احیای دریاچه ارومیه از ادعا تا واقعیت

ادعای احیای دریاچه ارومیه پس از بارش های اخیر از سوی برخی رسانه های منتقد دولت برجسته سازی شد تا دستاوردهای ستاد احیا در هاله ای از فضاسازی ها قرار گیرد اما به گفته کارشناسان نقش آشکار دولت در لایروبی و هدایت آب های سطحی، جلوگیری از وقوع سیل و افزایش تراز دریاچه غیرقابل کتمان است.
به گزارش ایرنا دبی برخی از رودخانه های آذربایجان غربی از جمله زرینه رود، سیمینه رود و گدارچای در بارندگی های اخیر به بالای 500 مترمکعب بر ثانیه رسید اما در سایه زیرساخت هایی که ستاد احیا مهیا کرده بود، آب های سطحی بدون خسارت سیل وارد پیکره دریاچه شد.
بسیاری از افراد مطلع بر این موضوع صحه می گذارند که اگر دولت برای احیای دریاچه دست به کار نشده و رودخانه ها لایروبی نشده بود، آب بارندگی های اخیر به جای هدایت به پیکره دریاچه به مزارع و خانه ها در شهرستان های میاندوآب و ملکان یا مناطق حاشیه ای دریاچه هجوم می آورد.
اکنون حدود چهار میلیارد مترمکعب آب در این دریاچه موجود است و حجم آب در زمان تحقق تراز اکولوژیک آن (به میزان یکهزار و 274.1 متر) به 13.3 میلیارد مترمکعب خواهد رسید بر همین اساس ادعای واهی احیای دریاچه و بهانه تراشی توسط برخی از رسانه ها در ابعاد مختلف قابل بررسی است.
دانش آموخته مقطع دکترای علوم ارتباطات اجتماعی معتقد است که افکار عمومی و فضای رسانه‌ای این روزها شاهد هجمه هماهنگ و گسترده برخی از رسانه‌ها و کانال‌های خبری خاص به دولت و برنامه‌های آن برای نجات دریاچه ارومیه و احیای آن است.
«شفیع بهرامیان» افزود: ستاد احیای دریاچه در زمان آغاز بکار دولت یازدهم به ‌عنوان نخستین مصوبه دولت تدبیر و امید تشکیل و در نهایت به توقف روند ناامیدکننده خشک شدن تدریجی دریاچه و اتخاذ تدابیر خاص برای تثبیت وضعیت آن منجر شد و افکار عمومی منطقه به خوبی نسبت به این موضوع آگاه است.
وی اضافه کرد: اقدامات ستاد احیا جلوی خشک شدن کامل دریاچه را گرفت تا با افزایش نزولات جوی در 2 سال اخیر، رسیدن به تراز اکولوژیک دریاچه چندان غیرممکن به نظر نرسد.
وی بیان کرد: هیچ ‌یک از رسانه‌های رسمی منتسب به دولت تا به ‌حال سخن از احیای کامل دریاچه به میان نیاورده و بیشتر با استفاده از واژگانی چون «حال خوش دریاچه»، «روزهای بهتر برای نگین آبی آذربایجان» و «امید به احیای دریاچه ارومیه» برای امیدافزایی و ایجاد نشاط اجتماعی که از اصول روزنامه‌ نگاری توسعه است، گام برداشته اند تا دغدغه مردم نسبت به خطر افتادن زندگی میلیون‌ها نفر از ساکنان شمال غرب کشور کاهش یابد.
مدرس دانشگاه اضافه کرد: برخی افراد خاص که از مسئله دریاچه ارومیه همواره به ‌عنوان یک اهرم و ابزار برای پیشبرد برنامه‌های خویش بهره می برند، با اقدامات انجام ‌یافته دولت و همچنین افزایش نزولات جوی، همه تاکتیک‌ها و استراتژی‌های خود را در خطر می‌بینند.
بهرامیان ادامه داد: این افراد با استفاده از شگردها و تاکتیک‌های مختلف رسانه‌ای در حال جریان سازی برای تخطئه وضعیت موجود و ایجاد نگرانی و ترس در مردم در رابطه با وضعیت دریاچه ارومیه هستند زیرا کاشتن بذر ترس و نگرانی یکی از شگردهای کمپین‌های سیاسی و انتخاباتی بوده و بدیهی است هر خبری که این ترس را از جامعه بزداید مورد حمله و تخطئه جریان ‌سازان خبری حزبی و حتی قومی قرار ‌گیرد.
به گزارش ایرنا دولت با هدف هدایت مستمر آب به دریاچه و تثبیت وضعیت آن طرح های متعددی را در استان های آذربایجان غربی، آذربایجان شرقی و کردستان اجرا کرده که بخشی از آنها به زودی افتتاح می شود اما لایروبی 245 کیلومتری 14 رودخانه در این استانها با 437 میلیارد تومان هزینه، اصلی ترین دلیل افزایش حجم آب این دریاچه در روزهای اخیر است.
رییس دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی نیز با اشاره وضعیت رو به بهبود دریاچه و اقدامات این ستاد اظهار داشت: 113 کیلومتر از رودخانه های اصلی استان و کانال 25 کیلومتری اتصال زرینه رود به سیمینه رود در قالب طرح های این ستاد لایروبی شده و همین اقدام در هدایت آب به پیکره دریاچه موثر بوده است.
«فرهاد سرخوش» با اشاره به اینکه سردهنه رودخانه های حوضه آبریز دریاچه ارومیه در گذشته به هیچ وجه لایروبی نشده بود، افزود: رسوب گذاری در این رودخانه طی سال های متمادی موجب شده بود تا آب رودخانه ها به حاشیه دریاچه جریان یابد و بخار شود.
وی همچنین با تاکید بر اینکه برخی از نقاط رودخانه ها شیب منفی پیدا کرده بود، اظهار داشت: برخی از مناطق این رودخانه ها بر حسب وظایف ذاتی دستگاه های اجرایی لایروبی شده بود اما دریاچه در زمان آغاز بکار ستاد احیا با رودخانه چند کیلومتر فاصله باز کرده بود.
وی بیان کرد: مبالغی که از سال 1393 با تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه برای اجرای طرح های مختلف هزینه شده در برابر خسارت هایی که سیل می توانست در بارندگی های اخیر به جا بگذارد، اندک است.
وی اضافه کرد: پروژه های نجات ملی دریاچه ارومیه باید با جدیت کار شود تا آب به صورت مستمر به پیکره آن وارد شود اما نقش مشارکت های مردمی نیز در این زمینه تاثیرگذار است.
استاندار آذربایجان غربی نیز چندی پیش در حاشیه بازدید از وضعیت این دریاچه با تاکید بر اینکه دولت سه هزار میلیارد تومان برای احیا دریاچه ارومیه هزینه کرده، گفت: 29 مصوبه برای احیای دریاچه ارومیه دنبال می شود و در سایه لایروبی مسیر رودخانه ها امروز دریاچه ارومیه در وضعیت بسیار مناسبی قرار دارد.
«محمدمهدی شهریاری» اضافه کرد: بزرگترین طرح ستاد احیا انتقال آب از سد «کانی سیب» به دریاچه ارومیه بوده که تاکنون از 35 کیلومتر تونل انتقال آن، حدود 28 کیلومتر حفاری شده است و این تونل تا اواخر سال جاری به بهره برداری می رسد.
وی بیان کرد: تاکنون دولت یکهزار و 700 میلیارد تومان در این طرح سرمایه گذاری کرده است تا حدود 600 میلیون مترمکعب آب از سد کانی سیب به دریاچه منتقل شود.
«شهریاری» گفت: 250 میلیون مترمکعب پساب شهرهای ارومیه و تبریز نیز به دریاچه ارومیه وارد می شود و کارهای این طرح انتقال نیز انجام شده است.
وی ادامه داد: خاکریز دریاچه ارومیه تبخیر آب را بالا برده و نیاز است در برخی از نقاط آن، پل های دیگر احداث شود تا تعادل چرخشی آب رعایت گردد.
مدیر دفتر برنامه ‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز طی روز جاری در نشست «هم اندیشی سمن ها در زمینه احیای دریاچه ارومیه» با اشاره به تداوم بارندگی ها و نیز اقدامات دولت برای احیای این دریاچه، گفت: هم اکنون کف دریاچه ارومیه به وضعیت سال 1394 برگشته که نشانه ای بزرگ برای احیاست.
«مسعود تجریشی» افزود: در سال های گذشته حداقل تراز بستر دریاچه ارومیه به صورت سالانه با 40 سانتی‌ متر کاهش سطح آب روبرو بود اما از سال 1393 و با شکل‌ گیری برنامه های ستاد احیا به سمت تثبیت دریاچه رفتیم و در این راستا دستگاه‌های اجرایی در رهاسازی آب های روان و نیز لایروبی مسیل ها کمک زیادی کردند.
وی آغاز شرایط ورود به شرایط احیای دریاچه ارومیه را اردیبهشت سال گذشته اعلام و اضافه کرد: اگر تراز آب این دریاچه به یکهزار و 272.9 برسد می‌ توان گرد و خاک را حل کرد و وارد مرحله احیا شد که در این راستا می‌ توان به کمک دولت با افزایش یک متر تراز آب، 95 درصد کانون‌های گرد و خاک را زیر آب برد.
«تجریشی» با تاکید بر اینکه برنامه تثبیت پشت سر گذاشته شده اظهار داشت: نباید به دلیل شرایط خوب دریاچه مغرور شد چون در آبان ماه امسال انتظار تبخیر وجود دارد اما تا انتهای سال جاری و از سال آینده با ورود 750 میلیون مترمکعب آب دایمی، تراز کنونی را با پروژه‌های مختلف بالا می بریم که در کنار آن عنایت خداوند در افزایش بارش ها نیز وجود دارد.
مدیر دفتر برنامه ‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه یادآور شد: با هماهنگی بسیار خوبی که با دستگاه های اجرایی داشتیم آب‌ ها را از سطح‌ حوضه آبریز رها کردیم و وضعیت بارش ها در این حوضه نیز با رشد 66 درصدی نسبت به دوره بلندمدت افزایش دارد.
وی اظهار داشت: از دو سال پیش که موضوع عملیات دریاچه ارومیه شروع شد، سازمان ملل گزارشی ارایه و به صراحت اعلام کرد که وسعت دریاچه افزایش یافته است و دولت و مردم مصمم به احیای آن هستند.
به گزارش ایرنا دریاچه ارومیه از اواسط دهه 1380 شروع به خشک شدن کرد و بنا بر آمار بین المللی تا سال 2015 میلادی حدود 80 درصد از مساحت آن خشک شد.
همه کارشناسان داخلی و خارجی بر این عقیده هستند که مشارکت جوامع محلی در کنار اجرای طرح های مختلف نقش مهمی در احیای نگین آبی آذربایجان دارد.