فیلم رستاخیز؛ همان مسئله هميشگي

واضح است كه واقعه كربلا از مهم ترين اجزاي فرهنگ ماست؛ جزئي جدانشدني كه همواره در بستر پر فراز و نشيب تاريخ "پويايي" و "حساسيت" خود را حفظ كرده است. مفهوم پويايي با زمان گره خورده است و شايد بتوان گفت كه پويايي، حفظ كليت و اساس يك پديده است با در نظر گرفتن مقتضيات هر زمانه و شرايط حاكم بر آن. هنر سينما در كنار ساير هنرها مي تواند تسريع پويايي اين گونه پديده ها را ممكن سازد و تداوم بخشد.
در سينما متون برآمده از دل تاريخ تبديل به دست مايه اي براي خلق فضاهاي جديد و دست گذاشتن بر تيپ ها و شخصيت هاي كليدي مي شوند. حوادث تاريخي در واقع ايده هاي پرشماري اند كه فيلمساز مي تواند هربار از دريچه اي ديگر به آنها نگاه كند و اثري تازه بيافريند. واقعه كربلا از اين حيث نيز امكان بسيار مغتنمي است. دوگانه خير_شر بيش از هر حادثه ديگري در اينجا وضوح يافته است و ردپاي رخ دادن يك تراژدي (از دعوت امام به كوفه تا شهادت ايشان) را در لحظه لحظه اين واقعه مهم مي توان مشاهده كرد.
حال بايد پرسيد كه "پويايي" و "حساسيت" چه نسبتي با يكديگر دارند؟
هنوز هم فيلم سينمايي روز واقعه (به نويسندگي بهرام بيضايي و كارگرداني شهرام اسدي) مهمترين اثر سينمايي با محوريت واقعه كربلا است كه ٢٢ سال پيش ساخته شده است. مشكل كجاست؟
رستاخيز (احمدرضا درويش) جديد ترين تجربه از اين دست است، فيلمي كه به بهانه يك داستان عاشقانه به جزئيات واقعه كربلا مي پردازد. رستاخيز در جشنواره فجر سي و دوم توانست ٨ سيمرغ بلورين دريافت كند و به عنوان بهترين فيلم هم شناخته شد اما جز چند ساعت امكان نمايش عمومي نيافت و در يك فرآيند غير متداول و غيرقانوني از پرده سينماها پايين كشيده شد. پيش از اين هم سكانس شهادت حضرت عباس در مجموعه تلويزيوني مختارنامه (داود ميرباقري) حذف شده بود. ساخت آثار تاريخي به جهت تلاش براي بازسازي هرچه دقيق تر وقايع تاريخي همواره پرهزينه بوده اند بنابراين توجيه ناپذير است كه اين همه هزينه و زمان و انرژي به يك باره كاملا تلف شده و بي حاصل تلقي شود؛ در حالي كه حذف سكانس مذكور و جلوگيري از نمايش عمومي فيلم رستاخيز دقيقا مؤيد همين تلقي است. اما همان گونه كه در ابتداي اين نوشتار ذكر شد واقعه عاشورا و به تبع آثار هنري مرتبط با اين موضوع از حساسيت خاصي برخوردار اند و تجربه مهمي مانند روز واقعه نيز در واقع تمركز بيشتري بر حاشيه ماجراي عاشورا داشته است تا اتفاقاتي كه در صحراي كربلا افتاد، اما كيفيت اين حساسيت را چه كس يا كساني تعيين مي كنند؟ به عبارت بهتر خط قرمزها چيست و هنرمند تا چه حدودي مي تواند به اين حوزه نزديك شود؟ اين پرسش ها هنوز هم پاسخ دقيقي ندارند و اصلا بعيد نيست كه بازهم شاهد چنين برخوردهاي قهرآميزي باشيم. اما اگر فقدان سياستگذاري دقيق در اين حوزه ادامه بيابد ديگر نبايد توقع داشت كه سينماگران حتي خيال توليد آثاري در اين باب را در سر داشته باشند و به اين ترتيب واقعه مهم و تاثيرگذاري مانند قيام امام حسين هيچ گاه نمي تواند بر پرده سينما متجلي شود. مديران و سياستگذاران ما با همفكري فقها مي توانند چارچوب ها و ضوابط اين مهم را تعيين و ترسيم كنند و نهايتا دستورالعملي دقيق و كامل از فعاليت در اين حوزه به دست دهند. با اين تدبير نگراني ها و صلاح ديد مراجع تقليد لحاظ مي گردد، اين همه انرژي و هزينه اتلاف نميشود و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي نيز محكوم به پرداخت ٤٠ ميليارد تومان خسارت به سازندگان رستاخيز نخواهد شد. يك نفر بايد پيدا شود كه بگويد بودن يا نبودن!