بلوای مقررات جدید بازار پایه فرابورس

مقررات جدید بازار پایه فرابورس در فضای مجازی، اعتراضات سهامداران شرکت‌های حاضر در این بازار را به همراه داشته است. بعد از اعلام این مقررات، بسیاری از نمادهای ثبت‌شده در فرابورس در معاملات امروز (شنبه نهم شهریور) و همچنین چهارشنبه هفته گذشته قرمزپوش شدند و قیمت آن‌ها کاهش شدیدی را تجربه کرد. بخش قابل توجهی از سهامداران بازار پایه می‌گویند مقررات جدید، «چوب حراج به دارایی‌های آن‌ها است» و از آن‌ طرف سازمان بورس و عده‌ای از کارشناسان معتقدند که مقررات جدید باعث «افزایش شفافیت مالی و بهبود شرایط سهامداری شرکت‌ها» می‌شود و از «سفته‌بازی و شکل‌گیری حباب قیمتی جلوگیری می‌کند». مقررات جدید بازار پایه چه ویژگی‌هایی دارد و چه تأثیری بر معاملات بازار سهام خواهد گذاشت؟
به گزارش مردم سالاری آنلاین، برای اجرایی شدن مقررات جدید بازار پایه، تمام ۱۸۲ نماد ثبت شده در بازار پایه چهارشنبه این هفته (۱۳ شهریور) متوقف می‌شوند و ۲۵ شهریور ماه با تقسیم‌بندی در قالب سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز معاملات آن‌ها با قوانین جدید از سر گرفته می‌شود.
مهم‌ترین تغییری که در مقررات بازار پایه ایجاد شده است، تغییر دامنه نوسان روزانه قیمت سهام شرکت‌ها است. دامنه نوسان به معنای میزانی (برحسب درصد) است که قیمت سهام یک شرکت می‌تواند روزانه کاهش یا افزایش یابد. طبق مقررات جدید، هر هفته برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمزِ بازار پایه، ‏یک حراج معاملاتی در روز دوشنبه از ساعت ۱۲ تا ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. دامنه نوسان در حراج پایانی روزهای دوشنبه، در تابلوی زرد ۶ درصد، تابلوی نارنجی ۴ درصد و ‏تابلوی قرمز ۲ درصد خواهد بود. در بقیه روزهای معاملاتی هفته و همچنین در روز دوشنبه تا قبل از ساعت ۱۲، دامنه نوسان در ‏تابلوی زرد ۳ درصد، تابلوی نارنجی ۲ درصد و تابلوی قرمز ۱ درصد خواهد بود و مبنای نوسان‌های اعلام‌شده نیز قیمت پایانی ‏روزهای دوشنبه هر هفته خواهد بود.
بازار پایه تاکنون از سه بازار پایه «الف»، «ب» و «ج» تشکیل شده و دامنه نوسان در بازار پایه «الف» ۵ درصد، بازار پایه «ب» ۱۰ درصد و بازار پایه «ج»، نامحدود بوده است. دامنه نوسان در بازار بورس و فرابورس در حاضر ۵ درصد است.
شرکت‌هایی که در بازار پایه قرار می‌گیرند دو دسته‌اند: یا شرکت‌هایی سهامی عامی هستند که شرایط پذیرفته شدن در تابلوهای بورس و فرابورس را به دست نیاورده‌اند و به این دلیل در بازار پایه معامله می‌شوند؛ یا این‌که شرکت‌هایی هستند که به دلیل زیان‌ده بودن یا عدم رعایت قوانین مربوط به شفافیت اطلاعاتی از بورس و فرابورس اخراج شده‌اند. در کل، تعدادی از شرکت‌های بازار پایه، اطلاعات به‌روز و منظمی منتشر نمی‌کنند و برخی از آن‌ها ممکن است چندین سال باشد که زیان انباشته‌ای بسیار بیشتر از سرمایه ثبت‌شده خود دارند و عملاً ورشکسته محسوب شده و مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت هستند. البته شرکت‌های سودده‌ای نیز در حال حاضر در بازار پایه وجود دارد که به‌دنبال ارتقا به تابلوهای بورس و فرابورس هستند. (این گفته بدان معنا نیست که تمام سهام‌های بازار بورس و فرابورس ارزنده هستند و در آن‌ها شرکت زیان‌ده یا مشمول ماده ۱۴۱ قانون تجارت وجود ندارد؛ بدیهی است در بورس و فرابورس هم در حال حاضر، هم سهام ارزنده و هم غیرارزنده وجود دارد.)
عمده اعترضات سهامداران بازار پایه به کاهش دامنه نوسان در مقررات جدید باز می‌گردد. بعد از اعلام مقررات جدید، چنان جو هیجانی در بین سهامداران بازار پایه ایجاد شد که قیمت سهام بسیاری از شرکت در بازار پایه «ب» ۱۰ درصد و در بازار پایه «ج» حتی بیش از ۱۰ درصد، در روزهای چهارشنبه هفته گذشته و شنبه هفته جاری کاهش یافت.
بعد از این‌که در دور روز کاری اخیر، شاهد ریزش قیمت سهام در بازار پایه بودیم، امیر هامونی، مدیرعامل فرابورس، امروز در نشست خبری اعلام کرد که «دامنه نوسان برای همه نمادهای بازار پایه از فردا تا روز چهارشنبه (زمان توقف این نمادها) به ۳ درصد کاهش پیدا می‌کند. این تغییر در تابلوی «ب» که دامنه نوسان ۱۰ درصد بود و در تابلو «ج» که دامنه نوسان ندارد، نیز تا پایان هفته سه درصد خواهد بود».
 
علت اجرایی شدن مقررات جدید در بازار پایه
به نظر می‌رسد وضعیت بازار پایه فرابورس به جایی رسیده که اجرای مقررات جدید برای این بازار را ضروری ساخته است. قیمت سهام تعدادی از نمادها در بازار پایه، در یک سال اخیر، رشد ۵۰۰ تا بیش از ۱۰۰۰ درصدی را تجربه کرده است؛ در برخی از این شرکت‌ها که افزایش قیمت شدیدی را تجربه کرده‌اند، وضعیت سودآوری گرچه اندکی بهبود یافته اما همچنان زیان انباشته بزرگی وجود دارد و در برخی دیگر وضعیت تولید و سودآوری هیچ بهبودی نداشته است. از آنجا که هدف مردم سالاری آنلاین، تضعیف بازار سرمایه نیست و هدف تقویت آن است و از آنجا که فعلا در معاملات بازار پایه، جو هیجانی غالب است، در این گزارش از نمادهای خاصی اسم نمی‌بریم.
چیزی که بدیهی است، این است که در یک سال اخیر، ارزش سهام تعدادی از نمادهای بازار پایه به دلیل رفتارهای سوداگرانه عده‌ای، بسیار بیش از ارزش ذاتی آن‌ها رشد کرده و البته در مقاطعی نیز با افت شدید در قیمت این نمادها، تعداد قابل توجهی از سهامداران خُرد متضرر شده‌اند. اگر این وضعیت ادامه می‌یافت عده زیادی از سهامداران خُرد، در مقام خریداران سهام‌هایی با حباب‌های قیمتی بزرگ ظاهر می‌شدند و به وقتِ ترکیدن حباب‌ها، ضررهای بزرگی را متحمل می‌شدند. (گزارش پیشین مردم‌سالاری آنلاین در این مورد را بخوانید: یک کازینو در بازار سهام ایران)
ماه‌ها است که سازمان بورس اعلام می‌کند که اجرایی شدن قوانین جدید بازار پایه قریب‌الوقوع است. حتی در خرداد ماه سال جاری، اجرایی شدن مقررات جدید کلید خورد اما با افزایش اعتراضات، این مقررات یک بار دیگر مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفت.
با اعلام اجرایی شدن مقررات جدید بازار پایه در هفته گذشته، شاهد ریزش قیمت سهام بسیاری از شرکت‌های بازار پایه بودیم. بخشی از این ریزش قیمت‌ها تحت تأثیر فضای هیجانی بوده و احتمالا بعد از اجرایی شدن مقررات جدید متوقف شود؛ اما ممکن است ریزش قیمت سهام تعدادی از شرکت‌های بازار پایه، ناشی از ترکیدن حباب‌ها باشد و اعلام مقررات جدید به‌عنوان عامل تحریک‌کننده ترکیدن حباب‌ها، ایفای نقش کرده باشد. شکی نیست دیر یا زود، قیمت سهام‌هایی که بسیار فراتر از از ارزش ذاتی آن‌ها رشد کرده بودند، دچار ریزش می‌شد. سهامدارانی که سهام ارزنده در بازار پایه خریداری کرده‌اند نباید از مقررات جدید نگرانی داشته باشند و باید مطمئن باشند که در صورت دوری کردن از رفتارهای هیجانی، آن‌ها به سود معقول خود دست خواهند یافت. اما ممکن است حباب قیمتیِ برخی سهم‌هایی که روی آن‌ها رفتار سوداگرانه قابل توجهی در ماه‌های گذشته صورت گرفته است، خالی شود. در کل به سهامداران بازار پایه توصیه می‌شود که اگر سهام خود را ارزنده می‌دانند، به استراتژی سهامداری خود وفادار بمانند.
مقررات جدید نکات مثبتی برای بازار پایه به همراه دارد. یکی از این نکات مثبت، حضور صندوق‌های بازارگردانی است که برای نخستین بار مجوز فعالیت در بازار پایه را دریافت می‌کنند. حضور صندوق‌های بازارگردانی در بازار پایه باعث می‌شود که قیمت‌گذاری‌ سهام در این بازار به صورت حرفه‌ای انجام شود و از رفتارهای هیجانی در این بازار کاسته شود. علاوه بر این، در مورد نگرانی اصلی سهامداران بازار پایه، یعنی کم شدن دامنه نوسان، نیز باید گفت که اگر در یک سهام بازار پایه، معاملات به گره معاملاتی بخورد، امکان افزایش دامنه نوسان، به صورت پویا و دینامیک وجود دارد. علاوه بر این، باید صراحتاً گفت که منطقی‌تر شدن معاملات در بازار پایه که می‌تواند نتیجه نهایی اجرایی شدن مقررات جدید باشد، به بهبود کل معاملات بازار سهام کمک خواهد کرد و در بلندمدت به نفع بازار بورس تهران خواهد بود.
علت کوچ دسته‌جمعی عده‌ای از سهامداران به بازار پایه این بوده که برخی از سرمایه‌گذاران حقوقی در تابلوهای بورس و فرابورس، بعضاً مانع از افزایش قیمت سهام‌ها می‌شده‌اند و با عرضه‌های بیش از حد، حتی بعد از گزارش‌های مالی بسیار مثبت، قیمت سهام تعدادی از شرکت‌های بورسی و فرابورسی را کنترل می‌کرده‌اند. در بازار پایه، سرمایه‌گذاران حقوقی نقش بارزی ندارند و این امر باعث جذابیت این بازار برای عده‌ای از سهامداران شده بود. سازمان بورس، در کنار اصلاح قوانین بازار پایه، باید مقرراتی نیز در مورد نحوه فعالیت سرمایه‌گذاران حقوقی و چیزی که در بازار سرمایه، «عرضه آبشاری سهام توسط حقوقی‌ها» نامیده شود، تدوین کند تا بدین‌ترتیب نگرانی بخشی از فعالان حقیقی بازار سرمایه رفع شود. در صورتی که مقرارت بازار سرمایه، چه در بازار پایه و چه در تابلوهای مختلفِ بورس و فرابورس و همین‌طور قوانین ناظر بر فعالیت سرمایه‌گذاران حقوقی اصلاح شود، بازار سرمایه به بازاری بی‌رقیب در ایران تبدیل خواهد شد و در جذب نقدینگی، نقش فعالی ایفاء خواهد کرد.