احتمال زمین‌لرزه‌ پس از زلزله‌های بزرگ

استاد پژوهشگاه بین‌المللی مهندسی زلزله و زلزله شناسی با بیان اینکه امکان پیش‌بینی زلزله با توجه به عدم پوشش کامل و برخط از خرد زمینلرزه ها در کشور ما، وجود ندارد گفت: از آنجایی که رخداد بیشتر زلزله ها در منطقه زاگرس زلزله‌ها به صورت فوج گونه است از این رو پس از زلزله‌های مهم احتمال رخداد زمین‌لرزه‌های دیگر حتی در همان حد زمین لرزه اصلی و کوچکتر از آن وجود دارد.
به گزارش ایسنا، پس از رخدادهای لرزه‌ای بزرگ عده‌ای در فضای مجازی اقدام به انتشار مطالبی در خصوص پیش‌بینی زلزله‌های بزرگ‌تر در منطقه می‌دهند که به گفته محققان این حوزه در حال حاضر به دلیل عدم پوشش کامل از گسل‌های کشور امکان پیش‌بینی زلزله وجود ندارد.
دکتر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله و زلزله شناسی در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به انتشار خبری مبنی بر رخداد زلزله بزرگتر در منطقه مسجد سلیمان استان خوزستان توضیح داد: در همه زلزله‌های بزرگتر از ۶ به بالا، کم و بیش می‌توان گفت که بین یک تا ۵ درصد احتمال وقوع زمین‌لرزه بزرگتر بر روی همان گسل و یا گسل‌های مجاور وجود دارد.
وی با تاکید بر اینکه چنین گفته‌هایی، پیش‌بینی زلزله نیست، و با طرح این سوال که افرادی که چنین پیش‌بینی‌هایی را دارند چرا همین زلزله اصلی ساعت ۱۱:۳۰ دوشنبه را نتوانستند پیش بینی کنند، ادامه داد: یکی از زمینه‌های مطالعاتی من پیش بینی زلزله است ولی زلزله امروز مسجد سلیمان استان خوزستان جز مواردی از نتایج مطالعات پیش بینی زلزله برای کوتاه و میان مدت نبوده که ما انتظار زلزله در آن داشتیم. بنابراین ما در پژوهشگاه زلزله زمان این زلزله را پیش بینی کوتاه مدت نکرده بودیم. گرچه از مطالعات قبلی دانسته شده بود که ناحیه مسجد سلیمان پهنه ای لرزه خیز است، به ویژه آنکه زلزله های ۱۸ بهمن ۱۳۵۱ با بزرگای ۵.۵ در شوشتر، ۲۴ آذر ۱۳۵۷ اندکا با بزرگای ۶.۱، و ۳مهر ۱۳۸۱ در مسجد سلیمان با بزرگای ۵.۵ در همین منطقه و به احتمال زیاد در اثر جنبایی گسل های آغاجاری،، رامهرمز و گسل پی سنگی خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس قبلاً رخ داده است.
زارع، با بیان اینکه در برخی نواحی، روش‌های پیش‌بینی ما برای زلزله جواب داده است، یادآور شد: مطالعات ما حتماً جامع و کامل نبود چون فعلاً نمی‌توانیم پوشش کامل پایش داده ها برای برای تحلیل در کل کشور انجام دهیم، ضمن آنکه هنوز به داد های باکیفیت برخط برای کل کشور دسترسی نداریم. از سوی دیگر پیش بینی علمی زلزله موضوع مورد حمایت سازمانهای دولتی و دانشگاهی در ایران نیست؛ و اکنون کارهایی در اولویت است که بتوان از آنها به صورت پروژه ارتباط با صنعت به تامین بودجه برای دانشگاه و پژوهشگاه و کسب مزیت مالی برای خود عضو هیئت علمی پرداخت. این در حالی است که پیش بینی زلزله کاری علمی و بنیادی است و علی الاصول برای بخش‌های خصوصی جذاب نیست تا بر روی آن سرمایه گذاری کنند. اینگونه پژوهش‌ها در حال حاضر در دانشگاهها و پژوهشگاه‌های ما مهجور واقع شده و در مواردی قابل دنبال کردن هستند که بر اساس داده موجود و در دسترس بتوان بدون صرف هزینه خاصی مطالعه ای موردی را به سرانجام رساند. البته لازم به یاد آوری است که فعلاً در دنیا تضمینی وجود ندارد که حتی با دردسترس بودن بودجه های سنگین پژوهشی بتوان به پیش بینی های زمانی موفق و با درصد موفقیت بالا و برای اعلام گسترده نتایج دست زد. این کار در سطح جهانی نیز به عنوان کاری پایه و بنیادی است که فعلاً صرف سرمایه انسانی و مادی از دید پژوهشی روی آن در بسیاری از موسسات پژوهشی معتبر دنیا بدون انتظار نتیجه گیری های کوتاه مدت و قابل اعلام، انجام می شود.
این محقق حوزه زلزله شناسی اظهار کرد: افرادی که ادعا می‌کنند زلزله‌ای را پیش بینی می‌کنند همواره احتمالی در نتایج کارهای علمی مرتبط با کارشان وجود دارد. باید بتوانند درصد احتمال و عدم قطعیت نتایج خود را نیز بیان کنند. اگر چنین احتمال و عدم قطعیتی را نتوانند اعلام کنند، کارشان علمی نیست. البته همچنان بر اساس دانسته های زمین شناسی و سابقه لرزه خیزی امکان پیش بینی مکانی (بدون اعلام زمان خاص) وجود دارد، و این کار همان اعلام های منطقه های خطرناک از نظر خطر زلزله و لرزه خیزی، و مثلاً مناطق نزدیک گسلهای فعال و لرزه زا به عنوان ناحیه های کاندید برای رخداد زلزله بعدی است.
زارع با بیان اینکه پس‌لرزه‌های زلزله ۵.۷ مسجد سلیمان ادامه دارد، گفت: از ویژگی‌های منطقه زاگرس وجود سری نمکی "هرمز" در پی سنگ زاگرس و همچنین سازند "گچساران" مربوط به دوران سوم زمین شناسی است، که گروه های نامقاوم در پوسته زاگرس را تشیل می دهند. سازند گچساران در همین منطقه مسجدسلیمان رخنمون و بیرون زدگی سطحی دارد. این لایه های گچ و و نمکی قابلیت تغییر شکل زیاد بدون گسیختگی گسله و شکستگی دارند، و به همین دلیل در بسیاری از نواحی زاگرس شاهد آزاد شدن تدریجی استرس جمع شده به صورت یک سری از زمینلرزه های وچک تا متوسط به جای رخداد زلزله های شدید هستیم.
استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله با تاکید بر اینکه بیشترین تغییر در ایران در منطقه زاگرس است، گفت: بیش از ۹۰ درصد از تغییرات شکل پوسته در منطقه زاگرس به صورت بی لرزه رخ می‌دهد. زلزله‌هایی که در این منطقه به ثبت می‌رسد به صورت مجموعه‌ای از زمین لرزه های کوچک تا متوسط هستندکه در حال حاضر به صورت لرزه اصلی و پسلرزه های زلزله ۱۷-۴-۹۸ مسجد سلیمان است، در حال رخ دادن هستند و ما از آن با عنوان "فوج گونه" یاد می‌کنیم.