خداحافظ امير ديپلماسی

گروه ديپلماسي - علي ودايع: دستگاه ديپلماسي به سوگ نشسته است. «حسين اميرعبداللهيان» وزيرامورخارجه ايران به همراه «سيد ابراهيم رئيسي» رئيس جمهوري ايران و هيات همراه در پي سقوط بالگرد در منطقه ورزقان در استان آذربايجان شرقي به شهادت رسيده است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،اميرعبداللهيان و نگاه متفاوت او به ديپلماسي و سياست خارجي، طرفداران و منتقدان خودش را داشت اما هردو طيف اذعان مي‌کردند که منش وزيرامورخارجه ايران مبتني بر اخلاق بوده است. به گفته کارشناسان، سياست خارجي دولت سيزدهم ذيل گفتمان «انقلابي‌گرايي عملگرا» يا «چندجانبه‏‌گرايي عدالت‏‌محور» در نظر گرفته شد که عناصر اصلي آن را خنثي‏‌سازي و لغو تحريم، متوازن‏‌سازي روابط خارجي اقتصادي و سياسي با اتکا به استراتژي نگاه به شرق و تعامل همسايگي بود. در عين حال مهم‌ترين خط سياست خارجي دولت سيزدهم بر استراتژي « مقاومت» در منطقه متمرکز شد.
ديپلماتي از بدنه دستگاه ديپلماسي
اميرعبداللهيان ديپلماتي از بدنه وزارت امورخارجه جمهوري اسلامي بود. او در دهه هفتاد شمسي وارد دانشکده وزارت امورخاجه شد. عبداللهيان در همان دانشکده به تحصيل در رشته علوم سياسي و روابط ديپلماتيک مشغول شد و پس از فارغ‌التحصيلي به عنوان يکي از ديپلمات‌هاي اين مجموعه به وزارت امور خارجه اضافه شد.
وزير امورخارجه دولت سيزدهم، عهده‌دار مسئوليت‌هاي بسياري در وزارت خارجه و همچنين سفارت‌خانه‌هاي ايران در کشورهاي مختلف به ويژه در منطقه خاورميانه در طول دهه‌هاي اخير بود. نخستين مسئوليت خارجي عبداللهيان به گواه سامانه اينترنتي وزارت امور خارجه به سال 1376 برمي‌گردد؛ زماني که او به عنوان کارشناس راهي سفارت جمهوري اسلامي ايران در بغداد شد. در سال 1381 به تهران برگشت و در گروه خليج فارس در معاونت عربي و خاورميانه وزارت خارجه به فعاليت پرداخت. اميرعبداللهيان در آن‌ سال‌ها در سمت‌هايي چون معاون مديرکل خليج فارس، رئيس ستاد ويژه عراق و همچنين معاون نماينده ويژه وزير خارجه در امور عراق حضور داشت.
حسين اميرعبداللهيان در سال 1386 و زمان رياست جمهوري محمود احمدي‌نژاد به عنوان سفير ايران به منامه، پايتخت بحرين، رفت. او پس از سه سال و در سال 1389 به تهران بازگشت.او پس از بازگشت به کشور ابتدا به عنوان مديرکل خليج فارس و خاورميانه وزارت خارجه منصوب شد. سال بعد به عنوان معاون عربي و آفريقايي وزارت امور خارجه ايران منصوب شد.
وزيرامورخارجه فقيد جمهوري اسلامي  درباره برکناري منوچهر متکي، وزير امور خارجه دولت محمود احمدي نژاد در سال 89 نيز در کتاب خاطراتش مي‌نويسد: «آقاي متکي در زماني نامناسب و در اثناي مذاکره رسمي با مقامات عالي رتبه کشور سنگال و در حالي که خارج از کشور حضور داشت از سوي آقاي احمدي نژاد کنار گذاشته شد و آقاي صالحي هدايت دستگاه ديپلماسي را بر عهده گرفت. در همان چند هفته اول که آقاي صالحي وزير خارجه شد وقايع و جريانات بي‌سابقه‌اي که به بيداري اسلامي شهرت يافت در کشورهاي تونس و مصر آغاز شد و به سرعت جايگاه نخست را در تمام رسانه‌هاي دنيا به خود اختصاص دادند».
با روي کار آمدن دولت حسن روحاني، و انتصاب محمدجواد ظريف به عنوان رئيس دستگاه ديپلماسي ايران، حسين اميرعبداللهيان در سمت معاونت عربي و آفريقايي وزارت خارجه ابقا کند. تصميمي که در آن زمان از سوي برخي تحت عنوان سهم سليماني در وزارت خارجه تفسير شد. در خرداد سال 1395 اميرعبداللهيان از سمت خود برکنار شد و در مرداد 1395 با دريافت حکمي از سوي علي لاريجاني، رئيس وقت مجلس شوراي اسلامي، به عنوان دستيار ويژه او و مديرکل بين‌الملل مجلس شوراي اسلامي شروع به کار کرد. با شروع يازدهمين دوره مجلس شوراي اسلامي و حضور محمدباقر قاليباف در رأس بهارستان، اميرعبداللهيان در حکمي جديد در مرداد 1399 به عنوان مشاور رئيس مجلس به کار خود ادامه داد. اميرعبداللهيان در سال 1400 در مقام وزيرامورخارجه به باغ ملي بازگشت.
توسعه روابط با همسايگان با نگاه به شرق
اميرعبداللهيان تا حدود زيادي معتقد به شرق گرايي براي تقابل با غرب بود. ايران سرانجام در بيست‌ و يکمين اجلاسيه سران در سال 1401، با عضويت کامل ايران موافقت شد. ايران هم‌چنين در اين مدت، به عضويت بريکس درآمد. عضويت ايران در بريکس گروه کشورهاي (برزيل، روسيه، هند، چين و آفريقاي جنوبي) رسما از زمستان 1402 آغاز شد. برخي از منتقدان اميرعبداللهيان مي‌گفتند که نگاه صرف به قدرت‌هاي شرقي با راهبرد کلان جمهوري اسلامي در عدم وابستگي به قدرت‌هاي بزرگ در تناقض است.
هم‌چنين ايران موفق شد روابط ديپلماتيک خود را با تعدادي از همسايگان عرب و کشورهاي آفريقايي از جمله عربستان سعودي، کويت، مصر، ليبي، سودان، جيبوتي، مالديو از سر بگيرد که در سطح منطقه و بين‌الملل خبرساز شد.ايران و عربستان پس از 7سال قطع رابطه پاي ميز دوستي نشستند ؛اتفاقي که چندماه بعد منجر به بازگشايي سفارتخانه‌ها شد.
ايران و عربستان سعودي به عنوان دو بازيگر اصلي و موثر منطقه‌اي، نقش اثرگذاري در مناسبات و تحولات ژئوپليتيکي منطقه خليج فارس دارند. در يک دهه گذشته و به واسطه بسياري از تحولات سياسي روابط اين دو بازيگر با چالش­‌هاي جدي رو به رو شد و تنش­‌هاي بين آنها نقش مخربي در منطقه داشت. با عملياتي شدن اين تعامل و روابط، منطقه ژئوپليتيکي خليج فارس و شرايط آينده منطقه به لحاظ بسترهاي اقتصادي، امنيتي و نظامي بهبود يافتند.
فريز پرونده برجام
با وجود اينکه دولت سيزدهم گام‌هايي را به سمت احياي برجام برداشت، اما اختلافات ميان ايران و کشورهاي عضو برجام و نيز با آمريکا بر سر جزئيات، فرصت بازگشت کامل به اين توافق را تا کنون ايجاد نکرده است اما دولت و دستگاه سياست خارجي در راستاي خنثي‏‌سازي و لغو تحريم‌ها که همواره بر آن تاکيد داشته است، مذاکرات و اقداماتي را به انجام رساند. يکي از اين اقدامات که با همراهي کامل وزارت خارجه ايران انجام شد، توليد و فروش نفت خام ايران در بالاترين ميزان خود بعد از سال 1397 بود. هم‌اکنون توليد نفت ايران  3.4 ميليون بشکه در روز است.
پرونده برجام ظرف 8 ماه گذشته هم تا حد زيادي تحت الشعاع سيلي هفتم اکتبر به رژيم صهيونيستي قرار گرفت. ايران و آمريکا ظرف اين مدت گفت وگوهاي غير مستقيم در عمان داشتند. اخيرا گفته شده بود که طرفين به دنبال مديريت بحران در خاورميانه و غرب آسيا بودند. برخي از منتقدان معتقد بودند که دستگاه ديپلماسي اقدام جدي براي احياي برجام اجرا نکرده است.
فرمانده جنگ ديپلماتيک با اسرائيل
اميرعبداللهيان در هشت ماه گذشته يکي از پرکارترين وزيران خارجه منطقه و دنيا بود که براي توقف جنگ در غزه و اجراي آتش بس به رايزني و گفت‌وگو با همتايان خود پرداخت. وي دوران سختي را در اين مدت داشت به ويژه در رابطه با حمله رژيم اسرائيل به کنسولگري ايران در دمشق و عمليات وعده صادق.
پيگيري‌هاي وزيرامورخارجه ايران منجر به تشکيل يک نشست سران سازمان همکاري‌هاي اسلامي و 2 نشست اضطراري وزراي خارجه سازمان همکاري‌هاي اسلامي شد. او در مجمع عمومي سازمان ملل هم در چند نوبت رو در روي نماينده اسرائيل ايستاد. اميرعبداللهيان گفته بود که ما در جنگ تمام عيار ديپلماسي عليه رژيم صهيونيستي به پيروزي دست خواهيم يافت. نکته بارز کارنامه وزيرامورخارجه فقيد جمهوري اسلامي افزايش هماهنگي و همکاري‌هاي ميدان و ديپلماسي بود که در عمليات وعده صادق به اوج خود رسيد.