هشدار درباره غروب برجام

گروه ديپلماسي - هديه گل محمدي: وضعيت برجام باتوجه به بازي تروئيکاي اروپايي، خوب نيست. مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا اعلام کرد که اعضاي برجام درباره تصميم اخير تروئيکاي اروپايي براي عدم رفع تحريم‌هاي موشکي عليه ايران - که بايد در چارچوب بندهاي غروب آفتاب برجام در تاريخ 18 اکتبر 2023 برداشته شود – ديدگاه‌هاي متفاوتي دارند و اين مساله حل نشده است.
برخي معتقدند که اروپا دنبال «اسنپ‌بک» (بازگشت خودکار تحريم‌هاي سازمان ملل موسوم به «مکانيسم ماشه») نيستند اما اين رفتار مسير ماشه در شوراي امنيت را هموار مي‌کند.
فشار و تلاش براي حفظ کانال ديپلماسي
به گزارش مردم سالاری آنلاین ،«جوسپ بورل» در بيانيه‌اي که در تارنماي اتحاديه اروپا منتشر شد، اعلام کرد که در پي نامه مورخ 14 سپتامبر (23 شهريور) از سوي سه کشور بريتانيا، فرانسه و آلمان «با همه شرکت کنندگان برجام درباره مسير پيش رو رايزني کردم. پس از انجام اين رايزني‌ها، متذکر مي‌شوم که تا امروز، با توجه به ديدگاه‌هاي متفاوت بيان شده، اين موضوع حل نشده و باقي مانده است.»
بورل در بيانيه‌اي که در اين خصوص صادر کرد نوشت که وزيران خارجه آلمان، بريتانيا و فرانسه «يادآور شدند که نگراني‌هايشان درباره پايبند نبودن جمهوري اسلامي ايران به تعهداتش در چارچوب برجام را ثبت کرده و مسئله را به کميسيون مشترک ارجاع داده‌اند.»
بيانيه فوق مي‌افزايد که وزيران خارجه اين سه کشور مشارکت‌کننده در توافق برجام مي‌گويند که جمهوري اسلامي ايران از سال 2019 به تعهداتش در چارچوب برجام پايبند نبوده است و «معتقدند که اين موضوع از طريق سازوکار حل اختلاف برجام نيز حل‌وفصل نشده است.»
بورل نوشت که از همين رو سه کشور اروپايي فوق اعلام کردند که حاضر نيستند چنان که قبلا مقرر شده بود در جهت لغو تحريم‌ها در روز 18 اکتبر گام بردارند.
وي افزود: «مشارکت کنندگان در عين حال، بر عزم خود براي يافتن راه حل ديپلماتيک در چارچوب برجام تاکيد کردند.»
مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا افزود: «من کاملا به ادامه همه تلاش‌هاي ممکن براي از سرگيري اجراي کامل برجام، موضوعي که در رايزني‌ها نيز مورد بحث قرار گرفت، متعهد هستم.»
بورل تاکيد کرد که مطابق درخواست فرستادگان نامه، رونوشتي از آن را به ساير شرکت‌کنندگان در توافق برجام، يعني چين، جمهوري اسلامي ايران و فدراسيون روسيه نيز ارسال کرده است. جوزپ بورل تاکيد کرد که تلاش‌هايش براي «از سرگيري اجراي کامل توافق» ادامه خواهد يافت.
بورل 23 شهريور طي بيانيه‌اي از دريافت نامه سه کشور اروپايي عضو برجام خبر داد و نوشت: امروز نامه‌اي را از وزراي امور خارجه فرانسه، آلمان و بريتانيا در رابطه با اجراي برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) دريافت کردم.
وي با اشاره به ادعاهاي مطرح شده از سوي سه کشور اروپايي درباره عدم پايبندي ايران به تعهدات برجامي، افزود: آنها اشاره کردند که نگراني‌هاي خود را مبني بر عدم پايبندي ايران به تعهدات خود در چارچوب برجام اعلام کرده و اين موضوع را به کميسيون مشترک برجام تحت مکانيسم حل اختلاف (DRM) ارجاع داده بودند.
مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، گفت: وزيران امور خارجه (تروئيکا) اعلام کردند که ايران از سال 2019 به اين توافق پايبند نبوده و معتقدند که اين موضوع از طريق مکانيسم حل اختلاف برجام حل نشده است بنابراين آنها قصد خود را براي عدم برداشتن گام‌هاي مربوط به لغو تحريم‌هاي بيشتر در تاريخ 18 اکتبر 2023 اعلام کردند.
واکنش گام به گام تهران
ايران پس از امضاي برجام در سال 1394 با هدف لغو تحريم‌هاي ظالمانه، به عنوان کشوري مسئوليت پذير، تعهدات خود را بدون عيب و نقص اجرا کرد و اين مساله در 16 گزارش آژانس بين‌‌الملليي انرژي اتمي مورد تائيد قرار گرفت. اما پس از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفيد، تحريم‌هايي که به واسطه برجام رفع شده بود، با تصميم يکجانبه وي براي خروج از اين توافق در 18 ارديبهشت 1397 (8 مي 2018) بازگردانده شد.
جمهوري اسلامي ايران در سال 2018 سازوکار حل اختلاف را در چارچوب کميسيون مشترک برجام در سطح وزيران امور خارجه اعضاي باقي‌مانده در اين توافق فعال کرد. در نتيجه اين نشست، طرف‌هاي عضو برجام با صدور بيانيه‌اي، 11 تعهد را براي جبران خسارت‌هاي اقتصادي ناشي از اقدام يکجانبه آمريکا مطرح کردند.
اما اجراي نامتوازنِ اين توافق از يک طرف و فشارهاي ناشي از اعمال و تشديد تحريم‌هاي يکجانبه آمريکا از طرف ديگر، باعث شد تا يکسال پس از خروج آمريکا از برجام، در نهايت در تاريخ 18 ارديبهشت 1398 (8 مي 2019) شوراي‌عالي امنيت ملي جمهوري اسلامي ايران تصميماتي در راستاي متوقف کردن گام به گام اجراي اقدامات داوطلبانه تعهدات هسته‌اي با اعطاي فرصت‌هاي 60 روزه به ديپلماسي، اتخاذ کند.
ايران تا يک سال پس از خروج آمريکا از برجام به تمامي تعهداتش ذيل اين توافق عمل کرد تا به کشورهاي اروپايي که وعده مي‌دادند آثار خروج واشنگتن از توافق را جبران مي‌کنند، فرصت دهد تا براي تحقق اين وعده تلاش کنند. اما با توجه به اينکه کشورهاي اروپايي به وعده‌هايشان عمل نکرده‌اند، ايران نيز در چند گام تعهداتش ذيل برجام را کاهش داد.وزارت خارجه کشورمان پيشتر با صدور بيانيه‌اي نسبت به تصميم اخير تروئيکا و «اقدامات تنش زايي که مديريت روابط في مابين را پيچيده و بر روند همکاري‌ها از جمله در مذاکرات رفع تحريم‌ها اثر منفي خواهد گذاشت» هشدار داد.
مطابق مفاد قطعنامه 2231 شوراي امنيت سازمان ملل متحد که حدود هشت سال پيش براي تأييد برجام صادر شد، محدوديت‌هاي اعمال‌شده اين سازمان درخصوص فعاليت‌هاي مربوط به موشک‌هالي باليستيک ايران اکتبر 2023 منقضي خواهد شد؛ بنابراين اقدام کشورهاي اروپايي در خصوص حفظ تحريم‌هاي موشکي (حتي بدون کليد زدن مکانيسم ماشه) نقض قطعنامه 2231 است و به معناي تداوم سياست کشورهاي غربي در حفظ فشار بر ايران از طريق برجام تلقي مي‌شود.
وزارت امور خارجه جمهوري اسلامي ايران پيش‌تر طي بيانيه‌اي در واکنش به تروئيکاي اروپايي و اتحاديه اروپا مبني بر حفظ تحريم‌هاي موشکي اعلام کرد: تهران، تصميم اتحاديه اروپا و سه کشور اروپايي براي عدم انجام تعهدات خود در موعد سال هشتم برجامي را اقدامي غيرقانوني و مغاير با تعهدات آنها ذيل برجام و قطعنامه 2231 و عملي تنش‌زا و توام با سوءنيت مي‌داند.