چشم‌انداز جنگ اوکراين

24 فوريه يک سال از ورود ارتش روسيه به خاک اوکراين مي‌گذرد. مسکو ورود ارتش کشورش را «عمليات ويژه نظامي SMO» نام نهاد و استدلال روسيه براي چنين عملياتي، مقابله با نزديک شدن ناتو به مرزهاي شرقي‌اش بود. اوکراين و حاميان غربي آن که شامل آمريکا و اروپا مي‌شوند ورود روسيه به خاک اوکراين را اشغال نظامي قلمداد مي‌کنند.
 در وراي لفاظي‌ها، آنچه که واقعيت دارد اين که، ارتش روسيه در يک سو و ارتش اوکراين در سايه کمک‌هاي مالي و لجستيکي و تسليحاتي بلوک غرب در ديگر سو، در حال جنگ با يکديگر هستند که حاصل اين جنگ تاکنون کشته شدن حدود دويست هزار نفر و مجروح شدن چندين برابر و آواره شدن چند ميليون انسان و تخريب شهرها و خصوصا زير ساخت‌ها است.
از نخستين روزهاي ورود ارتش روسيه به اوکراين بلوک غرب به کمک وسايل ارتباط جمعي که در اختيار دارد تبليغات گسترده‌اي را عليه روسيه شروع کرد؛ از جنگ رواني تا محکوميت روسيه. بعد از آن، انواع تحريم‌ها را بر روسيه تحميل کردند. اما اقتصاد روسيه در يک سال اخير فقط 2 درصد کوچک شد؛ برخلاف پيش بيني 10 تا 15 درصدي غربي‌ها. به موازات آن سيل تجهيزات نظامي به طرف اوکراين سرازير شد. اتحاديه اروپا 67 ميليارد يورو و آمريکا 113 ميليارد دلار در قالب کمک‌هاي نظامي و دولتي و بشردوستانه به اوکراين کمک کردند. تا جائي که ارتش روسيه که در ابتدا تصميم داشت کيف را تصرف کند مجبور شد عقب‌نشيني کند و به مناطق شرقي اوکراين که در همسايگي روسيه واقع هستند و از نظر زبان و نژاد و مذهب به روسيه وابستگي دارند بسنده کند. مناطقي که روسيه از خاک اوکراين تصرف کرده شامل لوهانسک، دونتسک، ژايوريژيا و خرسون هستند که يک پنجم خاک اوکراين است و همانند کريمه که در سال 2014 به روسيه ملحق شد اين مناطق هم براساس همه‌پرسي که از ساکنان آن در 30 سپتامبر 2022 مصادف با هشتم مهر 1401 انجام گرفت به روسيه ملحق شدند.
اکنون در آستانه يکمين سال ورود ارتش روسيه به اوکراين، پوتين رئيس جمهور روسيه در دوماي اين کشور سخنراني کرد. در همين روزها به مناسبت سالگرد ورود ارتش روسيه به اوکراين، بايدن رئيس جمهور آمريکا براي روحيه دادن به اوکرايني‌ها وارد کي‌ف شد و در مراجعت از کي‌ف در لهستان که يکي از کشورهاي خط مقدم جبهه شرقي ناتو در مقابل روسيه است سخنراني کرد. اکنون براي چند روزي است توجه محافل سياسي و نظامي از جبهه نظامي متوجه سخنراني‌هايي شده که روساي دو قدرت بزرگ جهاني ايراد کردند.
از مهمترين نکات در سخنراني پوتين که تا حدودي براي آمريکا غير قابل انتظار و شوک آور بود تعليق پيمان «نيو استارت» يا «پيمان کاهش تسليحات هسته‌اي دو جانبه ايالات متحده و فدراتيو روسيه» است؛ پيماني که هشتم آوريل 2010 در شهر پراگ پايتخت جمهوري چک بين مدودف و باراک اوباما روساي جمهور وقت روسيه و آمريکا به امضا رسيد و از پنجم فوريه 2011 به اجرا در آمد و تاريخ انقضاي آن فوريه 2026 است.
کمتر شخصي حتي از سياستمداران جهان از سرنوشت و پايان اين جنگ خبر دارند و پيش‌بيني هم تا حدودي ناممکن است. از يک طرف، اوکراين و کشورهاي غربي عزم خود را جزم کردند به هر بهايي روسيه را در اوکراين شکست بدهند و در سخنان بايدن در روزهاي گذشته و ديگران رهبران اروپايي در کنفرانس امنيتي مونيخ که هفته قبل برگزار شد مشهود بود. از طرف ديگر، روسيه هم مصمم است مناطقي از اوکراين را که تصرف کرده از دست ندهد؛ تصميمي که دو طرف گرفتند حکايت از اين دارد جنگ در سال 2023 ادامه خواهد داشت مگر اين که مسکو و واشنگتن به اين جمع بندي برسند که مي‌شود با مذاکره و دادن امتياز به يکديگر به نتيجه برد - برد برسند و به اين جنگ پايان بدهند.
 کنفرانس مونيخ فرصت خوبي براي دورهمي و مذاکره بود که متاسفانه با دعوت نکردن از روسيه اين فرصت را از دست دادند؛ اگرچه چين در حال رايزني براي خاتمه جنگ است. در صورت ادامه جنگ‌ امکان دارد بلوک بندي جديدي از روسيه و کشورهاي نزديک به روسيه در مقابل بلوک غرب در معادله جهاني شکل بگيرد و در آن صورت، اين جنگ مي‌تواند به جنگي جهاني تبديل بشود و در صورت وقوع چنين جنگ احتمال استفاده از تسليحات کشتار جمعي دور از انتظار نيست. با همه آنچه ذکر شد اميد است دولتمردان از فضاي قدرت طلبي خارج شوند و صلح را بر جنگ ترجيح بدهند.