زمزمه های دوباره جدایی ری از تهران

طرح جدایی ری از پایتخت به هیئت رئیسه مجلس ارائه شده اما تاکنون نه شهردار تهران و نه رئیس شورای شهر در این خصوص واکنشی نداشته اند.
خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه: می‌گوید: «تا زمانی که زلف ری به ریش تهران گره خورده است، نام شورای شهر تهران، ری و تجریش را کامل بگویید.» حسن خلیل آبادی، مدتهاست به نادیده گرفتن ری در تصمیم‌های شهری و حتی حذف نام ری و تجریش از عنوان شورای شهر گلایه دارد.
او بارها زمزمه جدایی ری از پایتخت را در شورای شهر تهران مطرح کرده و گفته است: براساس قانون، نام شورای شهر تهران باید به شورای شهر تهران، ری و تجریش اصلاح شود و در غیر این صورت، باید ری را از تهران جدا کنند. او می‌گوید: یا قانون را باید اصلاح کنند و یا اینکه ری را از تهران جدا کنند؛ ری همیشه مستقل بوده است و سابقه ۸ هزار ساله دارد و در زمانی که تهران، روستا بوده ری، شهر بوده است و باید جایگاه این شهر حفظ شود.
در حالی که همیشه موضوع تقسیمات کشوری موضوعی حاشیه ساز بوده است، این عضو شورای شهر که نمایندگی اهالی ری را بر عهده دارد، بارها این موضوع را مطرح کرده است.
شورای شهر تهران همیشه نماینده‌ای از ری داشته است. حسن بیادی در شورای دوم و سوم و علیرضا دبیر و هادی ساعی در شورای چهارم؛ اما هیچ کدام از این اعضا به بهانه طرفداری از حقوق ری، حرفی از جدایی نمی‌زدند و اتفاقاً از مخالفان جدی جدایی ری از تهران بودند.
سال ۹۱ که سفر رئیس جمهور وقت به ری، موضوع جدایی ری از پایتخت را داغ کرد، یکی از وعده‌های رئیس جمهور در این سفر، ری مستقل بود اما داستان این جدایی از نامه کمیسیون اصل ۹۰ مجلس هشتم آغاز شد که در آن از دولت خواسته شده بود در خصوص عدم اجرای این قانون توضیح دهد.
آن زمان، این جنگ را جنگ زمین دانستند و معتقد بودند کسانی به دنبال جدایی ری از تهران هستند که زمین‌های بی ارزشی در حاشیه ری خریده اند که این زمین‌ها با استقلال ری، قیمت پیدا می‌کنند و دیگر نیاز نیست از قانون‌های سخت گیرانه ساخت و ساز در حریم و حاشیه تهران تبعیت کنند. به تازگی موضوع استقلال ری از پایتخت در مجلس نیز مطرح شده است. خلیل آبادی این خبر را به رسانه‌ها داده و گفته است: طرح انفکاک شورای اسلامی شهر ری از شورای شهر تهران، ری و تجریش توسط ۳۵ نماینده مجلس به امضا رسیده و تقدیم هیأت رئیسه مجلس شده است.
او ادامه داده است: خوشبختانه پیگیری دوستانمان برای استقلال شهر ری از مدیریت شهری شهرداری تهران در حال نتیجه دادن است و این حق طبیعی و اساسی مردم شهر ری به آنها بازگردانده خواهد شد. وی خاطرنشان کرد: سالیان متمادی است که اهالی شهر ری از این حق اساسی خود محروم بوده‌اند و خوشبختانه امروز نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حال ارائه طرحی برای این کار هستند.
جدایی ری از تهران چه اثراتی بر ری و تهران خواهد داشت؟
در طرح جامع شهر تهران (که در تاریخ ۸۶/۹/۵ به تصویب رسیده است) به عنوان سند چشم‌انداز توسعه بلندمدت پایتخت، مشخصاً از تهران به عنوان کلانشهر نام برده شده و آمده است: تهران شهری پایدار، منسجم و کلانشهری با عملکرد ملی و جهانی است. این طرح تمام پهنه کلانشهر تهران را به صورت یک کل همبسته نگریسته و از این رو برای ری، پیشنهاد مرکز تاریخی و مذهبی و برای شمیران، پیشنهاد مرکز تفرجگاهی و گردشگری را مطرح کرده است. این طرح بر ضرورت یکپارچگی فضایی در پهنه کلانشهر تهران تأکید فراوان دارد. در طرح جامع تهران بر اساس تحلیل فضایی کلانشهری، ناپیوستگی به عنوان یک آفت و آسیب قلمداد شده، کما اینکه در برنامه پنج ساله توسعه بر رویکرد یکپارچگی و پرهیز از تفرّق مدیریتی در مدیریت کلانشهرها تأکید شده است.
شهرام جباری‌زادگان کارشناس برنامه‌ریزی شهری در این رابطه به مهر می‌گوید: ری با قدمتی چند هزار ساله، دارای هویت تاریخی مستقل است و افرادی که بر استقلال آن تأکید دارند نیز بر همین هویت تاریخی مستقل و طولانی استناد می‌کنند اما این شهر با این قدمت طولانی به لحاظ کالبدی و عملکردی، وابسته به کلانشهر تهران است. این پیوستگی تاریخی در تمام ابعاد و اجزای تهران و ری وجود دارد و باعث شده ری و تهران از لحاظ فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و کالبدی، در هم تنیده و آن را به کلانشهر و یک کل واحد مبدل کرده است. در نتیجه هرگونه انفکاک و جدایی ری و هر محدوده دیگری از تهران به منزله جدا شدن جز از کل، آسیب‌ها و صدمات جدی و جبران‌ناپذیری بر پیکره پایتخت وارد می‌کند و می‌تواند منجر به آثار نامطلوب و عوارض ناگواری بر زندگی شهروندان شده و موجب تضعیف جایگاه مدیریت شهری شود.
او ادامه می‌دهد: همچنین این بدعت می‌تواند آغازی بر تجزیه کلانشهر تهران باشد؛ به گونه‌ای که در آینده باید شاهد ادعاهای فزاینده جدایی‌های دیگر از این کلانشهر باشیم. فراموش نکنیم وجود مجموعه یکپارچه و هماهنگ در کلانشهر تهران به عنوان ویترین نظام، متضمن تقویت مدیریت شهری تهران و در سطح کلان، اقتدار و انسجام کشور است و در مقابل، هرگونه انفکاک و جدایی، زمینه‌ساز تضعیف مدیریت شهری تهران در سطوح ملی و بین‌المللی است.
وی ادامه می‌دهد: تهران با وسعت ۷۰۰ کیلومتر مربع، ۹ میلیون جمعیت را در خود جای داده و در نگاه کلان‌تر، با حوزه‌های پیرامونی، تهران ۱۶ هزار کیلومتر مساحت و ۱۳ میلیون جمعیت را در خود جای داده است. در این میان، ری با ۴۵۴ هزار نفر جمعیت در ۲۲ کیلومتر مربع وسعت داخل محدوده و ۱۷۸ کیلومتر مربع حریم، تنها ۵ درصد جمعیت تهران و ۳ درصد مساحت این کلان شهر را دربر می‌گیرد.
برخی نمایندگان فراموش کرده‌اند نماینده ۲۲ منطقه شهر هستند
این کارشناس برنامه‌ریزی شهری در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه در شرایط کنونی تصمیم‌گیری در برابر ارائه خدمات عمومی در مجموعه شهری تهران در هر یک از قلمروهای مدیریتی، انحصاراً در دست مدیریت شهری نیست و شعبه‌های استانی، بخش عمده خدمات شهری را در دست دارند، می‌گوید: با وجود این تفرّق عملکردی، تکه کردن همین مدیریت چندگانه، نه تنها مشکلی را حل نمی‌کند بلکه بر مشکلات موجود می‌افزاید و این در شرایطی است که حل مسائل محیط‌زیستی، معضلات اجتماعی، مشکلات ترافیکی و مباحث اقتصادی، نیازمند یک نظام واحد تصمیم‌گیری مدیریتی است. اینکه برخی بر این عقیده هستند که انفکاک مدیریت ری از تهران، موجبات پیشرفت و بالندگی آن را فراهم می‌کند و این شهر را از سایه کلانشهر تهران خارج می‌کند، سخت در اشتباه هستند. برخی نمایندگان فراموش کرده‌اند نماینده ۲۲ منطقه شهر هستند نه یک منطقه از شهر و اگر قرار باشد ری از تهران مستقل شود، محتمل‌ترین گزینه می‌تواند شمیران باشد و البته در چنین شرایطی، محدوده مرکزی تهران یا حتی میدان مرکزی میوه و تره‌بار نیز می‌تواند ادعای استقلال کند.
این کارشناس حوزه شهری تهران با بیان اینکه تهران از به هم پیوستن ۷۸ روستای قدیمی مانند قیطریه، ونک، شمس‌آباد و … در کنار ری به عنوان خاستگاه اصلی تهران به صورت مجموعه‌ای یکپارچه و منسجم تشکیل شده و انفکاک مدیریت ری از کلانشهر تهران، اثرات سو به مراتب بیشتری در مقایسه با مزایای احتمالی مورد ادعا دارد، می‌گوید: این چندپارچگی مدیریتی بر اختلال خدمات‌رسانی به اهالی ری خواهد افزود.
جباری‌زادگان از چهار منظر موضوع جدایی ری از پایتخت را مورد واکاوی قرار می‌دهد و اضافه می‌کند: از نگاه اجتماعی و فرهنگی، این جدایی می‌تواند به بحران هویتی شهر منجر شود. جداسازی ری از تهران، آسیب‌رساندن به مؤلفه‌های هویتی ری و تهران است. همچنین از نگاه اقتصادی، تأمین هزینه‌های مدیریت شهری در ری دشوار است.
در حال حاضر درآمد شمیران اگر ادعای جدایی کند، از میانگین درآمد تهران به مراتب بالاتر است و چنین ادعایی از لحاظ اقتصادی، قابل توجیه است اما درآمد ری از میانگین درآمد تهران به مراتب پایین‌تر بوده و بخشی از درآمدهای مناطق دیگر، در این محدوده هزینه می‌شود که در صورت انفکاک، اثرات مطلوبی بر کیفیت خدمات شهری به جا خواهد گذاشت. همچنین این جدایی از نگاه مدیریتی، باعث کوچک شدن پهنه کلانشهر تهران و منجر به ایجاد تفرقه در مراکز تصمیم‌سازی مدیریتی شده و ناکارآمدی سیستم مدیریت شهری را به دنبال خواهد داشت. این تفرّق مدیریتی، تهدیدی بر حیات این کلانشهر است و در مواقع بروز بلایای طبیعی، به علت تعدد مراکز تصمیم‌گیری و مدیریتی، به پیچیده‌تر شدن مدیریت بحران ختم می‌شود. از منظر سیاسی نیز کلانشهرها نمایش ابزار قدرت ملی در عرصه بین‌المللی هستند و پایتخت، نماد جایگاه مقتدر نظام در منطقه و جهان و تبلور همه‌جانبه این اقتدار است و کلانشهر تهران، ظرفی فراخ برای تحقق آرمان‌ها و اهداف توسعه کلانشهری در سند چشم‌انداز است که در صورت جدایی ری و بخش‌های دیگر از آن، با چالش مواجه می‌شود..
قرار نیست اموال تهران هبه شود
به گفته جباری زادگان، بر فرض که نسبت به استقلال ری از تهران تصمیم‌گیری شود، در چنین شرایطی، ری نیازمند یک شهرداری جدید، شورای شهر جدید، انبوهی از نیروهای جدید و امکانات و تأسیسات برای این شهرداری جدید است و این گمان که از همین امکانات موجود برای شهر تازه تأسیس استفاده شود، گمان باطلی است، چرا که هرگز از سوی شهروندان تهرانی پذیرفته نیست که امکانات و اموال شهر تهران در شهر دیگری هزینه شود. به نظر می‌رسد افرادی که در پی جدایی ری از پایتخت هستند، تصور می‌کنند همه اموال شهرداری تهران که در حال حاضر در ری مستقر است، به این شهر تازه، هِبه خواهد شد که این اتفاق نه از نظر اداری، نه از نظر حقوقی و نه از نظر اخلاقی، اتفاق درستی است.
وی ادامه می‌دهد: اگر اعضای شورای شهر تهران که ساکن یا متولد یک محله یا منطقه از پایتخت هستند، خواستار جدایی آن محله از پایتخت شود که دیگر سنگ بر روی سنگ بند نمی‌شود و در یک کلام، جدایی ری از تهران، نتایج خوبی به دنبال ندارد.
حسن بیادی نایب رئیس شورای دوم و سوم هم درباره پیشنهاد جدایی ری از تهران به بهانه تغییر نام شورای شهر به مهر می‌گوید: این موضوع امکان پذیر نیست زیرا مصوبه مجلس دارد و تهران شامل شهر ری و شمیرانات است، هرچند بخش‌هایی از ری و شمیرانات جدا از تهران هستند.
به اعتقاد بیادی، اگر مدیریت یکپارچه شهری ایجاد شود، شاهد چنین اظهار نظرهایی نخواهیم بود. شاید هر فرد و مقامی پیشنهادی در این رابطه داشته باشد اما این موضوع امکان پذیر نیست و از پشتوانه قانونی برخوردار نیست.
وی ادامه می‌دهد: آن زمان یک عده ویژه خوار که زمین‌های کشاورزی شأن در اطراف تهران قرار داشته و ارزش مسکونی نداشت به دلیل ارزش افزوده زمین برای جدایی ری از تهران تلاش می‌کردند و تنها درآمدی که پس از جدایی ری از تهران می‌توان متصور بود، ارائه تراکم است که ویژه خواران به دنبال آن هستند و مطمئناً تبعات امنیتی، اقتصادی و اجتماعی در پی دارد.
نیازمند بازخوانی مجدد هویت تهران هستیم
به نظر می‌آید سایر اعضای شورای شهر تهران نیز موافق این جدایی نباشند. زهرا نژاد بهرام، عضو هیأت رئیسه شورای شهر تهران، محدود کردن تهران به دلایل مختلف را یکی از مشکلات مهم این کلانشهر عنوان می‌کند و می‌گوید: جدا کردن شوراهای شهر از جمله شمیران و ری از تهران که در ذهن برخی از مدیران یا شهروندان است، به دلیل عدم انطباق تقسیمات کشوری وزارت کشور با حوزه شوراها و شهرداری‌ها است.
او با اشاره به اینکه طرح جداسازی ری از تهران، موضوعی است که در مجلس شورای اسلامی در حال بررسی است، می‌گوید: به رغم اینکه تهران یکپارچه است اما در حوزه‌های مختلف همچنان مشکلات تعارض منافع دستگاه‌های مختلف و مناطق وجود دارد. نمونه‌های تعارض منافع هم اکنون در اسلامشهر و … دیده می‌شود که حریم شهر تهران را تحت تأثیر قرار داده است.
وی ادامه می‌دهد: از تجاربی که در گذشته وجود داشته باید درس گرفت، جایگاه تهران باید شناخته شود و بدانیم که این شهر، پایتخت سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی ایران است و می‌تواند کانونی برای نشر دیپلماسی عمومی کشور باشد. تهران، مجموعه‌ای شامل ری، شمیران و … است. احساس می‌کنم ما نیازمند بازخوانی مجدد هویت تهران هستیم؛ این موضوع حاصل نمی‌شود، جز اینکه مدیریت کلان شهری گونه دیگری به تهران نگاه کنند؛ به یگانگی تهران باید احترام گذاشت.
به گفته نژادبهرام، سایر اعضای شورا مذاکرات خود را با موافقان این طرح در شورای شهر آغاز کرده اند. رئیس شورای شهر و شهردار تهران نیز تاکنون در خصوص این طرح در مجلس سخنی نگفته اند.
محسن هاشمی می‌گوید از جزئیات آن آگاهی ندارد و در خصوص موضوعی که دقیق از جزئیات آن آگاهی ندارد، سخنی نخواهد گفت.
زمانی نمایندگان شورای شهر تهران تا نیمه‌های شب در دیوان عدالت اداری به دنبال حفظ ری برای تهران بودند و حالا برخی دوباره زمزمه‌های جدایی سر می‌دهند.