چانه‌زنی برای حل چالش‌های همکاری اقتصادی تهران و مسکو

گروه بين‌الملل - علي ودايع: نشست تجاري ايران – روسيه براي بررسي چالش‌ها و راهکارها براي توسعه روابط برگزار شد. شرکت کنندگان نبود درک مشترک تجاري، مشکل تراکنش مالي و فقدان زيرساخت‌هاي ترانزيتي را رئوس مسائل دوکشور براي گسترش تجارت مورد بحث و بررسي قرار دادند. روابط تجاري ايران و روسيه در سايه جنگ اوکراين و تحريم‌هاي غربي يکي از موضوعات اساسي در همکاري‌هاي اقتصادي تهران و مسکو تبديل شده است.
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،همايش تجاري ايران و روسيه EXPO Russia & Iran  پيش از ظهر سه شنبه در سالن همايش‌هاي بين‌المللي برج ميلاد تهران برگزاري شد. در اين نشست وزارت خانه‌هاي ويژه روسيه و ايران، سازمان توسعه تجارت؛ اتحاديه صنعتگران و بازرگانان روسيه، مرکز تجاري توسعه اقتصادي اتحاديه کشورهاي مستقل مشترک المنافع، اتحاديه‌ها و نهاد‌هاي اتاق بازرگاني و صنايع روسيه مشارکت داشتند.
نشست تجاري روسيه - ايران که بزرگ‌ترين رويداد تجاري روسيه در ايران محسوب مي‌شود از سوي «زاروبِژ-اکسپو» برگزار در حال برگزاري است. در اين همايش تجاري، حداقل300 شرکت‌کننده از روسيه از  اتحاديه صنعتگران و بازرگانان روسيه، مرکز تجاري توسعه اقتصادي اتحاديه کشورهاي مستقل مشترک المنافع، اتحاديه‌ها و نهادهاي تحت حمايت اتاق بازرگاني و صنايع روسيه و اتحاديه گاز روسيه به عنوان شريک برنامه کاري مشارکت دارند.
هدف همايش تجاري تهران، حمايت از تحکيم و تقويه روابط تجاري و اقتصادي، تنوع بخشي همکاري، ترويج محصولات صادراتي کارخانه‌هاي رويسه به بازار‌هاي خاور نزديک و خاور ميانه، و همچنين کالا‌هاي ايراني به روسيه است. بخش‌هاي موضوعي نمايشگاه که تا 20 مهر ادامه خواهد داشت؛ شامل: فنآوري‌هاي IT، انرژي، صنايع نفت و گاز و صنعت شيميايي، مهندسي مکانيک، متالورژي، ساحت و ساز، صنايع کاغذ و خميرکاغذ و صنعت چوبي، صنعت معدن و مواد شيميايي؛ حمل و نقل،صنعت کشاورزي؛ کالا‌هاي مصرف عمومي، پزشکي، علم و آموزش است.
نشست‌هاي مشترک اکسپو شامل موضوعاتي بدين شرح است:
-  چشم‌اندازهاي گسترش همکاري روسيه و ايران در سطح بين منطقه‌اي
- گفت‌وگوهاي تجاري «روسيه – ايران»
- کنفرانس‌هاي بين‌المللي همکاري‌ها در بخش‌هاي انرژي، حمل و نقل
- ميزگردهاي پزشکي و فناوري‌هاي دارويي، کشاورزي، ساخت و ساز، بورس آموزش و پژوهش
اميدواري لاوروف به گسترش روابط
در ابتداي نشست افتتاحيه همايش تجاري ايران و روسيه EXPO Russia & Iran، «آلکسي ددوف» سفير تام الاختيار روسيه در ايران ضمن خيرمقدم به جمع تجار ايراني وروسي گفت: نشست امروز ما نقش مهمي در چشم انداز آينده روسيه خواهد داشت.
وي در ادامه گفت: روابط سياسي، فرهنگي و تجاري ايران و روسيه با سرعت در حال گسترش است. ما تا اينجاي کار توانستيم زمينه‌هاي همکاري استراتژيک بين تهران و مسکو تعريف کنيم. نکته اينجاست که ما مي‌خواهيم نقش کميسيون‌هاي بين دولتي افزايش پيدا کند. موضوع راهبردي اين است که تحريم‌هاي بي سابقه غربي امکان همکاري‌هاي جديدي بين طرفين فراهم کرده است.
ددوف در ادامه پيام «سرگئي لاوروف» وزير امورخارجه به همايش تجاري تهران قرائت کرد؛ لاوروف در اين پيام ضمن ضمن پيش کشيدن روابط تاريخي ايران و روسيه بر دوستي و همجواري مسالمت آميز تاکيد کرد.
وزيرخارجه روسيه تصريح کرد که «روابط ايران و روسيه به شکل مطلوب درحال توسعه است.» وي همچنين در پيام به نشست تهران نوشت که «ايران و روسيه به سطح مطلوبي از روابط دوجانبه دست يافته اند. طرفين در حوزه صنايع ترابري، علمي، پژوهشي و فن‌آوري از امکان همکاري‌هاي گسترده‌اي برخوردار هستند.»
وي همچنين ابراز اميدواري کرد که «همايش تجاري ايران و روسيه تاثير مثبت در روابط دو کشور خواهد گذاشت.»
مازندران دروازه ترانزيت کالا به روسيه
«سيد محمود حسيني‌پور» استاندار مازندران در ادامه اين نشست گفت: روابط ايران و روسيه داراي فراز و نشست‌هاي فراواني بوده است. تعميق روابط انساني و فرهنگي بين دوکشور در دهه اخير نشان از شکل‌گيري از جبهه جديدي در مقابل يکجابنه‌گرايي غرب است.
وي در ادامه گفت: تاريخ روابط ايران و روسيه به ديرباز مي‌گردد اما توازن عيني و عملي پس از پيروزي انقلاب اسلامي رخ داد. خوشبختانه بسترهاي همکاري بين ايران و روسيه به ويژه از کريدور درياي خزر مطلوب است.
استاندار مازندران با پيش کشيدن تمديد قرارداد اقتصادي جمهوري اسلامي و اوراسيا گفت: فرصت قابل توجهي براي همکاري‌هاي مشترک در حوزه‌هاي نفت، گاز، انرژي، فنآوري‌هاي نوين، حمل و نقل و فعالسازي کريدور شمال – جنوب از طريق درياي خزر، درياي صلح و دوستي وجود دارد.
وي ضمن تاکيد بر موقعيت ويژه درياي خزر گفت: ژئوپليتيک ايران در محل اتصال با سه قاره در کنار حضور روسيه به عنوان قلب اوراسيا، فرصتي طلايي براي همکاري‌هاي مشترک را فراهم مي‌کند. البته همکاري در حوزه انرژي هم پرونده اي است که قدرت تاثيرگذاري بالايي براي ايران و روسيه فراهم مي‌کند.
امکان همکاري‌هاي تاثيرگذار
«رجب صفروف» رئيس شوراي تجاري و اقتصادي ايران و روسيه ضمن ابراز خرسندي از حضور در همايش تجاري ايران و روسيه گفت: تصوير سياسي جهان مقابل چشم ما در حال تغيير است؛ در اين معادله تهران و مسکو نقش تعيين کننده و تاثيرگذار دارند.
وي ضمن تاکيد بر منافع مشترک ايران و روسيه گفت: ما علاقمندي‌هاي مشترکي در همسايگي يکديگر داريم که امکان شراکت‌هاي متنوعي را فراهم مي‌کند. نکته اينجاست که اگرچه روابط ايران و روسيه همواره خوب بوده اما هرگز سطح ايده آل روابط محقق نشده است. امروز، ايران و روسيه با واقعيت‌هايي مواجه شده‌اند که احساس نياز براي گسترش روابط ايجاد مي‌کند.
قدرت تعيين سياست‌هاي انرژي جهان
اين ديپلمات اقتصادي روسيه با بيان اين که ايران و روسيه توانايي تنظيم سياست ‌هاي انرژي جهان را در اختيار دارند گفت: تهران و مسکو اگربتوانند در رده‌هاي بالاتري همکاري‌هاي متنوع في مابين را ساماندهي کنند ؛ تبديل به قدرت‌هاي بزرگ تري خواهند شد.
وي با انتقاد تلويحي از سطح پايين تجارت بين ايران و روسيه گفت: چرخه اقتصادي ايران و روسيه در سال گذشته رقمي در حدود 5 ميليارد دلار بود که اين عدد حدود نيم درصد از گردش مالي طرفين است. ايران و روسيه مي‌توانند و بايد درصد سهم تجاري مشترک را افزايش دهند.
صفروف تصريح کرد: تهران و مسکو در حال حرکت به سمت روابط استراتژيک هستند. فعلا همکاري‌هاي ايران و روسيه معطوف به حوزه‌هاي نظامي و امنيتي است اما اين احساس نياز وجود دارد که بايد در عرصه‌هاي مختلف تکنولوژي‌هاي نوين، پزشکي، خودروسازي، انرژي و تجارت مشترک حرکت کنيم. وي بر لزوم تسريع تجارت ايران و روسيه تاکيد کرد، اما گفت: در مسير گسترش روابط تهران و مسکو مشکلات متعددي وجود دارد اما اين مساله به منزله بي‌رغبتي و دلسردي براي همکاري‌هاي مشترک نيست. شايد در گذشته احساس نياز در سطح امروز وجود نداشت اما تحريم‌هاي خصمانه غرب يک فرصت مشترک براي طرفين فراهم کرد.
لزوم حل چالش‌هاي اقتصادي
ديپلمات روس با تاکيد بر اين که «براي شکل گيري روابط تجاري پايدار بين ايران و روسيه بايد چالش‌ها را حل کنيم»، گفت: در نگاه اول مشکل بنيادين اينجاست که ايران و روسيه اطلاعات دقيقي از پتانسيل‌ها و امکانات يکديگر ندارند. در همين راستا نياز است که بازاريابي مارکتينگ فعال شود، البته موسسات دولتي و غير دولتي مي‌توانند ايفاي نقش کنند. صفروف از گره‌هاي مالي در تجارت بين ايران و روسيه گلايه کرد گفت: متاسفانه علي‌رغم تاکيدات مقامات عالي رتبه تهران و مسکو، مشکلات مالي هنوز حل نشده‌اند. نياز به يک سيستم موثر و سريع مالي بر تجارت ايران و روسيه به شدت سنگيني مي‌کند. نه ايراني‌ها  و نه روس‌ها هنوز نمي‌دانند از چه کانالي و چگونه بايد مبادلات مالي را انجام دهند. وضعيت مبهم تجاري، طرفين را ناچار به استفاده از شيروه‌هاي نامتعارف تجاري از کانال ترکيه، امارات يا حتي قطر مي‌کند که اين وضعيت هم هزينه ساز است و هم اعتماد طرفين را خدشه دار مي‌کند. راهکار کوتاه مدت انتخاب يک بانک به عنوان خدمات مشترک و راهکار بنيادين ايجاد سازوکار مالي شبيه سوئيفت براي اتصال شبکه بانکي ايران و روسيه است.
وي ضمن تاکيد بر توسعه کريدور شمال – جنوب گفت: ضعف ترانزيتي ايران و روسيه سرعت حمل و نقل بين‌المللي بين طرفين را به شدت کاهش مي‌دهد که اين وضع در تجارت به منزله تحمل ضرر و ريسک ترانزيتي است.
حمله به سياست‌هاي آمريکا
اين ديپلمات روس در ادامه به سياست‌هاي آمريکا عليه کرملين حمله کرد و گفت: ما ديگر ترسي از تحريم‌هاي غربي نداريم. ما بدون نگاه به آمريکا و اروپا تجارت خود را گسترش مي‌دهيم. ماموريت نظامي روسيه در اوکراين، يک واقعه غيرقابل اجتناب است. غرب ما را مجبور کرد وارد نبرد سخت شويم ؛ آنها مي‌خواستند به روسيه برسند و در نهايت روسيه را خرد کنند. روسيه در نبرد اوکراين به تمام دنيا نشان داد که ما يک کشور بزرگ داريم که کسي توانايي غلبه بر آن را ندارد. ما توانسته ايم مقابل آمريکا، اروپا و ناتو ايستادگي کنيم.
صفروف در ادامه گفت: ظرف 5 سال آينده اتفاقات بزرگي رقم خواهد خورد. هژموني دلار در حال فروپاشي است زيرا ما متحد شده ايم تا جلوي آمريکا بايستيم. در چشم انداز آينده جهاني، بايد ايران و روسيه ايفاي نقش کنند و در اين راه حضور در ساز و کارهاي مشترک نظير سازمان همکاري‌هاي شانگهاي و بريکس تاثيرگذار است.
پيشرفت بي سابقه تجارت ايران و روسيه
«آندري بلنيکوف » معاون نماينده تجاري، اقتصادي روسيه و ايران هم در همايش تجاري ايران و روسيه گفت: گردش مالي طرفين در سال 2022 با افزايش 80 درصدي رشد خوبي را تجربه کرد. ظرف يکسال گذشته حرکت‌هاي تجاري ايران و روسيه افزايش خوبي داشته اما هنوز راه طولاني براي رسيدن به نقطه هدف باقي مانده است.
وي در ادامه گفت: بخش اصلي تجارت ايران و روسيه معطوف به صنايع غذايي است که باتوجه به پتانسيل‌هاي طرفين مطلوب همکاري‌هاي مشترک نيست. در همين حال عدم توازن تجاري بر همکاري‌هاي مشترک سنگيني مي‌کند؛ رقمي در حدود 4 ميليارد دلار از سمت روس و 1 ميليارد دلار از طرف ايراني بوده است. اگرچه احتمالا در سال جاري شاهد جهش تجاري نخواهيم بود اما بايد تلاش کنيم چرخه تراکنش مالي و عدم توازن اصلاح شود. اين تاجر روس تاکيد بر ايجاد شبکه بانکي مشترک با الگو برداري از سوئيفت گفت: اتصال مالي و بانکي بين ايران و روسيه يک نياز بنيادين براي طرفين است. وضعيت موجود منجر به تراکنش از کانال ثالث مي‌شود که هزينه کميسيون خدمات را به شدت بالا مي‌برد. اکثر شرکت‌هاي ايراني ارتباط از طريق شرکت‌هاي ثالث را پيشنهاد مي‌کنند که يک راهکار مطلوب نيست، زيرا کنترل پروژه از دست خارج مي‌شود. آن چيزي که امروز در تعاملات وجود دارد انتقال از طريق کانال ثالث است که در تراکنش‌هاي روسيه محاسبه نمي‌شود.
وي با اشاره به صحبت‌هاي زافاروف گفت: گسترش کريدور شمال – جنوب به عنوان يک نيازمندي زيرساختي هنوز حل نشده است. در درياي خزر هم کمبود کشتي و زيرساخت بندري و گمرکي وجود دارد. از طريق زميني هم متاسقانه گره‌هاي ترافيکي و بعضا مشکلات تردد وجود دارد. «ولاديمير پوتين» رئيس جمهوري روسيه هم شخصا دستور داده هرچه سريع تر کريدور شمال جنوب را گسترش دهيم اما اين روند هنوز مطلوب مسکو نيست.
بلينکوف با تاکيد بر لزوم بازاريابي هوشمندانه گفت: مذاکرات متعددي بين شرکت‌هاي ايراني و روسي برگزار شده اما مساله اساسي اينجاست که طرف ايراني درک صحيحي از خواسته و نيازمندي‌هاي طرف روس ندارد. تجارت يک مسير دوطرفه است که بايد منافع و نيازمندي‌هاي طرفين تامين شود.
ضربه شرکت‌هاي واسطه
«رجب صفرف» رئيس شوراي روابط تجاري و اقتصادي روسيه و ايران هم گفت: همکاري‌هاي تهران و مسکو بايد در عرصه‌هاي آموزشي هم مورد توجه قرار داشته باشد.
وي در ادامه گفت: روسيه تمايل شديدي براي توسعه همکاري با ايران دارد اما وقتي مي‌خواهيم به نتيجه مطلوب در عمل برسيم با چالش مواجه مي‌شويم. شرکاي روسي و ايراني اگرچه شرکت‌هاي بزرگي نيستند اما به مرور آموخته‌اند بايد با يکديگر همکاري کنند تا پروژه مشترک تعريف کنند. متاسفانه برخي شرکت‌هاي ايراني مشکلاتي دارند که در ابتدا مطرح نمي‌کنند اما در ادامه کار با معضل مواجه مي‌شويم. رئيس شوراي روابط تجاري و اقتصادي روسيه و ايران گفت: در برخي موارد، مساله حضور واسطه‌هاي منجر به از دست رفتن منابع شرکت‌هاي ايراني و روسي شده است که اين مساله چالش ساز است. وي تصريح کرد: ايراني‌ها افراد تلاش‌گر و حرفه‌اي هستند اما براي شکل‌گيري همکاري مشترک بايد هوشمندانه به موضوعات مشترک نگاه کنند تا همکاري‌هاي پايدار و جدي شکل بگيرد. از شرکت‌هاي روس هم خواهش مي‌کنم در تجارت با ايراني‌ها صبوري داشته باشند تا چرخ دنده‌هاي اقتصاد ايران و روسيه با يکديگر هماهنگ شوند تا براي ساليان سال همکاري‌هاي تهران و مسکو ادامه پيدا کند.