اهداف انقلاب اسلامی، ناتمام است

انقلاب اسلامی اصولی را در حیات سیاسی ایران مطرح ساخت، 39 سال بعد از انقلاب یک اصلاح‌طلب معتقد است که ما به صورت کامل به این اهداف نرسیده‌ایم و چالش‌هایی پیش روی آن وجود دارد. داریوش قنبری معتقد است اهدافی مانند جمهوریت از سوی کسانی مورد تهدید است که به واسطه فهم یا منافع خود به دنبال حذف آن هستند. عضو دفتر سیاسی حزب مردم سالاری معتقد است که مهم‌ترین چالش در دهه چهارم انقلاب کسانی هستند که مقابل درکی روزآمد از اهداف انقلاب هستند. به نظر می‌رسد درگیری جناح‌های انقلاب بر تفسیر اصول آن در چهل‌سالگی این رویداد تاریخی ادامه دارد. در ادامه، گفت‌وگوی «مردم سالاری» با قنبری را می‌خوانید:

وارد چهلمین سال حیات انقلاب اسلامی می‌شویم، اگر امروز بخواهید به خود انقلاب نگاه کنید، آن را چطور می‌بینید و چه دستاوردهایی برای ما داشته است؟
نفس انقلاب فواید و دستاوردهایی را برای ما داشته است که می‌توان در مجموع آن را برخاسته از ذات انقلاب اسلامی دانست. یکی از این دستاوردها انتخابات است. تمامی مسئولیت‌های سیاسی تراز اول از طریق انتخابات تعیین می‌شوند و این هم مهم‌ترین دستاوردهای انقلاب است. البته این دستاورد چالش بزرگی را همراه داشته است و عده‌ای که معنای انتخابات را نفهمیده‌اند، سنگ‌اندازی‌هایی در مسیر انتخابات می‌کنند. در سال‌های گذشته برخی تلاش‌ها صورت گرفته است که حق انتخاب مردم محدود شود و باید کسانی که دست‌اندرکار هستند بدانند این از نعمات و برکات انقلاب اسلامی است و نباید هیچ کس جرات آن را داشته باشد که آن را از مردم بگیرد. تنگ‌نظری‌های فراوان بسیاری از صاحبان نفوذ و قدرت در جهت نفی جمهوریت نظام بوده است که تلاش کر‌ده‌اند با تکیه بر اسلامیت، انتخابات را محدود کنند. همچنان انتخابات منشا اثر در جمهوری اسلامی بوده و این دستاورد با فراز و فرود فراوان حفظ شده و هر چند آسیب‌هایی به آن رسیده است، اما محفوظ مانده اما باز در معرض خطر است. این خطر از ناحیه کسانی است که دیدگاه‌های اقتدارگرایانه دارند و با تلقی‌های خاصی که از مفاهیم دینی می‌کنند، به دنبال نفی جمهوریت هستند و این یکی از تهدیداتی است که علیه این دستاورد انقلاب وجود دارد و باید به فکر صیانت از آن بود. در مجموع و در کنار انتخابات، بحث سیاست استقلال‌طلبانه‌ای را که در منطقه داریم‌ باید از دستاوردهای دیگر انقلاب دانست. در این زمینه باید متناسب با اوضاع و شرایط روز حرکت کنیم. برخی تلقی‌هایی مبتنی بر دیدگاه‌های خاص سیاسی و جناحی از استقلال‎خواهی دارند که این هم تهدیدی علیه یکی دیگر از نعمات انقلاب اسلامی است. سیاست خارجی مستقل و عدم تکیه بر قدرت‌های بزرگ و ایستادن روی پای خود از اهداف ملت ایران در سال 57 بود که می‌خواستند از وابستگی به قدرت‌های بزرگ بکاهند. در زمان پهلوی این وابستگی همه جانبه بود و به لحاظ سیاسی، اقتصادی و نظامی وابستگی وجود داشت و انقلاب اسلامی می‌خواست آن را کاهش دهد. یکی از شعارهای انقلابیون بحث خود‌کفایی بود و در آن سال‌های اول در عرصه اقتصادی مورد توجه بود و انتظار می‌رفت که در زمینه‌های اقتصادی گام‌های خوبی برداشته شود. البته در این زمینه کارهای خوبی هم شده است. ما در زمینه فناوری پیشرفت بسیار خوبی داشته‌ایم، اما باید کارهای زیادی انجام دهیم که بتوانیم به معنای واقعی از نظر اقتصادی به استقلال برسیم. البته هیچ کشوری در جهان امروز به لحاظ اقتصادی کاملا مستقل نیست و حتی ابرقدرت‌ها‌ نیازمند مراودات با سایر کشورها هستند و باید در این زمینه تحت عنوان استقلال اقتصادی ارتباط خود را با جهان خارج قطع نکرده و دچار خودتحریمی نشویم. البته باید حداکثر تلاش را انجام داد تا از ظرفیت‌های اقتصادی استفاده شده و به توسعه و پیشرفت برسیم. استقلال در زمینه نظامی با خروج ایران از پیمان‌هایی از قبیل سنتو به دست آمد. ایران سعی کرد ‌وضعیت نظامی مستقلی نسبت به سایر کشورها پیش گرفته و در این زمینه نیز به استقلال برسد اما در این مورد هم هرچند بنده استقلال را تایید می‌کنم اما باید به دنبال نوعی اتحاد و ائتلاف برای حفظ امنیت ملی باشیم و نباید افراط کرده، تحت عنوان عدم وابستگی نظامی کلا هر ارتباط با جهان خارج را قطع کنیم و دفاع و امنیت نباید به کشورهای دیگر وابسته باشد، اما باید مواظب باشیم در مقابل ائتلاف و اتحادهایی که علیه ما ایجاد شده است، بتوانیم ضمن حفظ استقلال خود همکاری‌های نظامی با دیگران داشته باشیم، هرچند نباید به پیمان‌های نظامی که ما را وابسته می‌کند وارد شویم. امروز از نظر نظامی مستشاران خارجی در کشور نیستند و در این زمینه ‌‌ما مستشاران نظامی به برخی از کشورهای منطقه می‎فرستیم. 
از نظر سیاست خارجی ایران ارتباطاتش را با قدرت‌های بزرگ به حداقل ممکن کاهش داده است و تحت عنوان استقلال یک روش خاصی را مبتنی بر دفاع از رویه جنبش عدم تعهد در عرصه بین الملل پیش گرفته که این زمینه باید ادامه یابد و باید مواظب باشیم در دعواهای ناخواسته‌ای که دیگران علیه ما ترتیب داده‌اند وارد نشویم و استقلال ما در این زمینه، زمانی تکمیل می‌شود که بتوانیم از این منازعه‌ها پرهیز کنیم.
این‌ها مهم‌ترین دستاورد‌هایی بود که انقلاب داشته است. شاید هنوز ما به خیلی از اهداف انقلاب نرسیده‌ام و بعضا آنها در قالب شعار مانده‌اند.  ما دستاوردهای قابل توجهی داشته‌ایم اما این دستاوردها هنوز تکمیل نشده است و حتی بعضا از جانب کسانی که فلسفه انقلاب را به خوبی درک نکرده‌اند در معرض خطر است و برای مثال می‌خواهند با تفسیر خاص از جمهوری اسلامی جمهوریت را نادیده بگیرند که از نگرانی‌های جدی و اساسی است. از این رو دستاوردهای انقلاب نیاز به نگهبانی و پاسداری دارد و مردم باید مراقب باشند‌ اهدافی که در انقلاب اسلامی مطرح شده است آسیب نبیند و بتوانیم به شکل مناسبی اهداف انقلاب را تکمیل کنیم.

شما از عدم تکمیل و مشکلات‌ پیش‌روی اهداف انقلاب اسلامی سخن گفتید. دهه جدید که از نظر درونی و برونی مهم است، جمهوری اسلامی باید در راستای حفظ و تکمیل دستاوردها وارد چه فازی شود؟
در دهه چهارم باید تاکتیک‌هایی را تغییر دارد و متناسب با شرایط روز حرکت کرد. امروز شرایط ما شرایط دوران پیروزی انقلاب نیست. ما آن زمان در یک دوران دو قطبی بودیم که هر یک به دنبال وابستگی کشورهایی مثل ایران بودند و استقلال‌مان را تهدید می‌کردند، امروز استقلال ما به شکل گذشته تهدید نمی‌شود، ما نباید در گذشته بمانیم‌ بلکه باید استقلال را با شرایط جدید تفسیر و تاویل کنیم و در مجموع با شرایط جدید نظام بین‌المللی استقلال خود را مطرح کرده و بتوانیم لوازم آن را مهیا کنیم. شرایط نظام بین‌المللی تغییر کرده و‌ جهان کنونی تهدیدات دیگری دارد. در دوران دو قطبی، تهدیدات و فرصت‌ها شکل خاصی داشتند، اما در شرایط کنونی استقلال معنی خاص خود را دارد. امروز دو قطب متضاد وجود ندارند که تلاش کنند کشورها را به سوی خود بکشانند، اما رقابت بین کشورها همچنان وجود دارد و کشورها به دنبال یارکشی و سیاست اتحاد و ائتلاف هستند.
از این رو بایستی ‌درکی متناسب شرایط روز از استقلال، خودکفایی اقتصادی، توان قدرت نظامی‌ و همین طور درکی متناسب با شرایط روز از حقوق و آزادی‌های شهروندی داشته باشیم. به هر حال کسانی که به دنبال حذف جمهوریت نظام هستند، از چرخ زمان فاصله زیادی دارند و متناسب با شرایط روز و زمانه حرکت نکرده‌اند و این‌ها هنوز در مجموع زمانه لوازم زندگی در دنیای مدرن را در نیافته‌اند و نمی‌دانند که جمهوریت یک روش حکومت کردن است که هیچ کشوری در جهان امروز چاره‌ای جز آن ندارد. من نمی‌گویم این روش کمال مطلوب است، اما کمترین اشکال را دارد و همه این را پذیرفته‌اند و بایستی امروز تفکراتی را که نتوانسته‌اند خود را با شرایط روز وفق بدهند، بشناسیم. امروز من تهدید جدی را تفکراتی می‌بینم که یا در گذشته مانده‌اند یا به هر حال به خاطر منافع خاص فردی و گروهی نمی‌خواهند متناسب با تحولات، درکی از شعارهای محوری انقلاب شکل بگیرد.
گفت و گو: میثم قهوه چیان