سیاست متولیان سفر در بحران کرونا چیست؟

کمتر از یک ماه تا آغاز سفرهای نوروزی باقی مانده، مرزهای زمینی و هوایی کشور با سرایت ویروس کرونا به ایران، تحت تاثیر قرار گرفته؛ تا جایی که بعضا مسدود و برخی پروازهای خروجی تعلیق شده است، ۱۰ استان درگیر این ویروس شده‌اند و وضعیت سفرهای داخلی و خارجی نامعلوم است، متولیان سفر تا کنون توصیه یا اقدام ویژه‌ای نداشته‌اند و از سویی، همچنان شاهد سفر چینی‌ها به ایران با پروازهای ترانزیتی و غیرمستقیم از کشورهای دیگر هستیم. این مجموعه اتفاقاها این پرسش را به‌وجود می‌آورد که علت سکوت متولیان سفر در این زمینه به چه دلیل است؟
به گزارش ایسنا، ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر بیشتر از یک ماه است که برنامه‌ریزی سفرهای نوروزی و هماهنگی با وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها را برای خدمات‌رسانی و پیش‌بینی وضعیت آغاز کرده است، اما در شرایط هشدارآمیز ویروس کرونا که حدود ۱۰ استان را در وضعیت پرخطر قرار داده، هنوز جلسه‌ای تشکیل نداده و یا توصیه‌ای و هشداری نداشته است.
معاون گردشگری گفته که جلسه این ستاد، تشکیل خواهد شد. این درحالی است که از ابتدای هفته با افزایش شمار مبتلایان و فوتی‌های ناشی از ویروس کرونا، کشورهای همسایه، رفت و آمد را با ایران، نخست محدود و اکنون قطع کرده‌اند و سفر هوایی بسیاری از مسافران ایرانی به خارج از کشور بلاتکلیف مانده است. بسیاری از مسافران نیز با توجه به این شرایط، نگران وضعیت سفرهای نوروزی خود به خارج از کشور هستند و این درحالی است که سازمان هواپیمایی هم تا کنون در این‌باره نه اطلاع‌رسانی داشته‌ و نه راه‌حل و پیشنهادی داده‌ است.
تا کنون کشورهای کویت، عراق، افغانستان، ترکیه، پاکستان، ‌ارمنستان و ترکمنستان مرزهای زمینی خود را با ایران بسته‌اند و برخی کشورها از جمله کویت، عراق و ترکیه پروازهایشان را به مقصد ایران تعلیق کرده‌اند. برخی شرکت‌های هواپیمایی از جمله ترکیش از روز گذشته با صدور اطلاعیه‌ای از پذیرش مسافران ایرانی خودداری کرده و در لحظه آخر به آن‌ها اعلام کرده است که هزینه بلیت را برمی‌گرداند. با این حال هنوز از ستاد هماهنگی خدمات سفر، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، سازمان هواپیمایی و وزارت راه و شهرسازی، به عنوان متولیان سفر، خبری درج نشده که جلسه برای این وضعیت تشکیل داده باشند.
در آغاز بحران کرونا و در حالی ن‌که سایر کشورها اقدامات فوری را در ارتباط با چین به اجرا گذاشتند، دولت جلسه‌ای برگزار کرد و به خواست وزارت بهداشت، مصوب کرد پروازها به چین متوقف شود. اما با توجیه برگرداندن ایرانیان مقیم چین به کشور، یا انتقال بار، این پروازها تا یک هفته بعد از مصوبه دولت ادامه داشت و حتی بعد از تعلیق پروازهای مستقیم هم، ورود چینی‌ها به ایران و فرودگاه‌های بین‌المللی کشور از طریق پروازهای ترانزیت و غیرمستقیم، جریان داشت.
وزیر بهداشت اکنون اعلام کرده است که ناقلان چینی، منشاء ویروس جدید کرونا در ایران بوده‌اند.
حالا، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور از ابلاغ دستورالعمل‌ها و اقدامات پیشگیرانه این سازمان به منظور جلوگیری از انتقال ویروس کرونا خبر می‌دهد. رضا جعفرازده گفته: در این ایام هر گونه ابلاغیه‌ای که وزارت بهداشت ضرورت دانست را در راستای اقدامات پیشگیرانه به سازمان هواپیمایی کشوری ابلاغ و ما نیز مجموعه‌های تحت نظارت خود را ملزم به اجرای دستورالعمل‌های مذکور کرده‌ایم. از جمله این دستورالعمل‌ها می‌توان به بخشنامه‌های پزشکی، دستورالعمل‌های مقابله با این ویروس و کلاس‌های آموزشی برای کروی پروازی، راهنمای ضد عفونی هواپیما اعم از بدنه، صندلی‌ها و میزهای غذا خوری، کمربند ایمنی، سرویس‌های بهداشتی و وسایل حفاظتی اشاره کرد که با همکاری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و توزیع فرم‌های خوداظهاری بین مسافران در حال اجراست.
سخنگوی سازمان هواپیمایی کشور درحالی که بعضی مرزهای زمینی و هوایی ایران با جدی شدن شیوع ویروس کرونا در ایران بسته شده و برخی ایرلاین‌ها مسافران ایرانی را نمی‌پذیرند، گفته است: در حال حاضر امکان دریافت گواهی بهداشت برای مسافران از طریق دفاتر وزارت بهداشت مستقر در فرودگاه‌ها فراهم است.
علاوه بر سفرهای هوایی و خارجی، وضعیت نامشخص سفرهای نوروزی در داخل کشور نیز مساله‌ای است که هنوز به آن پاسخ روشنی داده نشده است. این ویروس تا کنون به استان‌های قم، تهران، گیلان، البرز، قزوین، مرکزی، همدان، اصفهان، گلستان و مازندران سرایت کرده است، مناطق پرخطری که اتفاقا پرسفر هستند اما نه تنها برنامه‌ای برای کنترل آمد و شد به آنجا تنظیم و اجرا نشده است که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی حاضر به تعطیلی موزه‌ها در این شهرها نشده و در پایگاه اطلاع‌رسانی‌اش مشغول تبلیغ سفرهای نوروزی، برگزاری جشن نوروز در مرز مشترک ایران و ترکمنستان و حتی دعوت مردم برای سفر به شهرهای غربی و شرقی کشور است.
ولی تیموری ـ معاون گردشگری ـ به ایسنا می‌گوید: «روز گذشته دو دستورالعمل درباره کنترل ویروس کرونا در تاسیسات گردشگری فرستاده است»، اما برخی از این مراکز، از جمله هتل‌ها می‌گویند: هنوز این دستورالعمل‌ها را دریافت نکرده‌اند. از طرفی هنوز کنترل عفونت و بهداشت در استراحتگاه‌ها، رستوران‌ها، مساجد، جایگاه‌های سوخت و سرویس‌های بهداشتی بین‌راهی، مراکز اقامتی داخل شهرها، کمپینگ‌ها و سایر مراکز رفاهی و توریستی در وضعیتی نامعلوم به سر می‌برد و مشخص نیست چه تدبیری برای آن‌ها سنجیده شده است.
معاون گردشگری درباره کنترل سفر در نوروز به مهر گفته: «توصیه ما این است که همگی اطلاعیه‌ها و دستورالعمل های وزارت بهداشت را درباره اینکه به کدام شهرها بروند یا نه و اختیاراتی که به شورای تأمین در این باره داده شده را پیگیری کرده و مبنای فعالیت‌های گردشگری خود قرار دهند.»
وزیر بهداشت هم تا به حال این توصیه را به مردم داشته که «دست‌کم به قم و شهرهای زیارتی سفر نکنند و از حضور در مراکز عمومی و پرتجمع پرهیز کنند.»
از طرفی برخی نماندگان مجلس وارد عمل شده و توصیه‌هایی داشته‌اند؛ سیدابوالفضل موسوی ـ نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی ـ از مردم خواسته است: حتی‌الامکان از مسافرت‌های غیر ضروری پرهیز کرده و در شرایط خاص نیز از وسایل شخصی استفاده کنند.
او گفته در شهرهایی که هنوز از این ویروس مصون مانده‌اند باید اقداماتی برای جلوگیری از ورود این ویروس صورت گیرد. بعضی از کشورها مرزهای خود را با ایران بسته‌اند و عملا مسافرت‌های خارجی به حداقل خواهد رسید. ما باید با برنامه‌ریزی صحیح مقابله با این ویروس را در داخل کشور مدیریت کنیم.
از سویی «گروه پزشکان ۶۶ دانشگاه تهران» نیز با انتشار نامه‌ای خطاب به دولت، ۱۳ مطالبه را مطرح کرد که در دو بند تاکید داشت: از تمام سفرهای غیرضروری حذف شوند. در صورتی که سفر اجتناب‌ناپذیر باشد استفاده از وسایل نقلیه خصوصی به‌جای عمومی توصیه شود.
ستاد مرکزی هماهنگی خدمات سفر متشکل از نمایندگان وزارتخانه‌های کشور، راه وشهر سازی، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش، صنعت، ‌معدن و تجارت، جمعیت هلال احمر و سازمان امداد و نجات، سازمان هواشناسی، صداو سیما، امداد خودرو، شرکت فرودگاه‌ها، سازمان تعزیرات حکومتی، سازمان راهداری و تشکل‌های گردشگری خصوصی است.
این ستاد در تعطیلات نوروزی سال ۹۷ هم که بیشتر استان‌ها درگیر سیل بودند، عملکرد قابل دفاعی نداشت و نتوانست مسافرت‌ها را به مقاصد و مسیرهای امن هدایت کند و در نهایت، پلیس راهنمایی و رانندگی وارد عمل شد و در پیام‌های مکرر از مردم خواست: در خانه بمانند و سفر نروند. معاون گردشگری در یکی از جلسه‌های این ستاد که نیمه امسال در سازمان هواشناسی برگزار شد، مسبب اتفاقات ناخوشایند در آن تعطیلات را، ورود موازی دستگاه‌ها به حوزه هواشناسی دانست. توجیه مسؤولان گردشگری در نوروز سیل‌زده این بود که به عنوان متولی گردشگری و سفر نمی‌توانند از مردم بخواهند سفر نروند.
متولیان سفر حتی در زمانی که سهمیه‌بندی بنزین برای جامعه ایرانی که بیشترین حجم سفرهای آن جاده‌ای و با اتومبیل شخصی انجام می‌شود، مساله‌ساز شده بود، هیچ نسخه‌ای برای هماهنگی با سایر دستگاه‌های مسؤول و ذی‌ربط، مخصوصا با نزدیک شدن تعطیلات نوروز نداشتند، جز آن‌که چندباری «بنزین سفر» را رسانه‌ها مطرح و پیگیری کردند، ولی در میان تکذیب‌ها و تاییدهای دو وزارتخانه نفت و گردشگری، بلاتکلیف ماند.