داریوش شایگان درگذشت + زندگینامه، کتابها و دیدگاهها

داریوش شایگان ساعت ۷ و ۳۰ دقیقه صبح امروز ۲ فروردین در سن ۸۳ سالگی از دنیا رفت.
به گزارش مردم سالاری آنلاین، این اندیشمند، نویسنده و مترجم پنجم بهمن ماه سال گذشته دچار سکته مغزی شده و در بیمارستان بستری شده بود. آنگونه که علی دهباشی به ایسنا گفته، او در دو روز گذشته وارد دوره پر التهابی شد که فشارش در نوسان بود، پزشکان در ۴۸ساعت گذشته تلاش خود را کردند اما متاسفانه بدن او نتوانست این شرایط را بعد از دوره ۵۰ روزه بیماری تحمل کند.
داریوش شایگان در سیزدهم بهمن ماه ۱۳۱۳ در تهران متولد شد. پدرش بازرگان ایرانی و مادرش از اهالی گرجستان بود. در تهران به مدرسهٔ کاتولیک «سن‌لویی» که دروسش به زبان فرانسه تدریس می‌شد رفت و بعد از آن برای تحصیل به خارج از کشور رفت و با اخذ درجه دکترا در رشته هندشناسی در سال ۱۳۴۷ به ایران بازگشت و به تحقیقات خود پیرامون ادیان به‌ویژه ادیان هندی ادامه داد که حاصل آن کتابی دوجلدی بود به نام «ادیان و مکتب‌های فلسفی هند» که از سوی انتشارات امیرکبیر منتشر شد. خواهر وی یگانه شایگان نیز استاد فلسفه بود که در ۱۷ خرداد ۱۳۸۶ درگذشت. داریوش شایگان از جمله فیلسوفانی بود که نثر فرانسه وی در کتاب‌های درسی فرانسه چاپ می‌شود.
شایگان پیش از آن دیدگاه‌های نظری‌اش را در کتاب «آسیا در برابر غرب» منتشر کرده بود که همچنان از کتاب‌های مهم در حوزه اندیشه معاصر ایرانی است. او همچنین چند سال بعد کتاب «بت‌های ذهنی و خاطره‌های ازلی» را منتشر کرد.
داریوش شایگان رمانی با عنوان سرزمین سراب‌ها منتشر کرد که برنده جایزه انجمن نویسندگان فرانسوی شد. پیش از او ایرانیان دیگری چون جواد حدیدی و احمد کامیابی مسک این جایزه را گرفته بودند. در سال ۲۰۱۱ جایزه مدال بزرگ فرانکو فونی به وی تعلق گرفت. همچنین جایزه بزرگ فرانکو فونی در سال ۲۰۱۲ از آن شایگان شد. شایگان در سال ۲۰۱۱ مدال عالی زبان و ادبیات فرانسه را از آن خود کرد. نشان عالی دولت فرانسه با امضای فرانسوا اولاند رئیس‌جمهوری دولت فرانسه، در محل سفارت این کشور به داریوش شایگان اعطا شد. وی در سال ۲۰۱۰ از دانشگاه «آرهوس» دانمارک نیز جایزه گفتگوی فرهنگ‌ها و تمدن‌ها را از آن خود کرد. جایزه مجمع نویسندگان فرانسوی زبان و نشان شوالیه از دیگر جوایزی است که به داریوش شایگان اعطا شده‌است.
 
کتابهای داریوش شایگان
 آسیا در برابر غرب
ادیان و مکتب‌های فلسفی هند در ۲ جلد
تصوف و هندوئیسم (آیین هندو و عرفان اسلامی بر مبنای کتاب مجمع البحرین نوشته داراشکوه ترجمه به فارسی توسط جمشید ارجمند)
    افسون زدگی جدید، هویت چهل تکه و تفکر سیار، ترجمه فاطمه ولیانی
    زیر آسمان‌های جهان، گفتگوی رامین جهانبگلو و شایگان، ترجمه نازی عظیما
    بت‌های ذهنی و خاطره‌های ازلی، انتشارات امیرکبیر
    سرزمین سراب‌ها
    انقلاب دینی چیست؟
    آمیزش افق‌ها
    بینش اساطیری، نشر اساطیر
    پنج اقلیم حضور، نشر فرهنگ معاصر
    در جستجوی فضاهای گمشده، نشر فرزان روز
    نگاه شکسته، ترجمه علیرضا منافزاده، نشر فرزان روز
    جنون هشیاری (ترجمه)، نوشته ایو بونفوا، مؤسسه فرهنگی پژوهشی نشر نظر
    فانوس جادویی زمان، نشر فرهنگ معاصر
 
دیدگاههای شایگان
شایگان در فصل نخست کتاب زیر آسمان‌های جهان و در گفتگو با رامین جهانبگلو،پس از بازگویی سرخوردگی ناشی از شکست دولت ملی، از خود می‌پرسد: … آیا بخش مهمی از مسئولیت این بدبختی بر عهده مصدق نبود؟ آیا او خود مسبب و محرک سقوطش نبود؟ او که خود را در بن‌بستی نهاده بود که برون‌شدی از آن وجود نداشت، به یک معنا سرنوشت شهید سیاسی را برای خود رقم زده بود." در ادامه، شایگان لب به انتقاد از مصدق می‌گشاید و تن ندادن وی به مصالحه، افتادن در دام گفته خود و گم کردن حس واقعیت وی را در عدم توانایی و شجاعت مصدق در تسلیم شدن به واقعیت می‌بیند. شایگان در ادامه می‌افزاید: "مصدق مردی حقوق‌دان بود که هرگز نتوانست بازی کارتل‌های نفتی و نقش خردکننده آمریکا را در عرصه شطرنج بین‌المللی دریابد.
 
شایگان در کتاب پنج اقلیم حضور،می‌خواهد علل شاعرانگی ایرانیان را بررسی کند. این‌که به گفتهٔ او چرا عنصر شعر این‌گونه در جهان‌بینی و اخلاقیات و حتی اندیشه‌ورزی ایرانیان تأثیرگذار است، پدیده‌ای که در سایر کشورها وفرهنگ‌های کهن نظیر ندارد. اما در متن اثر فقط به توصیف تمجیدآمیز از پنج شاعر بزرگ ایرانی (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی و حافظ) می‌پردازد بدون هیچ رهیافتی به کشف ماهیت این ویژگی شاخص در فرهنگ ایرانیان. در پایان کتاب نیز شایگان، حافظ را عارفی کامل تصویر می‌کند، به بانویی ازلی دل باخته که هرچه از می و معشوق و کمان ابرو و ساق سیمین و موی بناگوش می‌گوید نه وصف زیبارویان پارسی‌گو و شور شوق مردی عاشق‌پیشه و پراحساس که رشحاتی از جلوات ازلی و مشکات نبوی است. به سویه‌های اجتماعی، سیاسی و تاریخی شعر حافظ هم وقعی نمی‌نهد. گویی حافظ در خلئی میان ازل و ابد شعرهایی سروده‌است لامکان و لازمان و الهی.
 
یکی از مهم‌ترین نظرات وی دربارهٔ تحلیل و شناساندن مفهوم ایدئولوژی است. وی در کتاب «انقلاب مذهبی چیست» نشان می‌دهد که نمی‌توان دین و فلسفه را اموری ایدئولوژیک دانست. شایگان به جد معتقد است که فلسفه و دین دو هماورد جدی ایدئولوژی هستند و در جامعه ای که سنت هایِ تقدیس یافته ضعیف شوند و استدلال‌های فلسفی نابود گردند ایدئولوژی فرصت ظهور پیدا می‌کند. وی ایدئولوژی را همانند اسطوره می‌داند چرا که هم دارای بار عاطفی است و هم دارای دستگاهی منطقی عقلانی است.
 
شایگان که به عنوان یکی از متفکران ایران به‌شمار می‌رود در پیشانی گفتگو با غرب قرار دارد. جریان تحت تأثیر وی از ۱۹۶۰ میلادی یک جریان مسلط و چیره بوده‌است. کتاب آسیا در برابر غرب در واقع تلاشی جدی بود تا چالش فلسفی و فرهنگی مقابله با غرب را ب‍‍‍پذیرد. در این اثر وی مفهوم غرب زدگی جلال آل احمد را گسترش داد و فهمی عمیق از مسائلی را ارئه کرد که مواجهه انسان‌های جهان سوم با هژمونی فرهنگ غربی را در بر می‌گرفت. بنا به گفته داریوش بوربور، دوست نوجوانی شایگان، مطالعات شرق شناسی گسترده وی باعث شده بود که ضمن آگاهی از وجوه مختلف فرهنگ غرب، غرب زده نباشد.