این سفر، عادی نیست!

جو بایدن، رئیس جمهور دموکرات آمریکا در اولین سفر خود به غرب آسیا قرار است در روز چهارشنبه ۲۲ تیرماه با ورود به فلسطین اشغالی و دیدار با مقام‌های رژیم صهیونیستی و سپس تشکیلات خودگردان، عصر روز جمعه راهی عربستان شود.
قرار است بایدن ضمن دیدار با ملک سلمان بن عبدالعزیز آل سعود پادشاه عربستان در نشست سران کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (عربستان سعودی، کویت، بحرین، امارات متحده عربی، قطر و سلطان نشین عمان) و سه کشور عراق، اردن و مصر در شهر جده شرکت کند.
جو بایدن در سفر خود به اراضی اشغالی ضمن دیدار با مقامات کنونی رژیم صهیونیستی و انجام دیدار شخصی‌ با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر پیشین رژیم صهیونیستی، دیدار چهار جانبه‌ای نیز با یائیر لاپید، نخست وزیر رژیم صهیونیستی، نارندرا مودی، نخست‌ وزیر هند و محمد بن زاید آل نهیان، رئیس امارات داشته باشد.
سفر جوبایدن رییس جمهور آمریکا به اسراییل در حالی صورت می گیرد که برخی از تحلیلگران  معتقد هستند مواضع او نسبت به اقدامات رژیم صهیونیستی از جمله موضوع ادامه شهرک سازی رژیم صهیونیستی در کرانه باختری  نسبت به زمان نامزدی وی در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا و حتی ماه‌های اول حضورش در کاخ سفید به عنوان رییس‌جمهور آمریکا ملایم‌تر شده است و او  به عنوان  یک رئیس‌جمهور دموکرات نتوانسته اسرائیلی ها را برای توقف ساخت شهرک‌های یهودی تحت فشار بگذارد و هیچ ابتکار جدیدی برای از سرگیری مذاکرات صلح بین اسرائیل و فلسطینی‌ها ارائه نکرده است.
انتشار خبر رسمی سفر جو بایدن به اراضی اشغالی و عربستان طی  یک ماه گذشته با واکنش برخی از فعالان حقوق بشری حتی در خود آمریکا مواجه شده است، چنان که آنها با اشاره به جدیدترین اقدام ضد حقوق بشری رژیم صهیونیستی در به شهادت رساندن «شیرین ابو عاقله» خبرنگار فلسطینی _ آمریکایی شبکه خبری الجزیره تاکید بر این دارند که جو بایدن در این سفر باید در مورد هدف قرارگرفتن این روزنامه نگار توسط سربازان رژیم صهیونیستی از مقامات اسراییل توضیح بخواهد، آنها همچنین با اشاره به برخی از  اسناد منتشر شده مبنی بر این  که ترور "جمال خاشقجی" روزنامه نگار منتقد سعودی با اطلاعات مقام‌های ارشد ریاض  به ویژه محمد بن سلمان انجام شده است بر این موضوع تاکید می کنند که جو بایدن باید در سفر به ریاض در ارتباط با وضعیت حقوق بشر و زندانیان سیاسی در این کشور به صراحت با مقامات ریاض صحبت کند و در این ارتباط فشارهای بیشتری به مقامات سعودی وارد کند، گرچه در همین ارتباط پیش از سفر جوبایدن به عربستان «جیک سالیوان»  مشاور امنیت ملی آمریکا در پاسخ  به سوال روزنامه نگاری مبنی بر این که  آیا بایدن موضوع  قتل خاشقجی را در دیدار با  محمد بن سلمان مطرح کند، پاسخ مستقیمی نداد و تنها  گفت: «من قصد ندارم آنچه را که رئیس جمهور به طور خصوصی در آن جلسات خواهد گفت، توصیف کنم. رئیس جمهور این امکان را دارد که این کار را انجام دهد و این فرصت را داشته باشد که در مورد مسائل مربوط به حقوق بشر و سایر موضوعات با طرف سعودی گفت‌وگو کند.   شما بعد از این سفر فرصت دارید تا در این زمینه از او سوال کنید.»
در مورد اهداف سیاسی سفر جو بایدن به اراضی اشغالی، سفر او به عربستان و شرکتش در اجلاس جده از سوی رسانه ها و کارشناسان تحلیل های مختلف مطرحی شده چنان که عده‌ای معتقد که  این سفر، یک سفر عادی نیست و باید در آینده نزدیک منتظر نتایج سیاسی و امنیتی این سفر و تاثیرات منطقه‌ای و حتی بین‌المللی آن باشیم. در همین ارتباط" صابر گل عنبری "روزنامه نگار و کارشناس مسائل منطقه ای در تحلیلی با تشبیه اهمیت سفر کنونی بایدن به منطقه به سفر ۲۰۱۷ دونالد ترامپ رییس جمهور وقت آمریکا به خاورمیانه از جمله کشور عربستان نوشته است "سفر بایدن به منطقه عادی نیست؛ همچنان که سفر دونالد ترامپ در ۲۰۱۷ نیز عادی نبود و بعد از آن شاهد سه اتفاق عمده بودیم: نخست؛ شروع بحران در حوزه عربی خلیج فارس و قطعی روابط چهار کشور عربی (عربستان، امارات، مصر و بحرین) با قطر، دوم: کلید زدن اجرای پیمان ابراهیم و باز کردن جای پای اسرائیل و حضور همه جانبه آن در منطقه حساس خلیج فارس. سوم نیز تشدید تنش‌ها با ایران به شکل بی‌سابقه‌ای بود که به ترور سردار سلیمانی منجر شد و نزدیک بود که به درگیری نظامی گسترده‌ای ختم شود. در واقع، هر چند این ترور حدود سه سال بعد از سفر ترامپ انجام شد، اما در کل ریشه و محصول همان سفر بود.
 وی ادامه داده است : حدود یک سال پیش زمزمه‌های سفر بایدن به منطقه مطرح بود، اما به نظر می‌رسید که وی در سایه تداوم مذاکرات برجامی و اختلاف نظر با سه متحد منطقه‌ای اسرائیل، عربستان و امارات درباره نوع مواجهه با تهران تمایلی به انجام این سفر در آن بازه زمانی نداشت، ولی اخیرا دو اتفاق مهم این سفر را به شکل جدی در دستور کار کاخ سفید قرار داد. نخست تحولات ناشی از جنگ اوکراین و مشکلات انرژی و دومی نیز بن بست مذاکرات احیای برجام. با وجود این که آمریکا در وضعیت انتقال مرکز ثقل سیاست خارجی خود از خاورمیانه به حوزه پاسیفیک برای مواجهه با چین بود و با بالا بردن تولید نفت خام و شیل خود در سالیان گذشته و رساندن تولید نفت به حدود ۱۸ میلیون بشکه در روز دیگر خود را مثل گذشته چندان نیازمند نفت خاورمیانه نمی‌دید، اما جنگ اوکراین و پیامدهای آن از جمله در حوزه انرژی نظر به تاثیرات آن بر کل اقتصاد آمریکا، دوباره خاورمیانه و خلیج فارس را به جایگاه پیشین خود در سیاست خارجی آمریکا بازگرداند و به موازات آن نیز وزنه متحدان عرب آمریکا در منطقه به ویژه عربستان را در این سیاست سنگین‌تر کرد؛ تا جایی که بایدن پس از تهدید به تجدیدنظر در روابط با عربستان و مجازات بن سلمان به خاطر قتل خاشقجی، امروز خود را ناچار به سفر به ریاض و دیدار با بن سلمان می‌داند که نتیجه آن چیزی جز تقویت هر چه بیشتر پایه‌های قدرت و تضمین پادشاهی او نخواهد بود.
 این کارشناس ادامه می دهد: هنوز مشخص نیست که عربستان و دیگر متحدان عرب آمریکا در منطقه تا چه اندازه بتوانند تولید نفت خود را بالا ببرند، اما دولت آمریکا امیدوار است که این مهم محقق شود و خود سفر هم آرامشی روانی به بازار انرژی برای کنترل قیمت‌ها تزریق کند.
گل عنبری نیز به مانند بسیاری از تحلیلگران با تاکید بر این که به نظر می رسد یکی از اهداف دیگر سفر جو بایدن به منطقه، تقویت پیمان ابراهیم  و تلاش برای تشکیل ناتوی خاورمیانه در برابر فعالیت های موشکی ایران است، می نویسد : واقعیت این است که نفت تنها انگیزه و عامل این سفر نیست، بلکه هدف مهم و پرپیامد دیگر تقویت پیمان ابراهیم، گسترش آن و همچنین ارتقای عادی سازی روابط عربی اسرائیلی به سطح ائتلاف و پیمان نظامی مشترک تحت رهبری خود آمریکاست؛ خواه پیمانی در قالب فرمت ناتوی خاورمیانه یا در فرمت دیگری. هدف اولیه از این ائتلاف هم که واضح است، در وهله نخست مواجهه با "دشمن مشترک" یعنی ایران و بلوک منطقه‌ای تحت رهبری آن، اما این هدف اولیه در واقع پوششی برای غایت ورود اسرائیل به قلب موازنه‌های منطقه‌ای و قرار دادن آن به عنوان محور و اساس نظم منطقه‌ای جدید است. همین رویکرد بیانگر ورود منطقه به ویژه در حوزه حساس خلیج فارس به دوره‌ای پرتنش در آینده خواهد بود.
اقدام احتمالی آمریکا بر تشکیل ناتوی خاورمیانه و طرح موضوع تکمیل سامانه های پدافند هوایی در منطقه از سوی "جیک سالیوان" مشاور امنیت ملی آمریکا با واکنش شدید ایران مواجه شده است چنان که چند روز پیش ناصر کنعانی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در یک موضع گیری رسانه ای گفت: طرح این موضوع تحریک آمیز بوده و جمهوری اسلامی ایران به این اظهارات از منظر تهدید علیه امنیت ملی و منطقه ای نگاه می‌کند.
سخنگوی وزارت امور خارجه افزود: اینکه آمریکا بدون درک درست واقعیات منطقه، صرفا با هدف ایران هراسی و اختلاف افکنی میان کشورهای منطقه، چنین موضوعاتی را مطرح و پیگیری می‌کند، نشان می‌دهد که آنچه برای آمریکا مهم است، منافع نامشروع این کشور و دادن تنفس مصنوعی به  رژیم صهیونیستی در منطقه است.
کنعانی از اینکه این مقام کاخ سفید خود را به‌عنوان سخنگوی کشورهای منطقه جا زده‌ است، ابراز شگفتی کرد و افزود:  برخلاف این اظهارات نسنجیده، ایران همواره بر گفت‌وگو،  مشارکت و همکاری منطقه‌ای برای تأمین امنیت و منافع مشترک کشورهای منطقه به دور از مداخله بیگانگان تاکید داشته است.
سخنگوی وزارت امور خارجه در ادامه اظهار داشت: تلاش برای ایجاد نگرانی‌های جدید امنیتی در منطقه، نتیجه ای جز  تضعیف امنیت مشترک منطقه ای و تأمین منافع امنیتی رژیم صهیونیستی نخواهد داشت و نمی توان با فریبکاری و ترویج ایران هراسی، حاشیه امنی برای رژیم صهیونیستی ایجاد کرد.
سخنگوی وزارت امور خارجه در پایان تصریح کرد: ورود بیگانگان در هر فرآیند منطقه‌ای نه‌تنها امنیت ساز و ثبات آفرین  نیست، بلکه خود عامل اصلی تنش‌زایی و ایجاد شکاف منطقه‌ای است. لذا همانگونه که حضور دو دهه‌ای آمریکا در عراق و افغانستان، امنیت را برای این کشورها به ارمغان نیاورد، هرگونه زمینه‌سازی برای افزایش حضور و نقش‌آفرینی آمریکا در سازوکارهای امنیت منطقه‌ای نیز، دستاوردی جز ناامنی، بی‌ثباتی و گسترش تروریسم در سطح منطقه به دنبال نخواهد داشت.
 برخی از تحلیلگران معتقد هستند که در این سفر احتمالا شاهد عادی سازی رسمی روابط ریاض و تل آویو خواهیم بود و بایدن در این راستا فشارهایی را به ریاض وارد کند اما گل عنبری در تحلیل خود معتقد است دور از ذهن است که در این سفر و در آینده نزدیک  این اتفاق  رخ دهد. روابط میان ریاض و تل آویو مدت‌هاست که به شکل پنهانی شکل گرفته است، اما به دلایلی معتقدم که قبل از نشستن محمد بن سلمان بر کرسی پادشاهی، این روابط جنبه رسمی و دیپلماتیک آشکاری به خود نمی‌گیرد.
 وی تاکید می کند در واقع انگیزه سفر بایدن به خاورمیانه هر چه باشد، لسان حال این سفر این است که آمریکا چه به خاطر نفت و یا اسرائیل فعلا با خاورمیانه و خلیج فارس سر و کار دارد و از این منطقه نخواهد رفت؛ این پیام آمریکا از آن جهت حائز اهمیت است که پس از تحولات یک سال اخیر افغانستان با خروج آمریکا از آن و بازگشت طالبان به قدرت و همچنین الزامات تنش‌های نوین جهانی و مواجهه با چین و روسیه، نوعی تردید و نگرانی در میان متحدان منطقه‌ای آمریکا نسبت به آینده سیاست‌های خاورمیانه‌ای آن شکل گرفته بود که بایدن تلاش می‌کند این نگرانی را برطرف کند.
در همین راستا برخی از تحلیلگران مسائل منطقه معتقد هستند سفر بایدن به اسراییل به دور از نگاه بایدن و دموکرات‌ها به انتخابات میان دوره ای  نوامبر ۲۰۲۲ آمریکا و نیاز آن‌ها به جلب حمایت لابی قدرتمند صهیونیست‌ها در آمریکا نیست. آنها همچنین با اشاره به نتیجه نرسیدن مذاکرات احیای برجام و ادامه خصومت بین ایران و آمریکا این را موید موفقیت مخالفان منطقه‌ای این توافق  می‌دانند  و در همین راستا معتقد هستند که آمریکا احتمالا به دنبال برنامه‌ریزی برای دوره منهای برجام در منطقه است.
 بر اساس این گزارش جو بایدن در آستانه سفر خود به منطقه در یادداشتی در واشنگتن پست به تشریح اهداف این سفر پرداخت و در بخشی از یادداشت خود با اشاره به نقش عراق در برگزاری مذاکرات ایران و عربستان سعودی گفت: عراق که برای مدتی طولانی منبع درگیری‌های نیابتی و رقابت‌های منطقه‌ای بوده است، حالا بستری برای دیپلماسی است، از جمله میان عربستان سعودی و ایران.
علی‌رغم استقبال بایدن از انجام گفت‌وگو بین ایران و عربستان برخی از کارشناسان معتقد هستند که ممکن است ، این سفر تاثیرات منفی بر این مذاکرات داشته باشد چنان که در این راستا داریوش پایسته تحلیلگر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا در اصفهان می‌گوید : قطعا یکی از اهداف آمریکا و اسرائیل از سفر بایدن به منطقه، افزایش تنش‌ها در رابطه بین ایران با عربستان و سایر کشورهای عرب است تا از این طریق عربستان و دیگر کشورهای عرب را در یک حوزه اتحادی نامتجانس با رژیم صهیونیستی قرار دهند، کما اینکه متاسفانه تا کنون هم تا حدی موفق شده‌اند به این هدف خود دست یابند. بر هم زدن این بازی، نیازمند بازیگری موثرتر ایران در منطقه است.
 وی در همین ارتباط ادامه می دهد : باید توجه داشت که آمریکا همواره تلاش می‌کرده است عربستان را به عنوان متحد خود حفظ کند و در مقابل ایران به دنبال این است که عربستان را از حوزه اتحاد با ایالات متحده خارج کند. لذا در حال حاضر علی‌رغم وجود تضادهای ایدئولوژیکی بین ما و عربستان، باید مشکلات قدیمی خودمان با این کشور را فراموش و سعی کنیم عربستان به عنوان یکی از قدرت‌های بزرگ اقتصادی منطقه را از جمع کشورهای متحد با آمریکا خارج کنیم.
این کارشناس  اضافه کرد: اما اگر شدت برخوردهای ما با عربستان افزایش یابد، این کشور مجاب خواهد شد بیشتر به سمت اسرائیل حرکت کند، کما اینکه ماه گذشته اولین پرواز توسط یک هواپیمای شخصی از اسرائیل به عربستان انجام شد و بایدن نیز در اولین سفر رسمی خود، قصد عزیمت از اسرائیل به عربستان را دارد که این نیز از اتفاقاتی است که به لحاظ تبلیغاتی می‌تواند تاثیراتی را در آینده منطقه داشته باشد.
از تحلیل های منتشر شده در مورد این سفر این گونه استباط می شود که با توجه به برخی از تحولات بین المللی ، احتملا آمریکا خواب های جدید و بعضا آشفته‌ای برای خاورمیانه دیده است ، خواب هایی که اثرات منفی تحقق  آنها کل منطقه را درگیر خواهد کرد و در این راستا هوشیاری تهران  برای کاهش تنش‌های خود با کشورهای منطقه و مدیریت مناسب اثرات این خواب‌های آشفته بر منافع ایران در منطقه دارای اهمیت جدی و بسزایی است .