ماهیت جمهوری اسلامی مانع مذاکرات با آمریکا است

ترامپ همانطور که وعده داده بود از برجام خارج شد و اولین دور از تحریم‌ها را علیه جمهوری اسلامی ایران پیاده کرد که نتایج اقتصادی خوبی برای کشور در پی نداشت. دکتر فاضل فیضی تحلیلگر مسائل آمریکا در گفت‌و‌گو با "مردم‌سالاری آنلاین" معتقد است بعد از 13 آبان‌ماه، باید بیشترین تلاش را در جهت حفظ ثبات اقتصادی داخلی داشته باشیم؛ چراکه در شرایط جنگی اقتصادی به سر می‌بریم. به گفته او ماهیت "جمهوری اسلامی" اجازه این را نخواهد داد تا با آمریکا بر سر میز مذاکره بنشینیم. او می‌گوید در مورد انجام مجدد مذاکرات، رهبران جمهوری اسلامی احساس می‌کنند که آمریکا به دنبال نمایش اقتدار است. آقای ترامپ به دنبال مذاکره نیست. ترامپ در پی این است که از طریق مذاکره با ایران این بحث را مطرح کند که با فشارهای وارده، ایران را مثل کره شمالی به میز مذاکره کشاندیم.    
فیضی در پاسخ به این سوال که آیا مشکلات امروز ایران و آمریکا را باید به تسخیر سفارت آمریکا بازگرداند یا خیر، گفت: به لحاظ دیپلماتیک و رسمی و حقوقی مشکلات ایران و آمریکا را می‌توان به آن زمان باز گرداند. اما از نگاه دیگر مشکلات ایران و آمریکا به مسائل دیگری باز می‌گردد. اسناد یافت شده در لانه جاسوسی نشان می‌دهد که آمریکایی‌ها در پی اقداماتی برای مقابله با انقلاب اسلامی بودند. این اسناد نشان می‌داد که آنها با انقلاب همراهی نداشتند. تسخیر لانه جاسوسی و تقابل ایران و آمریکا نقطه اوج این مساله محسوب می‌شود. بعد از این مساله، این آمریکایی‌ها بودند که روابط دیپلماتیک را با ایران قطع کردند. 
او در مورد مذاکره مجدد با آمریکا و رقم زدن برجام 2 ابراز داشت: با توجه به شرایط کنونی فرصت مناسبی برای مذاکره وجود ندارد. اینگونه نیست که به آسانی بتوانیم وارد فاز مذاکره شویم و برجام 2 رقم بخورد. ایران به طور جدی و بنیادی به اهداف و نیات آمریکا بدبین است. اما ایران علیرغم سوء ظن و بر اساس سیاست نرمش قهرمانانه، در خصوص برنامه هسته‌ای خود بر سر میز مذاکره با آمریکا نشست. اما آمریکا همین توافق برجام را نیز بر هم زد.
وی ادامه داد: بازگرداندن ایران به میز مذاکره کار بسیار مشکلی است. می‌توان گفت با توجه به شرایط کنونی، مذاکره امکان‌ناپذیر است. با توجه به خروج آمریکا از برجام، سوء ظن چند دهه اخیر ایران به آمریکا، چند برابر شده است. لذا مذاکره در چنین شرایطی و با توجه به تردید ایران به نیت آمریکا غیر ممکن شده است.
فیضی افزود: در حال حاضر فرصت مذاکره مهیا نیست و زمان خوبی برای مذاکره جمهوری اسلامی ایران و آمریکا نیست. البته برخی از تحلیلگران معتقد به مذاکره در زمان کنونی با آمریکا هستند. آنها می‌گویند مذاکره فی‌نفسه نه خوب است و نه بد. اما ما باید توجه کنیم جمهوری اسلامی چه دریافتی از مذاکره دارد. وقتی از جمهوری اسلامی صحبت می‌شود، منظور یک رسالتِ الهام بخش برای ملل مسلمان است. مشخصا برای ایران نفس مذاکره معنا  و مفهوم دارد؛ به عبارتی اینگونه نیست که نفس مذاکره موضوعیت نداشته باشد. برای جمهوری اسلامی خود مذاکره و بدون در نظر گرفتن نتایج آن، دارای موضوعیت و اصالت است.
این استاد دانشگاه ابراز داشت: به دو دلیل شرایط مذاکره مهیا نیست. یکی به جهت وجود فشارهای اقتصادی است که اگر تحت این شرایط وارد مذاکره شویم ممکن است به ضرر ما تمام شود. ما باید در یک فضای اقتصادی و آرام وارد مذاکره شویم. اکنون در ایران شرایط اقتصادی ملتهب است. در چنین شرایطی منفعتی عائد ما نمی‌شود. دلیل دیگر که از قضا دلیل اساسی‌تری محسوب می‌شود و رهبری هم به آن اشاره داشته است، همان نفس مذاکرات است که دارای اهمیت و اصالت خواهد بود. بر این اساس احساس می‌شود که اگر وارد مذاکره شویم، این موضوع از طریق رسانه‌ها تبلیغ می‌شود که جمهوری اسلامی بعد از 40 سال با ما وارد مذاکره شده است. لذا این نتیجه اتخاذ می‌شود که جمهوری اسلامی از اهداف انقلابی خود دست کشیده است.
او در پاسخ به این موضوع که مذاکره با آمریکا از جریان مک‌فارلین تا مذاکره در عمان و همکاری با آمریکا جهت مقابله با طالبان و امضای برجام مسبوق به سابقه است، ابراز داشت: درست است که مذاکره مسبوق به سابقه است؛ ولی نباید فراموش کنیم که مذاکرات پیشین موردی و با موضوعات محدودی بوده است. مثلا در مورد افغانستان و عراق با آمریکایی‌ها مذاکره داشته‌ایم. اخیرا هم در مورد مسائل هسته‌ای و با اجازه حاکمیت و در قالب نرمش قهرمانانه صورت گرفته است.
وی ادامه داد: اما در مورد مذاکرات اخیر، رهبران جمهوری اسلامی احساس می‌کنند که آمریکا به دنبال نمایش اقتدار است. آقای ترامپ به دنبال مذاکره نیست. ترامپ در پی این است که از طریق مذاکره با ایران این بحث را مطرح کند که با فشارهای وارده، ایران را مثل کره شمالی به میز مذاکره کشاندیم. در این خصوص ایران دو نگرش متفاوت دارد؛ یکی نگرش هویتی و دیگری نگرش واقع‌گرایانه.
فیضی افزود: از منظر واقع‌گرایانه این بحث مطرح می‌شود که ضمن مذاکرات پیشین و رقم خوردن برجام، آمریکایی‌ها به آن پایبند نبودند. لذا این سوال مطرح می‌شود که چه دلیلی وجود دارد آمریکایی‌ها به نتایج احتمالی مذاکره بعدی پایبند باشند. دوم اینکه به فرض مذاکره کردیم؛ مشخصا آمریکایی‌ها راضی نخواهند شد و در نهایت یک سلسله از خواسته‌های پلکانی را مطرح می‌کنند. به همین جهت بحث ولایت فقیه، بحث موشک‌ها، بحث حزب‌الله و ... مطرح خواهد شد. لذا از نظر ایران خواسته‌های آمریکا محدودیت ندارد. آنها با اصل نظام مشکل دارند.
این تحلیلگر مسائل آمریکا ابراز داشت: مذاکره با آمریکا با مذاکره با انگلیس و روسیه و ... متفاوت است. ضمن مذاکره با آمریکا مشخصا تبلیغ خواهد شد که ایران، که مدعی حمایت از ملل آزاده است، تن به مذاکره داد. پس کشورهای دیگر باید درس بگیرند. این مذاکره همانطور که گفته شد، جنبه هویتی دارد و صرفا مذاکره بین دو کشور نیست.
او در مورد ماندگاری در برجام گفت: در این مورد نیز جمهوری اسلامی ایران یک نگاه واقع‌گرایانه دارد. در مورد ماندن در برجام، ایران صرفا سیاست خارجی "صورت‌گرا" ندارد و به شکل و صورت برجام اهمیت نمی‌دهد؛ بلکه رویکردی عمل‌گرایانه دارد. لذا توجهی به خروج آمریکا از برجام نخواهد کرد. اگر منفعتی برای ایران متصور باشد، مشخصا جمهوری اسلامی در برجام خواهد ماند. بنابراین فعلا از برجام خارج نشده است. اگر در ادامه احساس شود که اروپا نیز مثل آمریکا با برجام برخورد می‌کند، مشخصا ایران از برجام خارج می‌شود.
این استاد دانشگاه در مورد فراهم کردن اجماع جهانی علیه ایران گفت: در حال حاضر ترامپ موفق نشده که چنین اجماعی علیه ایران تدوین کند. ترامپ در حال حاضر با اروپا و چین و روسیه مشکلات جدی دارد. در سیاست داخلی نیز اختلاف نظرهای شدیدی نسبت به سیاست خارجی ترامپ وجود دارد. کنگره و جامعه آمریکا، با سیاست‌ها ترامپ موافق نیستند. خروج آمریکا از برجام، منجر به این شد که پیشرو بودن آمریکا در دیپلماسی جهانی با مشکلاتی مواجه شود. این موضوع منجر به اعمال سیاست‌های اقتصادی محافظه‌کارانه (مثلا اعمال تعرفه بر کالاهای خارجی) از سوی ترامپ شد که نوعی نارضایتی را در این کشور به وجود آورده است.
وی افزود: ار طرفی ایران به برجام پایبند بوده است. لذا تا زمانیکه ایران به برجام پایبند است، احتمال اجماع جهانی علیه ما وجود ندارد.
او در پاسخ به این سوال که فرجام ایران را بعد از 13 آبانماه و آغاز دور جدید تحریمهای آمریکا چگونه تحلیل می‌کنید، گفت: درست است که با آمریکا جنگ سخت افزاری و فیزیکی نداریم، اما بدون شک وارد عرصه جنگ تجاری – سیاسی با آمریکا شده‌ایم. ما در وضعیت عادی قرار نداریم. ایران سعی می‌کند در این شرایط خاص و بحرانی، متحدین منطقه را حفظ کند و در برجام باقی بماند. بر این اساس باید گفت در شرایط خاصی قرار گرفته‌ایم. لذا باید یک اتحاد و همدلی در داخل کشور ایجاد شود. تصمیم‌گیری‌ها در کشور و به خصوص در حوزه اقتصاد باید معنادار باشد.
وی افزود: ایران در چنین شرایطی سعی خواهد کرد اقتصاد خود را سر و سامان ببخشد و به معیشت مردم توجه کند. نیازهای اقتصادی کشور باید بر طرف شود و منتظر تغییرات شرایط بین‌المللی باشیم. اکنون اجماعی علیه ما وجود ندارد. ایران سعی می‌کند که اجماعی صورت نگیرد. مشکل این است که ایران باید در عرصه داخلی، اقتصاد را در مسیری قرار دهد تا بتواند در مقابل ضربات تحریم و کاهش فروش نفت مقاوت کند. در واقع ما در شرایط جنگی اقتصادی قرار گرفته‌ایم.
گفت‌وگو: سید مسعود آریادوست