رویداد ۲۴ می‌گوید: در ابتدا درگذشت آقای رئیس جمهور و همراهانشان را تسلیت می‌گویم. پیش از این مرحوم شهید رجایی هم در حالی که ۲۸ روزی از شروع ریاست جمهوری‌اش گذشته بود، در حادثه بمب‌گذاری ترور شد. طبیعتا از آن سال به بعد سابقه چنین چیزی را نداشتیم که رئیس‌جمهور در وسط دوره‌اش دچار حادثه‌ای شود و امیدوارم از این به بعد هم نداشته باشیم.

آقای نوروزی در این گفتگو مهم‌ترین مسایل حقوقی بعد از رئیسی را مطرح و بررسی کرد. مهمترین بخش‌های این گفتگو را در ادامه می‌خوانید:

*از نظر حقوقی ساده است و قانون اساسی تکلیف را مشخص کرده است. طبق اصل ۱۳۱ قانون اساسی، در صورت فوت رئیس‌جمهور، معاون اول رئیس جمهور با موافقت رهبری اختیارات و وظایف رئیس‌جمهور را برعهده می‌گیرد و همزمان یک شورایی متشکل از روسای قوه مقننه، قضاییه و معاون اول رئیس جمهور تشکیل می‌شود و وظیفه اش این است تا ظرف مدت ۵۰ روز ترتیبی دهند تا رئیس‌جمهور جدید انتخاب شود. درواقع وظیفه این شورا برگزاری انتخابات ریاست جمهوری جدید است. 

*تمام ضوابط و قوانین مربوط به انتخابات ریاست جمهوری در این وضعیت هم وجود دارد. تمام نامزد‌ها باید ثبت‌نام کنند، صلاحیتشان توسط شورای نگهبان تایید شود، تاریخ انتخابات مشخص شود و انتخابات برگزار شود. یعنی با انتخابات در شرایط عادی به لحاظ حقوقی هیچ تفاوتی ندارد. 

* اصل ۱۳۱ در قانون اساسی اعلام کرده است که اختیارات و مسئولیت‌ها برعهده معاون اول قرار می‌گیرد، بنابراین در مورد انتخاب سرپرست وزارت‌خانه‌های بدون وزیر هم به معاول اول محول می‌شود. البته، چون به لحاظ عملی امکان این نیست که وزیر جدید خارجه انتخاب شود و تشریفات آن طی شود، که آقای مخبر آقای باقری را به عنوان سرپرست وزارت خارجه معرفی کرد.

* یک نکته ظریفی در حال حاضر وجود دارد که درگذشت تاسف‌بار رئیس جمهور، همزمان با جابجایی دوره مجلس شده است. دوره جدید مجلس در ۷ خرداد ماه افتتاح می‌شود. در حال حاضر رئیس مجلس آقای قالیباف است، اما در دوره جدید معلوم نیست که چه کسی ریاست مجلس را برعهده خواهد داشت. مطابق با ماده ۱۱ آیین‌نامه داخلی مجلس، در شروع مجلس یک هئیت رئیسه سنی تشکیل می‌شود و این هیئت رئیسه سنی جلسه را افتتاح می‌کند و شعب بررسی اعتبار نامه نمایندگان انجام می‌شود و بعد هیئت رئیسه جدید انتخاب می‌شود. 

* انتخاب رئیس مجلس و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بسیار حساس‌تر از دوره‌های قبل است، زیرا رئیس مجلس می‌شود عضو شورایی که قرار است انتخابات را برگزار کنند. می‌دانیم در بین نماینگان مجلس که بخش عمده‌ای از آن‌ها اصولگرایان هستند، رقابت بسیار سختی در مورد ریاست دوره جدید مجلس وجود دارد. از این جهت شرایط بسیار خاصی است که می‌تواند در آرایش سیاسی ساختار قدرت در ایران تاثیر مهمی داشته باشد. این ویژگی یک رنگ دیگری به انتخابات مجلس می‌دهد. 

*ریاست جمهوری که الان انتخاب می‌شود برای یک دوره چهار ساله خواهد بود و یک دولت جدید تشکیل می‌دهد و اختیار این را دارد یا وزرای فعلی را تغییر دهد یا اینکه همین افراد را باقی بگذارد. از هر جهت یک انتخابات جدید است و از این به بعد عملا انتخابات مجلس و ریاست جمهوری در یکسال برگزار می‌شود.