آیا مصرف آب در صنعت پتروشیمی بالاست؟

سال آبی در ایران در هفته جاری به پایان می رسد؛ کم آبی در سال آبی امسال موجب شد تا بار دیگر عوامل کم آبی در کشور مورد توجه قرار گیرد. پرسش اینجاست که سهم صنایع به طور عام و صنعت پتروشیمی به طور خاص در مصرف آب به چه میزان است؟
 
به گزارش نیپنا، یک سال آبی در ایران از اول مهرماه شروع می‌شود و تا ۳۱ شهریور سال بعد ادامه می یابد. سال زراعی جاری که پنجشنبه این هفته به پایان می رسد یکی از کم بارش ترین سال های رکورد شده در کشور است، بطوریکه با ۳۸ درصد کم بارشی نسبت به دوره نرمال به پایان می رسد. پیشب ینی می شود سال آبی جدید هم سال کم بارشی باشد و این کم بارشی در فصل پاییز محسوس تر است. کم آبی در یکی دو سال گذشته علاوه بر مشکل کمبود آب، در تامین برق نیز موانعی ایجاد کرده و در بهار و تابستان امسال، ابتدا برق صنایع و سپس برق خانگی دچار قطعی مکرر شد و خسارتهایی را برای صنایع ایجاد کرد.
صنعت پتروشیمی نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیست؛ اما به دلیل آنکه اغلب پتروشیمی ها در دو قطب اصلی ماهشهر و عسلویه مستقر هستند و برق موردنیاز خود را نه از شبکه سراسری برق، بلکه از واحدهای یوتیلیتی دریافت می کنند دچار مشکلات کمتری می شوند. اما پرسش اصلی اینجاست که پتروشیمی در کم آبی که حاصلش قطع آب و برق در کشور است چه سهمی دارد؟
صنعت پتروشیمی را به عنوان یکی از صنایع مورد نیاز به آب می شناسند و به همین دلیل کشور ما با در اختیار داشتن سواحل طولانی در مجاورت مبادی خوراک مورد نیاز صنعت پتروشیمی، بهشت پتروشیمی شناخته می شود. صنعت پتروشیمی به عنوان یکی از صنایع مادر و راهبردی، سالانه 335 میلیون متر مکعب آب مصرف می کند. از این مقدار، 47 درصد معادل 157 میلیون متر مکعب سهم مجتمع های مستقر در عسلویه است که از منابع آب خلیج فارس برداشت می شود. هاب ماهشهر نیز با سهم 34 درصد معادل 115 میلیون متر مکعب آب موردنیاز خود را از کارون برداشت می کند. بنابراین فقط 63 میلیون متر مکعب از آب موردنیاز صنعت پتروشیمی یعنی کمتر از 19 درصد از منابع آبهای سطحی و زیرزمینی تامین می شود. اما آیا این میزان آب که مورد استفاده صنعت پتروشیمی قرار می گیرد، زیاد است؟
مقایسه میزان آب مصرفی موردنیاز صنعت پتروشیمی با مجموع آب مصرفی در بخش های مختلف حاکی از سهم 6 صدم درصدی پتروشیمی دارد که نشاندهنده سهم بسیار پایین پتروشیمی در مصرف آب کشور است.
در واقع سهم پتروشیمی از کل مصرف آب کشور، 63 میلیون متر مکعب معادل 18 روز مصرف آب تهران است. اگر کل آب مصرفی صنعت پتروشیمی در کشور را هم در نظر بگیریم، در می یابیم که سهم صنعت پتروشیمی از کل آب مصرفی کشور تنها 3 دهم درصد است. شاید این سوال برایتان ایجاد شود که باقیمانده آب در کدام قسمت ها مصرف می شود؟ شاید برایتان جالب باشد بدانید که سهم سایر صنایع از آب مصرفی کشور، 1.5 درصد و سهم مصارف شهری 7.4 درصد است و این یعنی نزدیک به 91 درصد آب مصرفی سالانه کشور، در بخش کشاورزی مورد استفاده قرار می گیرد! در واقع انگشت اتهام را در مصرف بالای آب، نه به سمت صنایع و حتی صنایع پتروشیمی، بلکه به سمت بخش کشاورزی باید نشانه رفت که بدون توجه به مزیت های نسبی کشور، غالبا به شیوه سنتی، آب مصرف می کند و ارزش افزوده ای به مراتب پایینتر از صنایع برای کشور دارد.
در واقع هیچگاه بررسی دقیق و همه جانبه ای از اولویت های مصرف آب در بخش کشاورزی صورت نگرفته و به همین دلیل مثلا کشت برنج در نقاط کم آب ادامه دارد یا برداشت هندوانه به عنوان محصولی که آب بسیار زیادی مصرف می کند همچنان به شیوه سنتی و بدون محدودیت ادامه دارد. در حالیکه کشورهای توسعه یافته با شناخت مزیت های نسبی اقتصادی خود، و در نظر گرفتن آیتم هایی همچون مصرف آب، گاه بخشی از محصولات کشاورزی را که امکان تولید آن در داخل وجود دارد، وارد می کنند تا آب را در بخش هایی توجیه پذیرتر مصرف کنند. این مزیت سنجی هیچگاه در کشور ما صورت نگرفته و اگر هم صورت گرفته صرفا در قالب پژوهش هایی بوده که روی کاغذ مانده و هیچگاه اجرایی نشده است. به همین دلیل هم هست که عامه مردم تعجب می کنند وقتی گفته می شود سهم بخش کشاورزی از مصرف آب در کشور 91 درصد است!
صنعت پتروشیمی به دلیل دسترسی به خوراک مناسب و بازارهای هدف مناسب و با عنایت به چشم اندازهای تعیین شده در قالب جهش های صنعت، یکی از مهمترین مزیت های رقابتی کشور ما در منطقه و جهان محسوب می شود. این که مسئولان و تصمیم گیران کشور در حوزه های اجرایی و قانونگذاری، این مزیت های رقابتی را چگونه می بینند و چگونه از صنعتی که مهمترین شکننده تحریم ها بوده حمایت می کنند، موضوعی است که باید در سیاستگذاری ها و حمایت ها دید و ارزیابی کرد. 

حمیدرضا شکوهی