چه آسیب‌هایی خانواده ایرانی را تهدید می‌کنند؟

بیشترین آسیب فاصله بین نسلی و اختلال ارتباطی از فضای مجازی به کودکان و دیگر اعضای خانواده وارد می‌شود.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، این روز‌ها اگر زندگی‌هایی که در حال فروپاشی است را مشاهده کنید، خواهید دید که هر یک از زوجین معتقدند که عنصرهایی، چون وجود مسائل اقتصادی، دخالت‌های خانوادگی، مسائل اخلاقی، بیکاری، اعتیاد و... منجر به فروپاشی زندگیشان شده است و آن‌ها حالا تصمیم به جدایی گرفته اند.
این دلایل، دلایلی کاملا منطقی برای جدایی است و باید توجه داشت که چنین دلایلی همیشه در ادوار تاریخ وجود داشته است و زوجین زیادی به بهانه چنین مشکلاتی تن به طلاق داده اند، اما تقریبا بیش از یک دهه است که به غیر از چنین دلایلی، دلیل دیگری نیز زندگی‌های زیادی را به تباهی کشانده است. عاملی که خیلی سریع وارد زندگی‌های روزمره مان شد و قرار شد ما را از ارتباطات سنتی خلاص کند، اما، چون آموزش ندیده‌ایم و فرهنگش را به درستی نیاموختیم زورش به زندگی هایمان هم رسید و آن‌هایی که بازیچه دستش شدند، زندگی را باختند.
رسانه‌های جدید و بسترمجازی شدن آن می‌خواست ما را از دنیای نامه و روزنامه و... رها کند، اما ورق بازی چیزی برعکس آن را برای بسیاری از خانواده‌های ایرانی رقم زد.
در این باره معصومه ابتکار معاون امور زنان و خانواده رئیس جمهور گفت: معاونت طبق مطالعات انجام شده متوجه شد که عدم شکل گیری مهارت‌های لازم برای استفاده صحیح از رسانه‌های تعاملی نظیر شبکه‌های اجتماعی در جامعه منجر به ایجاد مشکلات متعددی و اختلافات درون خانواده شده است.
نه تنها معاونت زنان و خانواده رئیس جمهور بلکه نهاد‌ها و مسئولین امر زیادی در این یک دهه تلاش کردند، جلو ضرر و آسیب شبکه‌های اجتماعی را بگیرند و در برنامه‌های کلان و هدف گذاری‌های خود مطالعات و بستر راهنمایی را فراهم کردند.
اخیرا ابتکار درباره راهکار‌هایی برای حل مشکلات فضای مجازی و بهبود روابط خانوادگی گفته است: اوایل سال ۹۷ طرح گفت‌وگوی ملی خانواده را با هدف ارتقای مهارت‌ها و توانمندی اعضا خانواده از جمله کودکان و در جهت برقراری ارتباط موثر ایجاد کردیم.
او ادامه داد: یکی از اصلی‌ترین کارکرد‌های خانواده، کارکرد حمایتی و مامنی برای آسایش و امنیت است که با ورود رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی و تاثیرات مثبت و منفی آن‌ها امکان از دست دادن این کارکرد خانواده وجود دارد.
در این راستا معاونت زنان و امور خانواده رئیس جمهور به تربیت تسهیل‌گران در دو فاز و در سطح کشور در جهت ارتقای مهارت‌های ارتباطی پرداخته است که در این راه از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد، آموزش و پرورش و وزارت علوم استفاده می‌کند.
ابتکار معتقد است بیشترین آسیب فاصله بین نسلی و اختلال ارتباطی از رسانه به کودکان وارد می‌شود.
تحقیقات فراوانی در سراسر دنیا صورت گرفته است و همگی به این موضوع اذعان داشته‌اند که شبکه‌های اجتماعی تأثیری بد و منفی بر ذهن کودکان دارند و این آسیب‌ها می‌تواند طولانی مدت و برگشت ناپذیر باشد.
امیرعلی علیشاهی محقق حوزه رسانه‌های جمعی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان، در این باره اظهار کرد: رسانه اجتماعی، چون اینستاگرام، با درصد بالایی نسبت به سایر شبکه‌های اجتماعی اعتیاد آور است، اعتیاد به لایک بالا، دنبال کننده بالا، دیده شدن زیاد همه و همه دلیلی بر استفاده طولانی مدت کودکان از این شبکه اجتماعی است.
علیشاهی ادامه داد:، اما این اعتیاد به فضای مجازی ابتدای راه است، اصولاً آدمی به دنبال دیده شدن است که اگر از زمان کودکی صحیح شکل گرفته و تربیت شده باشد، باعث افزایش اعتماد به نفس، خودباوری، استقلال و بروز خلاقیت‌های رفتاری زندگی بعدی خواهد شد، اما در شبکه‌های اجتماعی این دیده شدن منجر به بروز شخصیت نمایشی در افراد می‌شود، به گونه‌ای که برای دیده شدن بیشتر حاضر به زیر پا گذاشتن تمامی ارزش‌های ابتدایی خود و جامعه هستند.
او با بیان اینکه مطالب منتشره در این شبکه‌ها، قطعه زیبایی از یک زندگی پر ماجراست، کودکان و نوجوانان با باور این مسائل تحت تأثیر قرار گرفته و سرخورده و در نهایت افسرده خواهند شد، اضافه کرد: ضعف تفکر انتقادی در مخاطب باعث می‌شود تا همان گونه بیندیشیم که صاحبان رسانه و سازندگان پیام‌ها می‌خواهند
این محقق حوزه رسانه تصریح کرد: عدم آموزش سواد رسانه‌ای درست به کودکان عواقب پر خطری همچون اختلال در هویت، کمرنگ شدن ارزش‌ها، عدم توجه به اخلاق درونی و صفات نیک و ارزشمند انسانی، تشویق رفتار‌های نمایشی از طرف جامعه و تمکین آن‌ها از سوی کودک، ارزش مداری و تأیید دلربایی، جذابیت‌های ظاهری و اغواگری و عشوه‌گری در جامعه، روی آوردن به فضای مجازی با هر بار دیده نشدن وی در دنیای واقعی، همه گیری پدیده "فخرفروشی"، ضعف اعتماد به نفس و خودکم بینی و ظاهر بینی را به دنبال خواهد داشت.
علیشاهی درباره منع کودکان در استفاده از فضای مجازی، گفت: کودکان را نباید منع کنیم، بلکه باید آماده زیست در آینده باشیم، حتما شما هم بار‌ها این ضرب‌المثل را شنیده‌اید: «رطب خورده منع رطب کی کند؟»، با شنیدن این ضرب‌المثل این مفهوم به ذهن می‌رسد که اگر کسی، دیگران را از کاری که خودش انجام می‌دهد، منع کند، نمی‌توان انتظار داشت که آن‌ها به حرف او عمل کنند.
وی با اشاره به اینکه باید بدانیم کودکان به سرعت و به دقت رفتار‌های والدین را در ذهن ثبت می‌کنند و در موارد مشابه تجربه‌های دیداریشان را به کار می‌گیرند، افزود: یکی از مواردی که والدین باید به کودکان خود آموزش دهند، نحوه حضور و استفاده از فضای مجازی است، پس بهتر است والدین در رفتار خود نسبت به استفاده از گوشی تلفن همراه و حضور در فضای مجازی به دقت عمل کنند و به فرزندانشان هم آموزش‌های لازم را بدهند تا از سنین پایین این رفتار‌های درست به صورت عادت در آن‌ها نهادینه شود.
محقق حوزه رسانه با تأکید بر اینکه باید ساعت مشخصی را صرف فضای مجازی کرد، گفت: پس بهتر است به فرزند خود بیاموزیم برای حضور در فضای مجازی باید زمان مشخص و هدف مشخصی داشته باشد.
گاهی اوقات همه اعضای یک خانواده سرگرم تلفن همراهشان هستند و این مسئله خوبی نیست، بنابراین باید در خانه بر سر این موضوع با همه اعضای خانواده توافق شود، به طوری که همه افراد در طول شبانه روز زمانی را به حضور در کنار هم اختصاص دهند و در این مدت در فضای مجازی حضور نداشته باشند.
علیشاهی در ادامه افزود: به فکر جایگزینی برای تلفن همراه و فضای مجازی باشید.
او افزود: می‌توانیم از امروز تصمیم بگیریم بخشی از زمانی را که صرف پرسه‌زنی در فضای مجازی می‌کنیم، کتاب بخوانیم؛ زوج‌هایی که چنین تصمیمی می‌گیرند علاوه بر اثرگذاری مثبت این عمل بر ذهنشان می‌توانند فرزندان خود را نیز به کتاب خواندن تشویق کنند و به آن‌ها بیاموزند که استفاده از هر رسانه‌ای می‌تواند لذت‌بخش باشد
علیشاهی با بیان اینکه برخی از ما در برابر فضای مجازی کاملاً منفعل هستیم، گفت: زوجین علاوه بر انتخاب مطالب مفید و مثبت برای مطالعه خود در فضای مجازی، باید فرزندان شان را همراهی کنند تا بتوانند موضوعات مفید را انتخاب کنند و مطالب منفی را پس بزنند، چراکه با این کار نقش گزینشگر بودن در فضای مجازی را به آن‌ها می‌آموزند.
همچنین رضا فریدی مشاور و روانشناس بالینی در گفت‌وگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان درباره راهکار‌های دوری از فضای مجازی و داشتن نگاهی عمیق‌تر به زندگی، اظهار کرد: اولین راهکار این است که والدین عزیز، با فرزندانشان بیشتر صحبت کنند. البته که امکان ندارد هر لحظه و هر ساعت در کنارهم باشید، ولی لازم است در زمینه‌های مختلف زندگی همچون امنیت آنلاین فضای مجازی با هم صحبت کنید تا قدرت تفکر انتقادی آن‌ها را تقویت و به هم کمک کنید که انتخاب‌های درستی داشته باشید.
فریدی با بیان اینکه یکی از دلایل گرایش افراطی و آسیب زننده به فضای مجازی، سرانه پایین گفت‌وگوی اعضای خانواده بین یکدیگر است، گفت: فعالیت آنلاین را کمتر کنید تا بتوانید بیشتر از همنشینی با اعضای خانواده بهره‌مند شوید.
وی با بیان اینکه عده‌ای از ما در فضای مجازی سرمایه اجتماعی و فالوئر داریم، خاطرنشان کرد: فضای مجازی برای ما مانند کسانی است که حرفمان را می‌شنوند، ما را می‌بینند و جدی می‌گیرند و محروم شدن ما از این فضا، ضربه سختی به ما خواهد زد، ما می‌توانیم ضمن داشتن این فضا، آگاهی و سواد رسانه‌ای داشته باشیم.