درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین: ۳۰ یا ۴۵ هزار میلیارد تومان؟!

از ساعت صفر روز جمعه ۲۴ آبان، قیمت بنزین به یکباره و بدون اعلام قبلی افزایش یافت. درآمدهای حاصل از افزایش قیمت بنزین دقیقاً چند هزار میلیارد تومان است و این درآمدها در کجا هزینه خواهد شد؟ آیا برآورد دولت در مورد درآمدهای جدید دقیق است یا این‌که مفروضات دولت دقیق نیست و ممکن است درآمد بیشتری از محل افزایش قیمت بنزین نصیب دولت شود؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته است کل درآمدهای ناشی از سهمیه‌بندی بنزین و افزایش قیمت آن به ۱۸ تا ۱۹ میلیون خانوارِ هدف، تعلق می‌گیرد و «حتی ریالی از این درآمدها وارد بودجه نمی‌شود».
حسن روحانی رئیس جمهور نیز در نخستین روز افزایش قیمت بنزین گفت: «هیچ کس تصور نکند چون شرایط اقتصادی دولت سخت شده، دست به این اقدام (یعنی افزایش قیمت بنزین) زده است تا بخواهد بودجه خود را جبران کند؛ هرگز اینطور نیست و ریالی از این پول به خزانه نخواهد رفت. این کار به نفع مردم و اقشار تحت فشار جامعه بوده و می‌تواند مفید و موثر باشد». اما درآمدهای حاصل از افزایش قیمت بنزین چقدر است و آیا برآورد دولت از این درآمدها دقیق است؟
 
۳۰ هزار میلیارد تومان برای حدود ۶۰ میلیون نفر
محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، درآمدهای دولت از محل سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین را حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد کرده است. وی گفته است که این درآمدها، «طبق محاسبات ما به بیش از ۶۰ میلیون نفر و در قالب ۱۸ تا ۱۹ میلیون خانوار پرداخت می‌شود».
دولت اعلام کرده است که با رسیدن قیمت بنزین سهمیه‌ای به لیتری ۱۵۰۰ تومان و قیمت بنزین آزاد به لیتری ۳۰۰۰ تومان، ماهیانه به خانوارهای ۱ نفره ۵۵ هزار تومان، به خانوارهای ۲ نفره ۱۰۳ هزار تومان، خانوارهای ۳ نفره ۱۳۸ هزار تومان،‌ خانوارهای ۴ نفره ۱۷۲ هزار تومان و خانوارهای ۵ نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان، پرداخت خواهد کرد.
اگر درآمد دولت از محل افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی آن در سال ۳۰ هزار میلیارد تومان باشد، این درآمد با منابعی که برای تأمین مالیِ یارانه‌های جدید مورد نیاز است، همخوانی خواهد داشت. اگر ۳۰ هزار میلیارد تومان درآمد سالیانه، بین ۶۰ میلیون نفر توزیع شود، به‌طور متوسط در ماه ۴۱ هزار و ۶۶۶ تومان به هر نفر می‌رسد که با توجه به این که درآمدها بین ۱۸ تا ۱۹ میلیون خانوار به یکسان توزیع نمی‌شود و توزیع این درآمد به بُعد خانوار بستگی دارد، این میزان منطقی است و اختلافی بین درآمدهای دولت و هزینه‌کردِ آن دیده نمی‌شود. در واقع، اگر درآمد دولت از افزایش قیمت بنزین، آن‌طور که رئیس سازمان برنامه و بودجه گفته است در سال ۳۰ هزار میلیارد تومان باشد، هیچ راهی وجود ندارد جز این که تمام این درآمدها به ۶۰ میلیون ایرانیِ هدفِ طرح پرداخت شود و هیچ درآمد اضافه‌ای از این محل، برای دولت باقی نخواهد ماند.
 
آیا برآورد دولت دقیق است؟
 اما آیا برآورد دولت در مورد درآمد ۳۰ هزار میلیارد تومانی از محل افزایش قیمت بنزین دقیق است؟ مبنای این برآورد دولت چیست؟
نوبخت در مورد مبنای برآورد دولت گفته است: «طبق محاسباتی که ما انجام دادیم حدود ۶۳ تا ۶۴ میلیون لیتر بنزین با قیمت ۱۵۰۰ تومان در روز توزیع می‌شود و ۲۰ تا ۳۰ میلیون لیتر بنزین سوپر و آزاد مصرف خواهد شد. بنابراین مجموع درآمد حدود ۲۹ تا ۳۰ هزار میلیارد تومانی از این محل (در سال) به دست خواهد آمد».
در واقع طبق برآورد دولت، یک‌سوم مصرف بنزین توسط مردم از محل بنزین آزاد و دو سوم آن از محل بنزین یارانه‌ای خواهد بود. مصرف بنزین در روز نیز حدود ۹۰ میلیون لیتر برآورد شده است. تفاوت قیمت بنزین سهمیه با قیمت‌ قبلی بنزین ۵۰۰ تومان و تفاوت قیمت بنزین آزاد با قیمت قبلی ۲۰۰۰ تومان است. اگر با این فرضیات بخواهیم حساب کنیم، محاسبات دولت صحیح است و از این تفاوت‌ها، حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان درآمد در سال، ایجاد می‌شود.
اما مبنای برآوردهای دولت ممکن است دقیق نباشد؛ در واقع، تضمینی وجود ندارد که الگوی مصرف مالکان خودروها به‌صورت میانگین این باشد که دو سوم مصرف آن‌ها بنزین سهمیه‌ای و یک‌سوم مصرف آن‌ها بنزین آزاد باشد. امروز، مصطفی محمودی، رئیس اتحادیه جایگاه‌داران سوخت، به ایرنا گفته است «سهم بنزین سهمیه‌ای با قیمت ۱۵۰۰ تومان ۴۰ درصد و بنزین آزاد با قیمت ۳ هزار تومان ۶۰ درصد از فروش بنزین است و به نظر می‌رسد این تناسب حفظ شود». وی با استفاده از جریان سوخت‌گیری در روز جاری این برآورد را ارائه کرده و گفته است که «در حال حاضر ۳۸ درصد از سوخت‌گیری‌ها با کارت سوخت شخصی انجام می‌شود».
اگر برآورد رئیس اتحادیه جایگاه‌داران سوخت نزدیک به واقعیت باشد، درآمد دولت از محل افزایش قیمت بنزین و سهمیه‌بندی آن افزایش خواهد یافت، چرا که در این‌صورت سهم فروش آزاد بنزین از کل فروش این فرآورده نفتی افزایش خواهد یافت.
اگر فرض کنیم که کل فروش روزانه بنزین در کشور ۹۰ میلیون لیتر باشد، در سال ۳۲ میلیارد و ۸۵۰ میلیون لیتر بنزین در کشور مصرف خواهد شد. حال اگر ۶۰ درصد مصرف این بنزین به‌صورت بنزین آزاد باشد، دولت از این محل درآمد ۳۹ هزار و ۴۲۰ میلیارد تومانی خواهد داشت. اگر میزان مصرف بنزین سهمیه‌ای هم ۴۰ درصد از کل مصرف باشد، از محل فروش بنزین سهمیه‌ای نیز ۶ هزار و ۵۷۰ میلیارد تومان درآمد اضافی نسبت به قیمت پیشین بنزین، نصیب دولت خواهد شد. پس در این سناریو از محل فروش بنزین آزاد و سهمیه‌ای، ۴۵ هزار و ۹۹۰ میلیارد تومان درآمد نصیب دولت خواهد شد. در این سناریو، درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین، بیش از ۱۵ هزار میلیارد تومان بیش از درآمدی است که دولت برآورد کرده است. در واقع، هرچه مصرف بنزین آزاد از میزان یک‌سومی که دولت فرض کرده است بیشتر شود، درآمدهای دولت از محل افزایش قیمت بنزین نیز بیش از 30 هزار میلیارد تومان برآورد شده توسط رئیس سازمان برنامه و بودجه خواهد بود.