عصر یکه تازی اردوغان

«رجب طیب اردوغان» دور جدیدی از ریاست جمهوری ترکیه آغاز کرد. رئیس جمهوری 64 ساله ترکیه که مقتدرترین مقام تاریخ معاصر این کشور در کنار «کمال مصطفی آتاترک» محسوب می شود حالا دارای اختیارات تام برای حکمرانی شده است.
به گزارش تی.آر.تی،هواداران اردوغان در مسیر «کاخ بش تپه» آنکارا از اردوغان استقبال کردند. در مراسم تحلیف ریاست جمهوری سران 50 کشور جهان شامل 22رئیس جمهوری ، 28 نخست وزیر و رئیس مجلس ، دبیرکل 6 نهاد بین المللی حضور یافتند. پیش از مراسم تحلیف، روز شنبه، قانونگذاران منتخب ترکیه در پارلمان سوگند یاد کردند.
 
همه برای اردوغان
در نظام جدید ترکیه، اردوغان نیازی به معرفی کابینه به مجلس و رای اعتماد نمایندگان به اعضای کابینه خود ندارد و بر این اساس، وی قصد دارد با تغییرات گسترده در ساختار مدیریتی کشور، دولتی چابک تشکیل داده و با ادغام و حذف ۱۰ وزارتخانه، تعداد وزارتخانه‌های ترکیه را به ۱۶ عدد کاهش دهد.
اردوغان قرار است در نظام جدید ۱۶ وزیر شامل وزیر دادگستری – کشور ـ  دفاع ملی ـ آموزش ملی ـ  انرژی و منابع طبیعی ـ شهرسازی و حومه ـ  فرهنگ و گردشگری ـ  ورزش و جوانان ـ خزانه و مالیه  -  ارتباطات و زیرساخت‌ها ـ امور خارجه ـ  کار، خدمات اجتماعی و خانواده ـ  کشاورزی و جنگداری ـ  صنایع و تکنولوژی ـ بهداشت و تجارت را انتخاب کند.
در نظام جدید ریاست جمهوری ترکیه، اردوغان هشت سازمان مستقل وابسته به نهاد ریاست جمهوری تشکیل خواهد داد و علاوه بر آن چهار دفتر ویژه زیر نظر رییس جمهوری نیز تشکیل می‌شود و تمام امور مهم ترکیه از طریق این چهار دفتر پیگیری خواهد شد.
بر اساس تغییرات جدید که توسط اردوغان اعلام شده، چهار دفتر ویژه وابسته به نهاد ریاست جمهوری شامل دفاتر «مالی»، «منابع انسانی»، «تحول دیجیتالی» و «سرمایه گذاری» تاسیس می‌شود با هماهنگی نهاد ریاست جمهوری تمام امور مهم ترکیه از طریق این چهار دفتر پیگیری خواهد شد.
این دفاتر نقش اصلی در استفاده از منابع انسانی به طور موثر، بهبود اوضاع اجتماعی، افزایش خدمات رسانی و بهینه سازی آن از طریق تحولات دیجیتالی با هدف تبدیل ترکیه به کشوری جذاب برای سرمایه گذاری از طریق توسعه ابزار‌ها و سیاست‌های مالی جدید خواهند داشت.
در نظام جدید ریاستی ترکیه هشت سازمان جدید شامل ستاد کل نیرو‌های مسلح ـ  اطلاعات ملی  معروف به «میت» ـ صنایع دفاعی ـ  امنیت ملی ـ امور دیانت ـ  نظارت (بازرسی) دولتی ـ  ارتباطات ـ  استراتژی و بودجه شکل می‌گیرد که روسای آن‌ها توسط رییس جمهوری منصوب خواهد شد.
همچنین در دوره جدید دولت ترکیه، ۶۵ شورا، کمیته و کمیسیون موجود در ترکیه حذف شده و به جای آن ۹ شورای تخصصی در حوزه‌های مختلف تشکیل خواهد شد که این شورا‌ها با همکاری نهاد‌های دیگر و از جمله مجلس کار سیاست گذاری در حوزه‌های مختلف و ارائه خدمات مشاوره را بر عهده خواهند داشت.
 
قدرت بلامنازع
همان گونه که بیان شد، سیستم حکومتی این کشور نیز از نظام پارلمانی به ریاستی تغییر یافت. در چارچوب قانون اساسی جدید ترکیه، اختیارات اجرایی رئیس جمهور افزایش یافته است و وی می‌تواند مقامات بلندپایه دولتی از جمله وزرا را به طور مستقیم منصوب کند. ​با اجرایی‌شدن نتیجه همه‌پرسی، رئیس‌جمهوری ترکیه، قدرت اصلی را در دست خواهد داشت و پست نخست‌وزیری نیز خدف می‌شود. این تغییرات از سال ۲۰۱۹ میلادی اجرایی خواهد شد و به رجب طیب اردوغان این امکان را خواهد داد که پس از پایان ریاست جمهوری‌اش، برای دو دوره دیگر هم نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود.اردوغان و هوادارانش می‌گویند، نظام ریاست‌ جمهوری «ثبات و ثروت» می‌آورد و مخالفان می‌گویند به «دیکتاتوری» می‌انجامد و و زمینه‌ساز «سرکوب و نقض آزادی‌های فردی» خواهد شد.
ناگفته نماند که در آستانه مراسم تحلیف، بیش از ۱۸ هزار تن از افسران پلیس، سربازان، دانشگاهیان و مقام‌ها برکنار شدند. این، بزرگ‌ترین مورد پاکسازی از زمان کودتای نافرجام دو سال پیش بدین سو بود. ‏اردوغان که پانزده سال است قدرت را در قبضه خود دارد ؛ حالا با خیالی آسوده تر از گذشته بر ترکیه حکمرانی خواهد کرد.
 
رمز موفقیت «آتاطیب»
منتقدان اردوغان را یک دیکتاتور تمام عیار می خوانند اما حامیان حزب «آک پارتی» اردوغان را «آتاطیب» خطاب می کنند. وی از سال ۲۰۰۲ در راس هرم سیاسی ترکیه تا سال ۲۰۱۴ به صورت نخست وزیر و از سال ۲۰۱۴ تا کنون به صورت رییس جمهوری حضور داشته است. اردوغان چهره‌ای شناخته شده در جامعه ترکیه محسوب می‌شود و به همین علت نیازی به تبلیغ برای معرفی خود ندارد، ولی رقبای او در همه دوره‌ها همواره برای معرفی خود باید تلاش مضاعفی را به خرج می‌دادند.
از زمان روی کار آمدن اردوغان ، آک پارتی تلاش زیادی برای توسه اقتصادی مبتنی بر اشتغال و رفع فقر آغاز کرد به طوری که میانگین سرانه تولید ناخالص داخلی ترکیه از رقم ۳۵۰۰ دلار به ۱۰ هزار و ۵۰۰ دلار کنونی رسیده است. دولت ترکیه همه اقشار آسیب پذیر و نیازمند جامعه اعم از زنان بی سرپرست، سالخوردگان، خانواده‌های کم درآمد، افراد دارای معلولیت و نیز خانواده‌های پرجمعیت را از طریق ارائه خدمات مالی و حمایتی تحت پوشش قرار داده در حالی که این خدمات در دوره‌های قبل از به قدرت رسیدن اردوغان و حزب عدالت و توسعه، به شکل ضعیفی ارائه می‌شده است.
دولت ترکیه از زمان روی کار آمدن حزب عدالت و توسعه و با مدیریت رجب طیب اردوغان در دو دهه گذشته کارنامه موفقی در عرصه اقتصادی داشته و تورم بالای ۶۰ درصد و حتی بیش از ۱۲۰ درصد اواخر دهه ۹۰ میلادی را به کمتر از ۱۰ درصد پایین آورد.
اردوغان با تسریع فرایند خصوصی سازی و جذب سرمایه گذاری خارجی، کشور ترکیه را در همه عرصه‌های اقتصادی به خصوص در بخش تولیدات صنعتی، گردشگری و حمل و نقل به یکی از کشور‌های پیشتاز جهان تبدیل کرد.هر چند که این امر موجب بدهکار شدن این کشور شده، ولی آثار آن در تکمیل زیرساخت‌های توسعه این کشور قابل مشاهده است و این کشور با بیش از ۱۵۷ میلیارد دلار صادرات و نزدیک ۸۵۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی جزو ۲۰ اقتصاد برتر جهان به شمار می‌رود.
اردوغان ظرف چندین سال به ویژه از کودتا با تحریک حس ناسیونالیستی مردم ترکیه، جمعیت ملی گرای ترکیه را که شمار قابل توجهی هم هستند، جذب کرد و با انجام عملیات نظامی داخلی و خارجی در مبارزه با گروه‌های مخالف خود به خصوص در مبارزه با پ. ک. ک. و ی. پ. گ. و با حمله به شمال عراق و سوریه و نیز با تلاش در ناکام گذاشتن همه پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق به بخشی از مطالبات ملی گرایان ترکیه پاسخ داد.
وی همواره در مخالفت با اروپایی‌ها و به خصوص رژیم صهیونیستی و در مراوده با کشور‌های عربی منطقه رگه‌هایی از ملی گرایی و گذشته درخشان ترکیه (امپراطوری عثمانی) را به پیش می‌کشد که همه این تلاش‌ها موجب گرایش ملی گرایان به وی شده است.
 
چالش های اردوغان
رئیس جمهوری ترکیه که در طول سالیان گذشته سرد و گرم سیاست را در عرصه های مختلف مزه کرده است می داند که اگرچه اختیارات بدون مرزی را به چنگ آورده اما با چالش هایی در داخل و خارج مواجه خواهد شد.
دردسر کردهای ترکیه ، اگرچه «صلاح الدین دمیرتاش» رهبر حزب «ه.د.پ» یعنی حزب دموکراتیک خلق‌ها در زندان است اما تهدیدات امنیتی استان های کردنشین جنوب ترکیه و حملات نیروهای «پ.ک.ک» همچنان امنیت و تمامیت ارضی ترکیه را به چالش می کشند. اردوغان که روزگاری تحت سیاست «تنش صفر» به دنبال مصالحه با کردها بود اما ظرف چند سال گذشته با آنها دست به یقه شده بود.
تهدید نیروهای گولن، اردوغان که در سال های نبرد داخلی با نیروهای نظامی کمالیست با اعضای حزب «هیزمیت» رفاقت صمیمی داشت ، پس از افشای پرونده «رسوایی بزرگ» و «کودتای ناکام» به جنگ میدانی تبدیل شد. پاکسازی گسترده و بازداشت ژنرال ها ، نظامیان ، کارمندان و روزنامه نگاران نزدیک به «فتح الله گولن» نشان می دهد که رئیس جمهوری ترکیه تحت هیچ شرایطی چشم دیدن اعضای حزب هیزمیت را ندارد. البته پایان وضعیت اضطراری ترکیه نشان می دهد که خیال اردوغان از محار گولنیست ها راحت شده است.
یخ بندان روابط با آمریکا ، اصلی ترین بحران سیاست خارجی ترکیه است. آنکارا و شخص اردوغان در روابط خود با واشنگتن  در رابطه با مسائل متعددی از جمله حمایت واشنگتن از شبه‌نظامیان کرد سوریه و عدم استرداد گولن از سوی این کشور مواجه است. اردوغان امیدوار است که با ادبیات تجاری بتواند دل رئیس جمهوری آمریکا را به چنگ آورد اما موضوع حمایت پنتاگون از «یگان های مدافع خلق» موسوم به «ی.پ.گ» خواب و خوراک را از آنکارا ربوده است. دلخوشی اردوغان این است که آمریکا ارسال جنگنده های فوق مدرن F-35 را تصویب کرده است.
رفاقت نیم بند با کرملین ، اردوغان و «ولادیمیر پوتین»، رییس جمهوری روسیه اتحاد را بر مبنای هدف برقراری صلح در سوریه میان این دو کشور ایجاد کرده‌اند.ترکیه از یک طرف می داند که منافع روسیه در حفظ «بشاراسد» در دمشق است اما از طرف دیگر این وضعیت را نمی تواند تحمل کند. سکوت روسیه در مقابل تصرف مناطق کردنشین سوریه را نشانه ای از یک بده و بستان باید تفسیر کرد. اردوغان برای تحت فشار قرار دادن آمریکا و اروپا به دنبال خرید سامانه موشکی s400 است. نکته حائز اهمیت درباره بازی الاکلنگ اردوغان این است که انکارا در نهایت مجبور به انتخاب بین آمریکا و روسیه می‌شود و هر طرفی را که انتخاب کند، بهای انتخابش را پرداخت خواهد کرد.
زخم عفونی سوریه بیخ گوش سوریه، از زمان آغاز جنگ سوریه، ترکیه یکی از مخالفان سرسخت بشار اسد، رییس جمهور سوریه بوده و هرگونه مذاکره مستقیم با دمشق را رد کرده است اما با حضور 3.5 میلیون مهاجر سوری در ترکیه، آنکارا بیشتر بر امنیت مرزی و کمک به بازگشت آوارگان تمرکز دارد.آرون اشتاین، پژوهشگر ارشد شورای آتلانتیک اظهار کرد، ترکیه درخصوص دولت اسد "فرمولی" پیدا کرده است و برای دستیابی به منافعش از طریق روسیه اقدام می‌کند و این منافع شامل تغییر رژیم سوریه نمی‌شود.
نفرت قدیمی از اروپا ، روابط ترکیه با اتحادیه اروپا از زمان کودتای نافرجام 2016 و سرکوب منتقدان دولت از سوی دولت آنکارا که انتقادات اعضای این اتحادیه را برانگیخت، رو به وخامت گذاشت و به دنبال این سرکوب‌ها، اتحادیه اروپا از آنکارا درخواست کرد که اعلام وضعیت اضطراری در این کشور را خاتمه دهد.با این حال اوزدم سانبرک، دیپلمات کهنه‌کار ترکیه در این باره گفت، به اعتقاد او دوران مصالحه آغاز خواهد شد و «این روابط نسبت به گذشته به جایگاه سالم‌تری خواهد رسید.» ترکیه و اتحادیه اروپا در سال 2016 توافقی را برای محدودیت ورود مهاجران به اروپا به امضا رساندند که انتقاد گروه‌های مدافع حقوق بشر را به دنبال داشته اما به کاهش ورود این مهاجران نیز کمک کرده است.
 
رویاهای عثمانی
ورای تمام دردسرهای خارجی و داخلی ، رویاهای عثمانی را دنبال کرده است. رئیس جمهوری ترکیه در طول سال های گذشته بایک سیاست ژلاتینی و چندسویه تلاش کرده به خواسته هایش دست پیدا کند. اردوغان در یک جا به عنوان پدرخوانده «امت ترک» وارد هرمعرکه ای شده و در جایی دیگر به عنوان حامی «امت اسلامی» تلاش کرده ایفای نقش کند که بارزترین آنها دعوای فلسطین و اسرائیل است.
او بارها میزبان رهبران مسلمان بوده و در اوایل سال جاری نیز نشستی را با هدف تشکیل یک واکنش اسلامی متحد نسبت به تصمیم آمریکا مبنی بر به رسمیت شناختن قدس به عنوان پایتخت اسرائیل برگزار کرد.کشورهایی که به سرعت برای پیروزی در انتخابات به اردوغان تبریک گفتند، در خصوص موضع آنکارا در سیاست خارجی رفتاری نمادین داشته‌اند؛ رهبرانی همچون نیکلاس مادورو، رییس جمهور ونزوئلا و عمر البشیر، رییس جمهور سودان که در غرب وجهه‌ای منفور دارند، نخستین افرادی بودند که برای این پیروزی به او تبریک گفتند.  برخی نگران این هستند که آسودگی خیال اردوغان از اوضاع داخلی ترکیه منجر به توسعه طلبی در سیاست خارجی و احتمالا تنش با قدرت های منطقه خواهد شد. آمریکایی ها امیدوارند که آنکارا با تهران وارد تنش شود اما موضوع قطر و حساسیت ریاض نسبت به پایگاه نظامی ترکیه نشان داد که عثمانی ها با قاتلان امپراتوری پدرانشان همچنان دچار تنش هستند.
گزارش : علی ودایع