سیاست خارجی مطلوب با اجماع داخلی شکل می‌گیرد

رویکرد رهبری به سلاح هسته‌ای یک فتوای شرعی است و نه یک بازی سیاسی

مصطفی کواکبیان، دبیرکل حزب مردم سالاری و نماینده ادوار مجلس، در ششمین شب از ویژه برنامه «پلاک دیپلمات» بسیج دانشجویی شریف درباره بحث سیاست خارجی گفت: «رفع تحریم یک بحث است، برجام یک بحث است و مذاکرات جدید یک بحث دیگر است.»
دکتر کواکبیان در پاسخ به این سوال که رویکرد کلان سیاست خارجی ایران چقدر مطلوبیت دارد گفت: «نمی‌شود گفت در اوج مطلوبیت قرار داریم، اما وضعیت تا حد زیادی در سیاست خارجی شکل مطلوبی دارد. البته بعضی نقایص و نکات در این خصوص هست و به طور طبیعی در مقایسه با گذشته، می‌شود گفت که از وضعیت خوبی برخوردار هستیم.»
وی در مورد سیاست خارجی در سال‌های پس از انقلاب گفت: «اگر بخواهیم بر سال‌های بعد از انقلاب مروری داشته باشیم، به شش دوره سیاست خارجی برمی‌خوریم. دوره اول دولت موقت و مرحوم مهندس بازرگان، دوران جنگ تحمیلی به عنوان دوره دوم، ریاست مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در دوره سوم، دولت اصلاحات در دوره چهارم و دوره آقای احمدی نژاد دوره پنجم محسوب می‌شود. دوران فعلی هم که ششمین دوره است و در هر دوره فراز و نشیب‌هایی وجود داشته است، لذا در مقایسه با سایر عملکردها و بخش‌های دیگر دولت آقای روحانی، وضعیت سیاست خارجی را بهتر می‌بینم.»
این نماینده پیشین مجلس در پاسخ به این سوال که نهادهای اثرگذار در سیاست خارجی کشور کدام است، خاطرنشان کرد: «آن طور که خود دکتر ظریف می‌گوید، وزیر خارجه مجری سیاست‌هاست و نقش مشورتی دارد. باید دانست که دست وزارت خارجه برای مانور در سیاست خارجی خیلی باز نیست. من فکر می‌کنم براساس قانون اساسی، شورای عالی امنیت ملی مهم‌ترین نقش را در تبیین سیاست خارجی ما دارد. ضمن اینکه مجموعه دولت، مجلس، نهادهای حکومتی و رهبری در بحث سیاست خارجی تاثیرگذار هستند. اما مرکز ثقل تبیین و تشریح سیاست خارجی را باید شورای امنیت ملی دانست. البته براساس اصل 176 قانون اساسی مصوبات باید به تایید رهبری برسد. اما نباید فراموش کنیم که گاهی روند پایدار تحقق اهداف سیاست خارجی موانعی دارد که باید موردی بحث کرد. به هر حال مجموعه نهادهای حکومتی، نظامی و اجرایی، در تحقق اهداف سیاست خارجی تاثیرگذارند، اما پیشانی اصلی سیاست خارجی، طبعا وزارت خارجه است. البته اینطور هم نیست که همه جزئیات مدام چک شود، بلکه یک کلیاتی وجود دارد که چارچوب کاری را مشخص می‌کند. همچنین مفهوم حرف ما این نیست که ماموریت دیپلمات‌ها از پیش تعیین شده، اما به هر حال اگر بعد از مذاکره مشخص شود که وزارت خارجه در چارچوب عمل نکرده، حتما تذکر خواهد گرفت.»
دبیرکل حزب مردم‌سالاری با اشاره به فرمایشات رهبری در بازگشت به تعهدات هسته‌ای پس از بازگشت آمریکا گفت: «رهبری گفتند اگر در عمل به برجام و تعهداتشان برگردند، ما هم برمی‌گردیم. این یعنی هنوز هم رهبری برخلاف دوستانی که می‌گویند بوی تعفن برجام بلند شده، به برجام پایبند است. همان دوستانی که مدام می‌گفتند رهبری با مفاد برجام مخالف است. یعنی اینطور نیست که سیاست خارجی کشور، به شکل جزایر پراکنده و هر کس به کار خودش مشغول باشد. تصور من این است که کلیات مباحث سیاست خارجی با شورای عالی امنیت ملی و رهبری هماهنگ است.»
کواکبیان در واکنش به این سوال که آیا تصویب برجام به آن شکل در مجلس کار درستی بود یا خیر گفت: «بالاخره نظام به یک تصمیمی رسیده بود که ناچار باید این تفاهم بین‌المللی را می‌پذیرفتیم. حالا سیر مراحل تصویب چگونه طی شده بحث مجزایی است. شاید در کمیسیون‌ها بحث شده و تصویب آن در صحن علنی خیلی زمان نبرده باشد. بعد هم وقتی شورای نگهبان مصوبات را تصویب مي‌کند، این مصوبات شکل قانون به خود می‌گیرد. اما نکته‌ای که در بحث برجام وجود دارد این است که ما همین الان هم از این تفاهم‌نامه بیرون نیامده‌ایم. اگر امروز رهبری به این تصمیم برسد که از برجام خارج شویم کسی نمی‌تواند بگوید چرا، ولی یک فوائدی از این (به قول دوستان) جنازه برمی‌آید که باعث می‌شود برجام را رد نکنیم. کاهش تعهداتمان هم به دلیل عدم انجام تعهدات طرف‌های مقابل بود.»
این نماینده پیشین مجلس با اشاره به اینکه بزرگترین دستاورد برجام لغو قطعنامه‌های شورای امنیت علیه کشور بود تاکید کرد: «داشتن انرژی هسته‌ای ایران هم به رسمیت شناخته شد. فتوای مقام معظم رهبری هم مبنی بر حرام بودن سلاح هسته‌ای وجود دارد. این هم یک مساله سیاسی نیست، بلکه یک مساله فقهی است. صحبت‌هایی که اخیرا مطرح شد به نظر من درست نیست. چون سیاست کلی نظام صلح‌آمیز بودن انرژی هسته‌ای است.»
کواکبیان در پاسخ به اینکه بعد از خروج ترامپ از برجام، شما در مجلس دهم چه کردید، افزود: «این گام‌های پنج‌گانه که برداشته شد حاصل پیگیری‌ها در مجلس بود. بحث ما از ابتدا هم این بود که تحریم‌های یک‌جانبه و ظالمانه ترامپ باید رفع شود. منتها دو دیدگاه وجود دارد؛ اول اینکه ما دنبال رفع تحریم باشیم، دوم این‌که بی‌اثر بودن تحریم‌ها را نشان دهیم و آن را دور بزنیم. اتفاقا مقام معظم رهبری بر هر دو دیدگاه تاکید دارند. ما نباید تصور کنیم که تحریم‌ها آنقدر اثر دارد که دست‌هایمان را بالا ببریم، ولی در عین حال دنبال رفع تحریم هم باشیم.»
کواکبیان در واکنش به صحبت پرسشگر مبنی بر اینکه ما تخم‌مرغ‌هایمان را در سبد برجام چیدیم و ترامپ آن را برد، تاکید کرد: «قطعا اگر ترامپ از برجام خارج نمی‌شد، شما این‌طور صحبت نمی‌کردید. ولی به هر دلیل این اتفاق افتاد. من در زمینه تاثیرات برجام به یک نمونه اشاره می‌کنم؛ من با فراکسیون روحانیون مجلس دهم بر سر این درگیر شدم که توتال آمده بود و می‌خواست با ایران قرارداد 5 میلیارد دلاری ببندد. این فقط یک نمونه از ورود شرکت‌هایی بود که پس از برجام برای سرمایه‌گذاری آمدند. اولین شرکتی هم که از ایران بعد از خروج ترامپ از برجام خارج شد، همین توتال بود. خب ما نباید در این‌که یک آدم نابخردی این قرارداد را به هم زد، شک کنیم. بالاخره اگر این به هم نمی‌خورد شاید مسیر دیگری اتفاق می‌افتاد.»
این استاد دانشگاه با تاکید بر اینکه ایران می‌تواند خسارت‌‌های ناشی از خروج ترامپ از برجام را نیز محاسبه کند گفت: «این رقم می‌تواند جزو ادعاهای ایران باشد، اما اول باید تحریم‌ها برداشته شود بعد در مورد باقی مسائل صحبت کنیم. بالاخره مردم در فشار هستند و یک نارضایتی جدی و عمومی وجود دارد. بحث دوم اینکه در برجام ما یک ادعایی داریم، آنها هم ممکن است ادعایی داشته باشند. مذاکرات در مراحل بعدی است. مثلا در مورد بحث‌های موشکی یا نفوذ منطقه‌ای یا حقوق بشر ممکن است بحث داشته باشند. خب ما هم می‌توانیم سر مسائل آنها بحث کنیم. ما می‌توانیم مدعی شویم پایگاه‌های نظامی را در منطقه جمع کنید تا بر سر مسائل منطقه‌ای صحبت کنیم. در مورد مسائل موشکی آن‌ها حق ورود ندارند. خب قطعا بایدن و تیمش دنبال مسائل موشکی، منطقه‌ای و حقوق‌بشر هستند، ولی مگر قرار است ما به حرف آنها باشیم؟ من معتقدم رفع تحریم یک بحث است، برجام یک بحث است و مذاکرات جدید یک بحث دیگر است. خب اگر ببینیم تیم کاری بایدن درست و جدی، عمل می‌کند، بارها گفتیم که آماده هستیم و از همان روز به تعهدات برخواهیم گشت.»
کواکبیان در پاسخ به این سوال که روابط ما با همسایگان در چه وضعی است، خاطرنشان کرد: «متاسفانه روابط ما با همسایگان و جهان مطلوب نیست. اول همین تحریم‌های یک جانبه ترامپ است. شما فکر نکنید کشورهای دنیا اول منافع جمهوری اسلامی ایران را در نظر می‌گیرند و بعد منافع خودشان را. لذا تا زمانی که تحریم‌ها برقرار است، دست ما برای ارتباطات بین‌المللی باز نیست. کشورهایی که به هر دلیلی نگران وضعیت اقتصادی داخلی خود هستند (حتی بعضی دوستان) خصوصی می‌گویند به ایران ارادت دارند، اما در عمل به تحریم‌ها اشاره می‌کنند. این مساله باید حل شود. الان فرض بفرمایید که کشورهایی مثل روسیه، چین، کره جنوبی و حتی عراق که می‌خواهند با ما ارتباط داشته باشند، همه دست به عصا هستند. موضوع دیگر همین لوایح FATF است. فرض کنید حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود، بسیاری از کشورها تا زمانی که ما این مساله را حل نکردیم نمی‌توانند با ما ارتباط بگیرند. بعضی دوستان معتقدند به درک که یک کشور قبول نمی‌کند، با کشورهای دیگر کار می‌کنیم، اما واقعیت این است که امکان این موضوع وجود ندارد.»
کواکبیان با اشاره به برخی صحبت‌ها مبنی بر تحویل دادن سردار شهید قاسم سلیمانی پس از تصویب لوایح چهارگانه گفت: «یک حرف‌های بسیار نامربوطبی هم نزدیک به انتخابات درآمد که اگر این لوایح را قبول کنیم باید حاج قاسم سلیمانی را تحویل بدهیم! خب این لوایح را ما در مجلس تصویب کردیم. همه با دقت بررسی شده، ما همه را با حق تحفظ قبول کردیم. مثلا در بحث تروریسم، این ما هستیم که تروریست را معنی می‌کنیم. من معتقدم با توجه به اینکه بسیاری از این دستورالعمل‌ها در دولت‌های پیشین تصویب و اجرا شده و مشکلی نداشته، این لوایح اخیر هم اگر تصویب شود، مشکلی نخواهد داشت.»
کواکبیان با دسته‌بندی مشکلاتی که در بحث سیاست خارجی گریبانگیر کشور است افزود: «از لحاظ اقتصادی، تحریم‌های آمریکا یک مانع جدی است. نه که اصلا نتوان کار کرد، ولی مانع مهمی است. مانع دوم FATF است که به نوعی در آن خودتحریمی اتفاق می‌افتد. بحث سوم و مهم‌تر من اما انسجام ملی پشت سر سیاست خارجی است. شما فرض کنید اگر در عرصه مقاومت هر روز کسانی پیدا می‌شدند که حاج قاسم را تخریب می‌کردند، مگر می‌توانست افتخارآفرینی کند؟ همینطور نیاز است کسی که در عرصه دیپلماسی حضور دارد، هر روز بد و بیراه نشنود. من همیشه معتقدم جمهوری اسلامی اگر دو بال پیروزی داشته باشد، یکی مقاومت و دیگری دیپلماسی است. سردار بال مقاومت را شهید کردند. درست است که آقای ظریف شهید نشده، اما این‌که ما بیاییم هر روز یک چیزی ببندیم به ایشان هم درست نیست. اگر ایشان بد عمل کرده، بزرگترهایی وجود دارند که گوشزد کنند. نه اینکه یک نفر در مجلس بیاید دهانش را باز کند و هر چرندی بخواهد بگوید و فکر هم کند که خیلی انقلابی است و خیلی به نفع انقلاب کار می‌کند! خب ایشان وقتی رفتند در مجلس آن برخوردها شکل گرفت و اصلا اجازه صحبت داده نشد و حرکت خوبی نبود. عرض من اتحاد بر سر اصول اساسی است. ما نمی‌گوییم که همه باید مثل هم فکر کنند. اما وقتی بحث منافع ملی و روابط خارجی می‌شود، باید دیدگاه‌های شخصی کنار برود. بعضی دوستان را من می‌شناسم، واقعا چشمشان را می‌بندند و دهانشان را باز می‌کنند. از این حرف‌ها که منافع ملی درنمی‌آید. به هر حال حرف من این است که برجام و رفع تحریم‌ها،FATF و انسجام داخلی، مسائلی است که باید به آنها توجه کنیم.»
استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه، در پاسخ به سوالی درباره دیپلماسی پارلمانی هم چنین گفت: «قطعا دیپلماسی پارلمانی می‌تواند در پیشبرد اهداف ما موثر باشد، به شرطی حرفی بزنیم که منافع ملی در آن اتفاق نظر دارد و با هماهنگی وزارت خارجه و معاونت بین‌الملل مجلس اتفاق بیفتد. من خودم رئیس چندین گروه دوستی در مجلس بودم و بسیار موافق هستم که از طریق دیپلماسی پارلمانی بخش‌های زیادی از منافع ملی را پیگیری کنیم؛ منتها شناخت دقیق از بحث روابط بین‌الملل و جایگاه پارلمان و نقشی که طرف مقابل می‌خواهد داشته باشد هم مهم است.»
کواکبیان درباره سفر اخیر رئیس مجلس به روسیه و حواشی به وجود آمده پیرامون آن گفت: «از اول نباید آقای قالیباف اصرار به دیدار پوتین می‌کرد. این اصرار بیجا بود. هر کشوری پروتکل‌های خاص خودش را دارد و در پروتکل روسیه، رئیس جمهور با رئیس مجلس دیدار نمی‌کند. اگر هم دیداری مثلا با آقای لاریجانی صورت گرفته در حاشیه یک اجلاس بوده است. من دیدم حتی کیهان هم صدایش درآمد که چرا از پیام رهبری خرج می‌کنید. بعدا در فضای مجازی حرف و حدیث زیاد شد که البته من موافق بسیاری از آن‌ها نیستم و امیدوارم این بحث به نفع کشور به پایان برسد.»
کواکبیان در پاسخ به بحث خنثی‌سازی تحریم به جای مذاکره و ارتباط با کشورهای دیگر گفت: «این دو مورد نباید در مقابل یکدیگر قرار بگیرد. دستگاه‌هایی که قادرند تحریم را خنثی کنند، بسم الله... آن دستگاه‌هایی هم که باید رفع تحریم کنند هم همینطور؛ ما در سه سال اخیر دچار تنگناهای اقتصادی جدی در داخل بودیم. واقعا قبل از هر بحثی در سیاست خارجی، باید حداقل نیم نگاهی هم به مردم داشت. مردم چه می‌کشند و چه مشکلات اقتصادی دارند. واقعا همه باید دست به دست هم بدهیم که مشکلات را رفع کنیم. حالا یک عده می‌گویند با خنثی کردن تحریم‌ها، خب ما که مخالف نیستیم. اما اگر رویکرد فقط این باشد ممکن است نتوانیم جواب بگیریم. عکس این موضوع هم صادق است. اگر دولت فعلی هم صرفا در جهت خنثی‌سازی تحریم‌ها حرکت ‌کند، نتیجه نخواهیم گرفت.»
کواکبیان در پاسخ به اینکه دولت آقای روحانی چقدر در خنثی‌سازی تحریم فعالیت کرده، گفت: «من معتقدم 30 تا 40 درصد مشکلات ناشی از تحریم است. اما همین را هم باید به صفر برسانیم.» نماینده سابق مجلس در واکنش به یکی دانستن دولت و جریان اصلاحات گفت: «اگر این‌ها را یکی بدانید که یعنی الفبای سیاست را بلد نیستید. چه کسی گفته اصلاح‌طلبان یعنی این دولت؟ البته از جریان اصلاحات در این دولت حضور دارند. پشیمان هم نیستیم از حمایتمان، ولی انتقاد هم داریم. من آذر 96 در مجلس گفتم همشهری عزیز بجنب! اما همه چیز را نباید به هم ربط بدهیم. این هم که شما بگویید که دولت هیچ کاری برای خنثی‌سازی تحریم نکرده، بی‌انصافی است. همه چیز را که نمی‌توانند پشت بلندگو بگویند. من به شما بگویم بسیاری از اقداماتی که حتی همین وزارت نفت انجام داده را نمی‌تواند اعلام عمومی کند. متاسفانه بیشتر بحث‌هایی که در فضای مجازی مطرح می‌شود نگاه‌های انتخاباتی است. بالاخره تحریم (به هر مقدار که تاثیرگذار است) باید حل شود. اینکه می‌گویند تحریم اصلا تاثیر ندارد درست نیست. من خودم در مجلس یکی از بزرگترین مخالفین شورای هماهنگی سران سه قوه بودم و تذکرات زیادی در این موضوع دادم و معتقدم اگر یک روزی بازنگری قانون اساسی اتفاق بیفتد، باید در وضعیت همه این شوراها بازنگری‌های جدی صورت بگیرد. واقعا باید این شورا به‌گونه‌ای باشد که با هم همفکری کنیم که در چه جایی خنثی‌سازی تحریم باید اتفاق بیفتد، در چه جایی دور زدن مطلوب است و در چه بخش‌هایی برای رفع تحریم باید تلاش کرد.»
کواکبیان با بیان اینکه با مصوبه مجلس مبنی بر خروج داوطلبانه از پروتکل الحاقی مخالف بوده، تاکید کرد: «این یعنی دستی دستی در چاه شورای حکام و شورای امنیت بیفتیم. حالا همین بحث سوم و چهارم اسفند که مطرح است را معتقدم که شورای امنیت ملی بحث کنند که پس از پایان این مهلت چه باید بکنیم. آیا باید خارج شویم، آیا باید تعداد بازرسان را کم کنیم، یا اقداماتی از این قبیل انجام دهیم؟»
این نماینده ادوار مجلس با اشاره به این‌که کارهای وزارت خارجه بسیار مفصل است تاکید کرد: «چیزی که من می‌توانم به آن تاکید داشته باشم، این است که هم و غم دستگاه دیپلماسی، حداقل در دوران صدارت دکتر ظریف این است که سر سوزنی از منافع ملی کوتاه نیایند.»
دبیرکل حزب مردم‌سالاری در پاسخ به این سوال که آینده برجام را چطور پیش‌بینی می‌کنید، گفت: «من تصورم این است که اگر در این مدت باقیمانده دولت فعلی، تیم بایدن بخواهد برجام را حفظ کند، راهکارهای مشخصی وجود دارد. دیروز هم دکتر ظریف تاکید کرد که اگر می‌خواهید راه باز شود باید اقدام عملی انجام شود. من فکر می‌کنم که آقای بایدن برخلاف ترامپ که خیلی برای انجام کارها عجله می‌کرد، با طمانینه عمل می‌کند. علاوه بر اینکه مشکلات زیادی هم از دوران ترامپ در داخل آمریکا برای بایدن باقی مانده است. خب به هر حال کرونا هست، رقابت‌های اقتصادی که با چین دارد، رقابت‌های امنیتی که با روسیه دارد و بحث‌های مربوط به وضعیت معیشتی مردم و همینطور بحث‌های نژادپرستانه که هنوز هم محل بحث است. من معتقدم ایران نباید در اولویت سیاست خارجی بایدن باشد. اما در مورد برجام همه چیز بستگی به اقدامات طرف مقابل دارد و سپس اقداماتی که ما باید انجام بدهیم. به طور کلی اگر تا اردیبهشت تیم بایدن اقداماتی انجام داد که بشود روی آن حساب کرد، در این دولت می‌شود نتیجه گرفت. اما اگر کار بیفتد به دولت بعدی که هنوز نمی‌دانیم چه کیفیتی خواهد داشت، وضعیت متفاوت خواهد شد. چون بایدن قدرت اجماع‌سازی بیشتری در مقایسه با ترامپ دارد و باید احتیاط بیشتری به خرج داد.»

سیاست خارجی مطلوب با اجماع داخلی شکل می‌گیرد

مکان‌هایی که هرگز اجازه ورود به آنجا را ندارید! + تصاویر

خبر خوب برای دیابتی‌ها؛ قرص جدید انسولین با قابلیت جذب بالا در راه است

واتساپ از ماه آینده بر روی نسخه‌های قدیمی آیفون کار نمی کند