تخصیص دلار یارانه‌ای ۳۹۰۰ تومانی به سفر حج صحیح است؟

در حالی که اقتصاد کشور با وضعیت پیچیده‌ای روبرو است و به دلیل بحران ارزی قیمت بسیاری از اجناس در بازار افزایش قابل توجهی یافته است، اختصاص ارز دولتی برای سفر حج با قیمت هر دلار ۳۹۰۰ تومان، واکنش‌هایی را در پی داشته است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، به زودی ۸۵ هزار و ۲۰۰ نفر از ایران برای انجام حج تمتع عازم مکه و مدینه خواهند شد و اولین گروه از حجاج ایرانی، ۲۷ تیر ماه اعزام خواهند شد. حج امسال بحث‌هایی را در مورد قیمت ارز اختصاص یافته به حجاج درپی داشته است.
آن‌گونه که فهرست ارزبگیران منتشرشده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد، بخش عمده‌ای از نیازهای کشور در شرایط فعلی با دلار تک‌نرخی ۴۲۰۰ تومانی تأمین می‌شود. علاوه بر این به دلیل در پیش بودن اعمال تحریم‌های آمریکا، کشور شرایط حساسی را تجربه می‌کند و احتمالاً در ماه‌ها و سال‌های پیش رو دولت برای تأمین نیازهای اساسی مردم به تک‌تک درآمدهای ارزی و ذخایر خارجی خود نیاز مبرمی خواهد داشت.
در این شرایط اعلام این که در سال جاری به هر یک از حجاج برای انجام سفر حج، دویست دلار با قیمت ۳۹۰۰ تومان تعلق خواهد گرفت، انتقادهایی را در فضای مجازی به همراه داشته است.
 
حج تمتع، استطاعت و دلار ۳۹۰۰ تومانی
تشرف به خانه خدا و انجام سفر حج، مبتنی بر استطاعت است. اکثر انتقادها به اختصاص دلار ۳۹۰۰ تومانی به حجاج از این زاویه صورت گرفته است. به عنوان مثال، محمدعلی ابطحی در توئیتی نوشته است: «هیچ دلیل شرعی و قانونی برای دادن تسهیلات مالی به حجاج- مثل ارزان حساب کردن ارز- وجود ندارد. در شرع آمده است وقتی فردی مستطیع شد باید حج برود. وظیفه حکومت اسلامی نیست که مردم را مستطیع کند. کسی هم که مستطیع نیست، واجب نیست به حج برود. حج‌ عبادت است، پول حلال می‌خواهد.»
بانک مرکزی البته میزان ارز تخصیص‌یافته به حجاج را در سال جاری صد دلار کاهش داد و آن را از ۳۰۰ دلار به ۲۰۰ دلار رساند. اما در شرایط فعلی کشور این میزان از کاهش تخصیص ارز نیز باعث کاهش انتقادها نشده است. البته همین که بانک مرکزی، میزان ارز تخصیص یافته به حجاج را کاهش داده‌، نشانگر این است که متولیان نظام ارزی کشور نیز می‌دانند که اقتصاد ایران، دوران حساسی را پشت سر می‌گذارد.
در کل، فردی که قصد سفر حج دارد، باید مستطیع باشد و هیچ دلیلی وجود ندارد که دولت برای انجام سفر حج برای حجاج، یارانه ارزی قائل شود. درآمدهای ارزی کشور عمدتاً درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام، فرآورده‌های نفتی، محصولات پتروشیمی و مواد معدنی است که بخش اعظمی از همه این‌ها متعلق به تمام ملت است و در واقع درآمدهای ارزی کشور که در اختیار بانک مرکزی قرار دارد، حکم بیت‌المال را دارد. هرگونه یارانه ارزی نیز از پول بیت‌المال پرداخت می‌شود. حال این سوال پیش می‌آید که آیا پرداخت بخشی از هزینه‌های سفر حج با پول بیت‌المال (با دلار ارزان تخصیص‌یافته به حجاج)، به نوعی در تناقض با فلسفه حج و استطاعت حجاج نیست؟ بسیاری از کاربران با اشاره به این نکته، از سیاست بانک مرکزی برای تخصیص دلار ۳۹۰۰ تومانی به حجاج انتقاد کرده‌اند.
 
ارز سفر حج تا ارز مسافرتی
شرایط حاد اقتصاد کشور را که مدنظر قرار دهیم، در برابر تخصیص ارز مسافرتی برای گردشگری در سایر کشورهای دنیا هم علامت سوال بزرگی قرار می‌گیرد. عده زیادی از کاربران در فضای مجازی، به درستی می‌پرسند که چرا باید ارز مسافرتی با قیمت دلار ۴۲۰۰ تومانی به گردشگران ایرانی تعلق گیرد تا به پاتایا در تایلند یا آنتالیا در ترکیه سفر کنند. تخمین زده می‌شود که سالانه تنها بیش از دو و نیم میلیون گردشگر ایرانی به ترکیه می‌روند. گردشگری و جهان‌گردی نه تنها بد نیست بلکه خوب و فرح‌بخش نیز است و کسی نیست که از سفر کردن متنفر باشد. با این حال، سوال این است که آیا تخصیص یارانه ارزی برای گردشگریِ فرامرزی صحیح است یا خیر؟!
گردشگران داخلی هیچ‌گونه یارانه‌ای دریافت نمی‌کنند و از آن‌جا که در زیرساخت‌ها و امکانات گردشگری در ایران، سرمایه‌گذاری چندانی صورت نگرفته، هزینه‌های گردشگری در ایران بالاست. اما گردشگران ایرانی که قصد سفر به کشورهای خارجی را دارند، یارانه ارزی دریافت می‌کنند و محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه، پیش از این اعلام کرده است که مسافران ایرانی سالانه 9 میلیارد دلار ارز از کشور خارج می‌کنند.
از منظر اقتصادی (نه از جنبه شرعی)، امسال مجموعاً ۱۶ میلیون دلار به حجاج ایرانی با قیمت دلار ۳۹۰۰ تومانی تعلق خواهد گرفت. در مقایسه با اعداد و ارقام ذکرشده برای خروج ارز مسافرتی از کشور، این عدد ۱۶ میلیون دلار، به هیچ‌وجه عدد بالایی محسوب نمی‌شود. سخنگوی دولت اخیراً از مردم خواسته است تا برای تقویت پول ملی، ارز و طلایی که در خانه نگهداری می‌کنند را به بازار تزریق کنند. شاید به جای توصیه‌هایی که کمتر کسی به آن‌ها عمل می‌کند، بهتر باشد تا دولت سیاست تخصیص ارز خود را اصلاح کرده و ارز ۴۲۰۰ تومانی را تنها به نیازهای ضروری مردم اختصاص دهد. دلیلی ندارد با این همه دانشگاه در کشور، در شرایطی که اقتصاد مملکت به شدت در وضعیت بغرنجی دارد، به دانشجویانی که در خارج تحصیل می‌کنند یارانه ارز پرداخت شود، یا مسافران تایلند و مالزی، ارز با نرخ دولتی بگیرند یا حجاج که قرار است مستطیع باشند از ارز ۳۹۰۰ تومانی استفاده کنند.