رسانه و امر خیر

امر خیر مانند دیگر امور دامنه و عرصه خاصی دارد. به تعبیر بوردیویی، امر خیر  میدانی خاص دارد که در آن ساز و کارهای ساختاری، تنوع سرمایه و کنشگران متعدد دارد. نحوه حضور و غیاب هر یک از این عناصر ساحت امر خیر را به گونه ای متفاوت  جلوه گر می‌سازد. كارخير عملي اخلاقي است به دليل آنكه امر دگر دوستي و نوع دوستی در آن محقق مي شود. اخلاق مداران در  حوزه امور خیر، به دلايل دسترسي داشتن به سرمايه‌هاي فرهنگي از ديگران  متمايز مي شوند.  قبض و بسط این میدان معطوف به نوع حضور و غیاب سرمایه‌هایی چون سرمايه‌هاي فرهنگي، سرمايه اقتصادي، اجتماعي و نمادين است. نحوه ظهور مالکان سرمایه‌های اشاره شده در امر خیر موجب می‌شود تا خوب و بد بودن این میدان را نشان دهد. به همین دلیل است که امر خیر بدون توجه به این عناصر خوب دیده نمی‌شود، در نتیجه ضرورت دارد تا شناسایی و معرفی امر خیر به خوبی صورت گیرد. رسانه‌های اجتماعی در این زمینه نقش عمده دارند.  عدم توجه رسانه‌ها به امر خیر و عناصر آن موجب شده است تا این پدیده به درستی شناخته نشود و بیشتر غریبه جلوه کند. يكي از مشكلات موجود در امور خير از یک سو غريب بودن واژه و معنای خير در جامعه است و از سوی دیگر، مغفول ماندن این موضوع در بین  محققان رسانه، مشکل را عمیق تر کرده است. 
باتوجه به اهميت روز افزون رسانه در کنش‌های اجتماعي و فرهنگي، نشان دادن و برجسته نمودن شاخص‌ها و ويژگي‌هاي شخصی و رفتاری، از جمله  ازخود گذشتگي، بخشندگي، توانايي، داشتن خلاقيت و برخوردار بودن از ابتكار‌هاي  نوآورانه آنها بر عهده رسانه‌ها است. عمل داد و دهش خيران به عنوان يك عمل فرهنگي و اخلاقي در صورتي مي تواند تبديل به يك سرمايه ملي و فرهنگي شود كه امكان ديده و ديده شدن عمل خير براي ديگران فراهم شده باشد. با توجه به اينكه رسانه امكان توليد ايده و همگاني شدن آن ايده در بين كثيري از مخاطبان را به گونه اي همزمان ايجاد مي كند لذا این امر ضروری به نظر می‌رسد.
 اینکه رسانه‌ها چگونه می‌توانند در شناسایی و منشا اثرگذاری امر خیر مفید باشند، باید کمی تامل کرد. زیرا رسانه‌ها بر اساس قواعد خاص رسانه ای و تبلیغی می‌توانند مفید باشند. با توجه به نقش پر اهمیت رسانه‌ها، لازم است رسانه‌ها، ازدوگانه‌های سیاسی و غیر سیاسی، مذهبی و غیر مذهبی، پرهیز کنند چرا که روایت درست از شخصیت برجسته خیر، سویه‌های مردمی و نوع دوستانه دارد و همین امر موجب تشویق امر خیر در جامعه می‌شود.  پويايي اجتماعي امر خير را در بین مردم و مخاطبان، می‌توان  با ساختن گزارشها، فيلم، كتاب و مستندات تاريخي، گزارش بيوگرافيك از خلاقان و كارآفرينان امر خير فراهم نمود.در عین حال ذايقه  مخاطبان می‌تواند همسو با  حس نوع دوستي، اسطوره اي ساختن عمل خير و معرفی خیران، قرار گرفته و به مرور زمان  تغییر کند و حس خوبی برای مشاركت پیدا کند.
دعوت از نخبگان خير و كارآفرينان مبتكر در برنامه‌های رسانه، گوش دادن به روايت تجربه زيسته  فرد خير، مي‌تواند ذائقه امر خیر را در بین دیگران تغییر دهد. نکته مهم دیگر این است که  تنها سخن گفتن از اينكه امر خير در جامعه كار خوبي است، كافي نیست، حذف موانع و مشکلات پیش رو خیران و تسهیل مشکلات کارآفرینان مبتکر، لازم و ضروری است. یک روایت بی غرض از تجربه زیسته فرد خیر می‌تواند مسیر امر خیر را  برای مخاطبان روشن نماید .
سوال می‌کنیم که با توجه به ادعا و تهیه آمارهای متعدد از امر خیر در ایران، چه تعداد فیلم در مورد امر خیر در ایران ساخته شده است؟ کدام برنامه به معرفی بیوگرافی یک خیر کارآفرین اختصاص داده شده است؟ کدام موانع بوروکراتیک بر خیران باز شده است؟ در کدام قسمت سیاست گذاریها درباره امور خیر در ایران، موقعیت و جای کارآفرین به عنوان سرمایه گذار و نوآور، محفوظ مانده است؟ کدام جایزه، نشان و افتخار به او تقدیم شده است؟ کدام کوچه به نام او ثبت شده است؟ رسانه به خصوص رسانه‌های تصویری لازم است تا به این امور توجه نشان  دهند. تولید برنامه و روایت درست از جایگاه خیرین و ایجاد این دغدغه خطیر در بین بینندگان، بر عهده رسانه است. بایستی ادعا کرد که یکی از چالش‌های عمده در ایران، عدم ورود امر خیر به میدان رسانه است.

*استاديار گروه ارتباطات اجتماعي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه تهران