معـافيت‌هاي محرمانه هسـته‌اي ايران

روز پنجشنبه گزارش مؤسسه علوم و امنيت بين‌الملل واشنگتن باز هم خبر ساز شد. اين موسسه در تازه‌ترين گزارش خود ادعا کرده ايران در توافقي محرمانه با 1+5 اجازه يافته است که در برخي موارد مربوط به زيرساخت‌ها و صادرات مواد هسته‌اي از معافيت‌هايي برخوردار شود.

به گزارش پایگاه خبری فریادگر، اين انديشکده در ابتدا صبح پنجشنبه کليات اين توافق را منتشر کرده و مدعي شده بود که کميسيون مشترک نظارت بر اجراي برجام هم از آن خبر دارد و اين معافيت‌ها را تأييد کرده؛ گويا دولت آمريکا هم خبر وجود چنين معافيت‌هايي را به سنا داده ولي سناتور «باب منندز» از اين ماجرا اظهار بي‌اطلاعي کرده است. پس از آن، اين موسسه عصر روز پنج شنبه گزارشي از جزئيات ادعاي خود منتشر کرد. اين گزارش در ابتدا در چهار بند موارد معافيت‌هاي ايران را ذکر مي‌کند. طبق موارد گفته شده، ايران امکان غني‌سازي اورانيوم 3.5 درصد و فراتر را خواهد يافت، اورانيوم با غناي 20 درصد را در اختيار خواهد گرفت، چهار مکان را مصون از بازرسي خواهد داشت و همچنين اين اجازه را خواهد داشت که به ميزان زيادي آب سنگين توليد و نگهداري کند.

تشکيل کارگروه فني جديد براي تعيين معافيت‌هاي ايران از اورانيوم کم‌غنا

مطابق اين گزارش، کمسيون مشترک برجام در جولاي سال 2016 يک «کارگروه فني» براي معين کردن سرنوشت نزديک به 100 تا 200 کيلوگرم اورانيوم با غناي کمتر از 3.67 درصد در کارخانه توليد پودر دي‌اکسيد اورانيوم غني‌شده تشکيل داد.

به گزارش تسنيم اين کارخانه، هگزافلورايد اورانيوم کم‌غنا را به اکسيد اورانيوم تبديل مي‌کرد که اکنون به‌موجب برجام در انبار نگه‌داري مي‌شود. با آنکه تقريبا تمام اکسيد اورانيوم کم‌‌غناي توليد شده در اين کارخانه به خارج از ايران انتقال داده شده، بخشي از آن در روز اجراي برجام، در خط‌هاي فرآوري و مخازن باقي‌ ماند. اين اورانيوم کم‌غنا جزو معافيت‌هاي روز اجراي برجام نيست و به‌عنوان بخشي از 300 کيلوگرم اورانيوم کم‌غنا مجاز در اين توافق به حساب آمده است. انديشکده علوم و امنيت بين‌الملل ادعا کرده که هنوز مشخص نيست که آيا کميسيون مشترک به ايران اجازه داده همزمان با بررسي‌هاي کارگروه فني روي اين موضوع، از سقف 300 کيلوگرم تخطي کند يا خير.

با وجود اين، اين گزارش ادعا مي‌کند: «الگويي که ظاهراً پدپدار شده اين است که ايران در صورتي که مشمول معافيت‌ها نشده بود، احتمالاً از اين سقف تخطي کرده است». مطابق اين گزارش، با آنکه در برجام معافيت‌هايي براي سقف 300 کيلوگرم در نظر گرفته شده هيچکدام از آنها ظاهراً به اورانيوم کم‌غناي باقي‌مانده در کارخانه توليد پودر دي‌اکسيد مربوط نمي‌شوند.

در متن «برجام» آمده است: «ايران به‌مدت 15 سال، ذخيره اورانيوم غني‌شده خود را تا حد 300 کيلوگرم گاز UF6 يا معادل آن در ترکيبهاي شيميايي ديگر با غناي تا 3.67 درصد نگاه خواهد داشت. تمام اورانيوم غني‌شده مازاد بر 300 کيلوگرم گاز UF6 (يا معادل آن در ترکيب‌هاي شيميايي ديگر) با غناي 67/3 درصد يا به سطح غناي طبيعي رقيق خواهد شد و يا اينکه در بازارهاي بين‌المللي که به خريدار تحويل گردد در مقابل برگشت اورانيوم با غناي طبيعي که به ايران تحويل داده شود، فروخته خواهد شد».

با وجود اين، اين معافيت‌ها در برجام براي فعاليت‌هاي آتي ايران در زمينه توليد صفحات سوخت در نظر گرفته شده‌اند و براي اورانيوم کم‌غناي باقي‌مانده در کارخانه يادشده قبل از روز اجرا قابل اعمال نيستند. انديشکده علوم و امنيت بين‌الملل مدعي شده که کميسيون مشترک برجام، روش متفاوتي پيش گرفته و اورانيوم کم‌غناي ياد شده را مشمول معافيت کرده تا ايران در روز اجراي برجام ناقض اين توافق نبوده باشد.

هيچ معافيتي در کار نيست

کاخ سفيد با انتشار بيانيه‌اي در واکنش به گزارش ادعايي يک انديشکده آمريکايي درخصوص معافيت‌هاي برجامي ايران، اين ادعاها را به‌طور قوي رد کرد و نويسندگان گزارش را به شدت مورد سرزنش قرار داد. طبق گزارش خبرگزاري رويترز، کاخ سفيد در واکنش به ادعاهاي جديد موسسه علوم و امنيت بين‌الملل مبني بر اين‌که قدرت‌هاي جهاني پس از اجراي برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) درباره رويه دست کم دو تا از آيتم‌هاي برجام با ايران توافقاتي محرمانه انجام داده‌اند، بيانيه‌اي منتشر و در آن اعلام کرد: هيچ معافيتي درخصوص اجراي مفاد برجام به ايران داده نشده و اين توافق به همان شکل تعيين شده‌اش در حال اجرا است. کاخ سفيد در بيانيه خود ضمن محکوم کردن نويسندگان اين گزارش آورده است:‌ اين ادعاها کاملا غلط است، از جمله اين ادعا که ما روز اجرا را پيش از آن‌که ايران به تعهدات خود در ارتباط با برنامه هسته‌اي‌اش عمل کند جلو انداختيم. به خصوص آژانس بين‌المللي انرژي اتمي تاييد کرده است که ايران، مواد هسته‌اي حساس که بر اساس برجام مجاز نيست را در اختيار ندارد. در نتيجه اجراي تعهدات برجام از سوي ايران، اين کشور حداقل يک سال از کسب مواد شکافت پذير براي ساختن يک بمب فاصله دارد درحالي که تا پيش از اجراي برجام فقط چند ماه از آن فاصله داشت. کاخ سفيد هم‌چنين آورده است که پيش از اين هم شاهد تلاش منتقدان براي تضعيف اين توافق با اطلاعات نادرست و تحريف آن بوده است، اما برجام توافقي موثر بوده است. يک مقام دولت آمريکا که خواست نامش فاش نشود در واکنش به اين گزارش گفت: آمريکا و هم‌پيمانان آن به ايران اجازه نداده‌اند و نخواهند داد تا از تعهداتش بر اساس برجام طفره رود. آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نيز تاييد کرده است که ايران تمام تعهداتش را همان‌گونه که بايد تا روز اجراي برجام انجام مي‌داد، اجرايي کرده است. هر اعلام نظر ديگري غير از اين کاملا غلط است.

سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا در واکنش به گزارش يک انديشکده آمريکايي درخصوص معافيت‌هاي محرمانه برجامي ايران تاکيد کرد که هيچ معافيتي به تهران داده نشده و اين کشور به تمام تعهدات خود طبق توافق هسته‌اي پايبند بوده است.

برجام محرمانه بودن را پيش‌بيني کرده است

سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا در پاسخ به سوالات مکرر خبرنگاران درباره ادعاهاي مطرح شده در گزارش انديشکده علوم و امنيت بين‌الملل تاکيد کرد که که هيچ معافيت محرمانه‌اي از مفاد برجام به ايران اعطا نشده است.

کربي در پاسخ به سوالي مبني بر اين‌که آيا 300 کيلوگرم اورانيوم با غناي کم که در توافق تعريف شده است به عنوان سقف ذخاير هسته‌اي ايران باقي مي‌ماند و آنها از اين خط عبور نکرده‌اند؟ گفت: بله، اين‌گونه است و آنها از اين خط عبور نکرده‌اند.

وي در پاسخ به سوال خبرنگاري که پرسيد؛ آيا شما با گزارش رويترز موافق هستيد که اين مقدار بر اساس يک توافق مخفيانه بوده است که ماهيت برجام را تغيير داده است؟ گفت: نه ما هرگز با اين توصيف موافق نيستيم. به نظرم همان‌طور که بسياري مي‌دانند در برنامه جامع اقدام مشترک نوشته شده است که کار کميته مشترک بايد محرمانه باشد. اين موضوع در برجام آمده و اين موضوع اين‌گونه طراحي شده است.

کربي تصريح کرد: بر اساس برجام، ذخيره هسته‌اي ايران به 300 کيلوگرم اورانيوم با غناي کم محدود شده است. اين مقدار براي تهيه مواد شکافت‌پذير و براي دستيابي به يک سلاح اتمي قابل استفاده است اما اين محدوديت تغيير پيدا نکرده است. آنها از اين محدوده عبور نکرده‌اند و بيش از اين نمي‌توانم اطلاعات بيش‌تري در اختيار شما قرار بدهم.

سخنگوي دستگاه ديپلماسي آمريکا در پاسخ به سوالي درباره واکنش کلي واشنگتن به گزارش انديشکده علوم و امنيت بين‌الملل، گفت: ما اين گزارش را بررسي کرده‌ايم. من اين گزارش را خودم ديده‌ام. آن‌چه که مي‌توانم به شما بگويم اين است که تعهدات ايران بر اساس برنامه جامع اقدام مشترک تغييري پيدا نکرده و هيچ تغييري در اهداف آن ايجاد نشده است. کميسيون مشترک همانند هميشه به مسائل اجرايي رسيدگي مي‌کند. تمامي اهداف آن براي همين کار است.

وي ادامه داد: همان‌طور که گفتم هدف کميسيون مشترک به طور ويژه در برجام تعريف شده و اين موضوعي محرمانه است. من هم‌چنين لازم است بگويم که کميسيون مشترک درباره هيچ‌کدام از تعهدات، معافيتي ارائه نکرده است و هيچ استثنايي براي ايران قائل نشده است تا به اين کشور اين اجازه را بدهد که موادي را حفظ و پردازش کند که از محدوده برنامه جامع اقدام مشترک عبور کند تا از آن در سناريو گريز هسته‌اي استفاده کند.

کربي هم‌چنين گفت: به نظرم من به سوال شما به طور کلي پاسخ دادم و معتقدم که اين طرز تفکر چندين بار و در ابتدا، ميانه و انتهاي گزارش ذکر شده است که درباره محرمانه بودن کار کميسيون مشترک اقدامي نامناسب است. در اين گزارش موضوعي در رابطه با محرمانه بودن وظيفه کميسيون مشترک يافت نمي‌شود که اين برخلاف برجام است. وي تاکيد کرد: اطلاعات لازم درباره برنامه جامع اقدام مشترک در اختيار کنگره قرار گرفته است. ما در تماس‌هاي منظم با اعضاي کنگره درباره اقدامات کميته مشترک گزارش داده‌ايم.

وي افزود: کميته مشترک هيچ معافيتي درباره تعهدات تعيين شده در برجام به ايران ارائه نکرده و نخواهد کرد.هيچ گونه معافيتي درباره تعهداتي که ايران در توافق هسته‌اي داده است، وجود نخواهد داشت. در اين موضوع هيچ استثنايي براي ايران قائل نشده است. اين موضوع را براي شما يادآوري مي کنم که همان‌طور که شما از من در اينجا شنيده‌ايد زمان گريز هسته‌اي هم اکنون در حدود يک سال است و قبل از آن‌که مذاکرات درباره برنامه جامع اقدام مشترک در جريان بود اين زمان، تنها چند ماه بود. سخنگوي وزارت امور خارجه آمريکا در ادامه تاکيد کرد: دولت بارها و به طور جامع، کنگره را در جريان تمامي اقدامات کميسيون مشترک قرار داده است. اگر اعضاي کنگره در اين رابطه سوالات بيش‌تري داشته باشند خوشحاليم که توضيحات لازم را به آنها ارائه دهيم.

کربي در پاسخ به سوالي درخصوص سلول‌هاي داغ که در گزارش موسسه علوم و امنيت بين‌الملل نيز به آن اشاره شده است، گفت: بر اساس برجام، ايران مي‌تواند پس از گرفتن موافقت کميسيون مشترک، سلول‌هاي داغي با ابعاد بزرگ‌تر از ابعاد مصوب برجام داشته باشد. من کارشناس اين موضوع نيستم اما مي‌توانم با اطمينان بگويم که طبق اين توافق ايران قادر خواهد بود با تاييد کميسيون مشترک سلول‌هاي داغ با ابعادي فراتر از شش متر مکعب در حجم، توليد و تهيه کند و آن‌را عملياتي کند که در ضميمه يک پروتکل الحاقي تعيين شده است. بنابراين، اگر کميسيون مشترک اجازه سلول‌هاي داغ بزرگ‌تر را بدهد، ايراني‌ها مي‌توانند آن‌را داشته باشند.

وي در پاسخ به اين سوال که آيا اين تصميم با نظر همه اعضاي کميسيون گرفته شده يا با نظر اکثريت، بيان کرد: جزئيات تصميمات کميسيون مشترک محرمانه است و نمي‌توانم در خصوص آنها صحبت کنم.