قدم گذاشتن در مسیری که منتقد آن بودیم!

بنزین در ایران، نه نسبت به سایر کشورها، بلکه نسبت به تمام کالاها در کشور خودمان هم ارزان است. پس باید قیمت آن اصلاح می شد. اما چگونه و با چه مکانیزمی؟ اینجاست که اختلاف نظرها آغاز می شود.
 
اعتقاد دارم دولت حسن روحانی به بدترین شکل ممکن اصلاح قیمت بنزین را کلید زد. دلیلش هم خیلی ساده است: قدم در همان مسیری گذاشت که زمانی محمود احمدی نژاد در آن مسیر قدم برداشته بود و اتفاقا با انتقادات فراوانی هم مواجه شده بود. دولت فعلی از همان آغاز نه تنها مخالف سهمیه بندی یا دونرخی بودن بنزین بود، بلکه حتی با پرداخت یارانه نقدی هم مخالف بود. یادمان هست که دولتمردان، شب پرداخت یارانه نقدی را شب عزای دولت توصیف می کردند و مدام از روش دولت احمدی نژاد در پرداخت نقدی یارانه انتقاد می کردند و حتی از مردم خواستند از دریافت یارانه انصراف دهند. در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری، اسحاق جهانگیری هم روش دونرخی کردن بنزین و به جای آن، پرداخت یارانه نقدی را نادرست و تورم زا توصیف کرد. اینها مربوط به زمانهای خیلی دور نیست. مربوط به همین چند سال اخیر است. پس چه شد که دولت روحانی در همان مسیری قدم گذاشت که دولت احمدی نژاد در آن رفته بود؟
 
پاسخش را شاید برخی از حامیان طرح دولت بخواهند به موضوع الزامات شرایط فعلی و تحریم و ... نسبت دهند ولی واقعیت آن است که همه اینها بهانه است. مشکل از جایی شروع می شود که دولت – بخوانید دولتها – هیچ سازوکار مناسب و ساختارمندی برای اصلاح الگوی مصرف و اصلاح قیمت حاملهای انرژی ندارند و صرفا به مقاطع زمانی کوتاه مدت فکر می کنند. این که دولت بیش از سه سال فکری به حال قیمت بنزین نکرد، شائبه های سیاسی دارد. چراکه اگر اینطور نبود، لااقل پس از سه چهار سال ثابت ماندن قیمت بنزین، با طرحی جدید که مشخص می شد در این سه چهار سال مورد بررسی کارشناسی قرار گرفته، قیمت بنزین را اصلاح می کرد. نه اینکه پس از این همه معطلی، یک دفعه همان کارهایی را انجام دهد که زمانی دولت احمدی نژاد انجام داد. چند نکته را به طور خلاصه مرور کنیم:
 
1- افزایش قیمت بنزین آزاد به 3 هزار تومان در شرایط فعلی اقتصادی کشور که رشد اقتصادی منفی و تورم نزدیک به پنجاه درصد است و چشم انداز روشنی برای اقتصاد لااقل تا سال آینده دیده نمی شود، یک تصمیم غیرکارشناسی بود که پیامدهای روانی آن مورد توجه قرار نگرفته بود. هرچقدر هم مقامات مسوول بگویند که اثر افزایش قیمت بنزین روی تورم دو تا سه درصد است، کسی باور نمی کند چرا که اثرات روانی افزایش قیمت بنزین در جامعه را نادیده گرفته بودند؛ اثراتی که پیامدهایش چند روزی هست دامنگیر کشور شده است.
 
2-دلیل تغییر جهت دولتی که همواره مخالف دونرخی بودن بنزین بود، فقط ناتوانی در تدوین طرحی جدید برای بنزین است. دولت می توانست خیلی راحت، قیمت بنزین را به صورت سالیانه و با شیبی بسیار کم، افزایش دهد تا هم از نظر قبلی خود درباره بنزین دونرخی عقب نشینی نکرده باشد و هم با تصمیمی اینچنین دست به انتحار سیاسی و اقتصادی نمی زد.
 
3-مهمترین نکته، سرنوشت کمک حمایتی معیشتی به مردم است. دولت تصور کرد با افزایش قیمت بنزین و به جای آن دادن کمک معیشتی به مردم، می تواند مردم را راضی کند اما تجربه این چند روز نشان داد که مردم به این وعده ها چندان خوشبین نیستند. زمانی که دولت احمدی نژاد سهمیه بندی سوخت را آغاز کرد و بعد از مدتی یارانه نقدی برای مردم در نظر گرفته شد، به اثر تورمی این طرح توجه نشد. در نتیجه تورم بالا رفت و ارزش یارانه نقدی کم شد. حالا چرا دولت باید انتظار داشته باشد مردم دوباره همان حرفها را باور کنند؟ دولت قرار است به شصت میلیون نفر ماهیانه کمکی نقدی در حد همان یارانه نقدی انجام دهد. شصت میلیون نفر از هشتاد میلیون نفر رقم بالایی است و هیچ چشم اندازی برای تامین این مبلغ در درازمدت وجود ندارد. همانگونه که تصمیم دولت احمدی نژاد برای پرداخت یارانه نقدی پس از گران شدن بنزین، دولت بعد را به دردسر اندخت، تصمیم هزینه ساز دولت روحانی هم، نه تنها همین دولت، بلکه دولت بعد را هم به دردسر می اندازد و فایده ای هم به حال مردم ندارد. چراکه این بسته معیشتی هم با توجه به سیر نزولی ارزش پول ملی، روز به روز کم ارزش تر می شود.
 
و نکته آخر: دولت روحانی اثبات کرد هیچ برنامه مدون و قابل اجرایی برای اصلاح قیمت بنزین و کمک معیشتی به مردم ندارد. اگر داشت، در همان مسیری قدم نمی گذاشت که خود منتقدش بود.