ترکيه و کودتا در کودتا

کشور ترکيه به لحاظ ساختار سياسي نهادينه شده از دوران آتاترک و اينکه نظاميان خود را وارث بلامنازع آرمان‌هاي آتاترک دانسته لذا با کودتا و با حاکميت نظاميان بيگانه نبوده و بارها با حمايت تانک‌ها و زير سايه سرنيزه‌ها، دولت‌هاي برآمده از راي مردم برانداخته‌اند. اما سپري شدن 12 سال از حاکميت حزب عدالت و توسعه بر اين کشور و اقدام اين حزب در تغيير بندهايي از قانون اساسي و همچنين تلاش براي دور کردن ژنرال‌ها از عرصه سياست و... وقوع کودتا در ترکيه را بعيد مي‌نمود. از اين رو 25 تيرماه سال 95 نقطه‌عطفي در تاريخ ترکيه خواهد بود؛ در اين روز بخشي از نظاميان در اقدامي محيرالعقول عليه دولت رجب طيب اردوغان؛ رئيس‌جمهوري که براي ماندگاري در قدرت و سوداي احياي امپراتوري عثماني از هيچ کوششي فروگذار نکرده و حتي شرکا و همفکران خود مانند عبدالله گل رئيس‌جمهور سابق و احمد داود اوغلو وزير خارجه تواناي خود را از سر راه برداشته است: مبادرت به کودتا نمودند. عدم همراهي برخي از فرماندهان ارتش ترکيه بويژه فرمانده سپاه قدرتمند يکم اين کشور با کودتاچيان باعث گرديد تا رئيس‌جمهور اسلامگراي ترکيه به سلامت اين بار آنکارا را به مقصد استانبول ترک و با استفاده از فرصت پيش آمده از آنجا هواداران خود را عليه کودتاگران بسيج نمايد. اينک 6 روز از وقوع کودتا و 4 روز از پايان آن سپري مي‌گردد. اردوغان و يارانش در دولت با بهره‌گيري از احساسات و افکار عمومي درصدد انتقام از نه تنها کودتاگران؛ بلکه همه مخالفان فکري و سياسي‌اش برآمده است. به هنگام وقوع کودتاهاي نظامي؛ دستگيري‌هاي گسترده و حتي اعدام‌هاي بدون محاکمه و محاکمات بدون حضور وکيل و بدون رعايت تشريفات قانوني؛ به اقتضاي ماهيت کودتا؛ امري معمول مي‌باشد. اما در خنثي‌سازي کودتاها دولت‌هاي قانونمند تنها به دستگيري سران کودتا و معدود افرادي که با آنها همکاري داشته‌اند؛ مبادرت مي‌کنند. آنچه امروز در ترکيه بعد از کودتاي نافرجام؛ توسط رجب طيب اردوغان انجام مي‌گيرد در تاريخ بعد از کودتاهاي اين کشور و در دنياي عصر دانايي و انفجار اطلاعات کم‌سابقه مي‌باشد. تاکنون علاوه بر دستگيري‌ ده‌ها درياسالار و ژنرال برجسته ارتش؛ ده‌ها هزار نفر از کارمندان آموزش و پرورش، دستگاه‌ قضايي، وزارت دارايي و... دستگير و بدون محاکمه و صدور حکم تحت تعقيب؛ زنداني و يا از کار برکنار شده‌اند. هنگامي که مردم ترکيه در مقابل تانک‌هاي کودتاگران 25 تيرماه سينه سپر کرده و آنها را زمينگير نمودند و همچنين آنگاه که مخالفان کودتا علي‌رغم بمباران پارلمان و ايجاد فضاي رعب و وحشت در آسمان ترکيه با جنگنده‌هاي ارتش، خم به ابرو نياورده و خيابان‌ها را ترک نکردند؛ بسياري از مردمان در سرتاسر جهان اين حضور قهرمانانه در دفاع از دموکراسي را تحسين کردند. امروز افکار عمومي جهان تسويه‌هاي گسترده و بدون حساب و کتاب آقاي اردوغان عليه مخالفان فکري خويش را با شک و ترديد نگريسته و اين اقدامات شتاب‌زده را به نوعي کودتاي ديگري و اين بار از سوي اردوغان و يارانش براي خفه کردن صداي مخالفان تعبير مي‌نمايند. دستگيري برخي از افسران ارشد که با عاملين کودتا همکاري داشته‌اند؛ امري معقول است اما دستگيري و کتک‌کاري و شکنجه سربازان؛ اخراج کارمندان وزارت دارايي و آموزش‌ و پرورش، بيکار نمودن و تعليق کردن هزاران قاضي و کارمند دادگستري؛ تعطيلي موسسات عام‌المنفعه و... نشان از عزم رجب طيب اردوغان براي يکه‌تازي کامل و مقدمه‌سازي براي رسيدن به ديکتاتوري با استفاده از فضاي احساسي بعد از کودتاي نافرجام دارد. از قضا اين اقدامات و پاکسازي بي‌وقفه و تمام‌عيار مخالفان فکري طي چند روز گذشته؛ اين گمانه‌زني‌ها که کودتا کار خود اردوغان بوده و سناريو و مهملي براي سرکوب شديد مخالفان و تثبيت بيش از پيش قدرت بلامنازعه خود است؛ تقويت کرده است. به نظر مي‌رسد ادامه اين روند و همچنين تحقير ارتش و ناديده انگاشتن حقوق اوليه انساني در دفاع از خويش؛ شايد در کوتاه مدت به سود اردوغان باشد اما در درازمدت و با فروکش کردن غبار ناشي از کودتا و بازگشت آرامش به کشور؛ مي‌تواند خطري فراروي دولت اسلامگراي عدالت و توسعه؛ فروپاشي ترکيه و ايجاد جنگ داخلي و در نهايت زمينه‌ساز بازگشت نظاميان به قدرت باشد.