بررسی مخالفت نمایندگان با آرای علنی

نمایندگان سابق مجلس شورای اسلامی معتقدند که مخفی ماندن رأی نمایندگان در صحن مجلس برخلاف اصول نمایندگی است که به افزایش لابی گری و همچین فشار بر بهارستانی ها می انجامد.
نمایندگان مجلس در تشریح علت مخالفت خود با شفافیت آرا دلایل مختلفی را مطرح می کنند. یکی همچون علی مطهری، نائب رئیس مجلس شورای اسلامی می گوید آرا مخفی بماند بهتر است، چون نظارت استصوابی وجود دارد و دیگری همچون محمد قمی نماینده پاکدشت معتقد است که شفافیت برای نمایندگان در شهرستان ها پیامد اجتماعی دارد. هرچند در پاسخ به مطهری عباسعلی
کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان در این باره به ایرناپلاس گفته است: «شورای نگهبان هیچ‌گاه نمایندگان مجلس شورای اسلامی را به‌خاطر رأیی که آنان به طرح یا لایحه‌ای می‌دهند و یا اظهارنظری که می‌کنند، ردصلاحیت نکرده است.» اما برخی از فعالان سیاسی، ازجمله نمایندگان مجلس ششم شورای اسلامی نظر دیگری در این باره دارند.

با این حال آنان که در دوره های قبل نماینده مردم بوده اند معتقدند که شفافیت آرا نه تنها راهگشاست بلکه یک اصل محسوب می شود.

**افزایش لابی و فشار پیامد عدم شفافیت
محمد کیانوش راد نماینده دور ششم مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار ایرناپلاس در این باره ، می گوید: رأی نمایندگان به شفافیت آرا در مجلس دارای مزایا و معایبی است. بزرگترین عیبی که دارد، افزایش لابی ها و فشارهایی است که از سوی جریانات گوناگون قدرت و ثروت بر نمایندگان تحمیل می شود.

وی ادامه می دهد: بارها شاهد بودیم، زمانی که نمایندگان به طرح سوال از وزیری می پردازند، برخی از جریانات به شکل های گوناگون سعی در تطمیع یا تهدید نمایندگان داشته اند. این عیبی است که وجود دارد و باعث شده نمایندگان به دلایل گوناگونی از بیان آنچه موجه می دانند، احساس نگرانی کنند.

نماینده مجلس ششم شورای اسلامی معتقد است: بزرگترین منفعت شفافیت رأی نمایندگان این است که مجلس به اصالت کارکردی خودش باز خواهد گشت. نمایندگان بر اساس عهد و سوگندی که در دوران نمایندگی می خورند موظف به رعایت منافع ملی کشور و اجرای قانون اساسی هستند. اگر نماینده ای در راستای احقاق حقوق ملت رد صلاحیت شود، باید گفت افتخاری بالاتر از آن نیست که نماینده به این دلیل توسط جریاناتی حذف شده است.

این فعال سیاسی اصلاح طلب با بیان اینکه به اعتقاد من، برای ممانعت از گسترش نفاق و ریا، نمی بایستی در شفافیت رأی نمایندگان اخلالی ایجاد کرد، تأکید می کند: رأی شفاف نمایندگان به سالم سازی مجلس کمک می کند.

کیانوش راد در پاسخ به این پرسش که آیا در مجلس ششم تجربه ای از تهدید به دلیل اظهارنظر درباره موضوعی را داشته اید می گوید: مهم ترین جلوه چنین مسئله ای در مجلس ششم، اقدام بیش از 120 تن از نمایندگان، در نامه ای به رهبری بود. هر چند در این نامه، خیرخواهانه و از سر دلسوزی به نظام و انقلاب، دیدگاه های خود را با ایشان در میان گذاشتند؛ اما گروه های فشار که برداشت نادرست یا مخالفی نسبت به نامه داشتند به شیوه های مختلف، ازجمله نوشتن بیانیه، برخورد فیزیکی و در نهایت رد صلاحیت این نمایندگان در انتخابات مجلس هفتم بر فعالیت آنان اثر گذاشتند.

وی در همین راستا می افزاید: هرچند این نمایندگان ردصلاحیت شدند اما این اتفاق سبب شد، مجلس ششم به عنوان مجلسی که در راستای حقوق مردم فعالیت داشته، در حافظه تاریخی جامعه ایران باقی بماند.

** مخفی کردن آرا برخلاف فلسفه پارلمانی است
حجت الاسلام حسین انصای راد درباره تأثیر شفافیت آرای نمایندگان و یا اظهارنظرهای آنان بر رد یا تأیید صلاحیت شان از سوی شورای نگهبان، به خبرنگار ایرناپلاس می گوید: در دوره ششم مجلس شورای اسلامی، بنده رئیس کمیسیون اصل 90 بودم و صحبت و اظهارنظر می کردم، به زعم خودم در راستای احقاق حقوق مردم عمل کردم.

وی تأکید دارد: نماینده باید اظهارنظر کند و نظر او محترم است. حسب اصل 86 قانون اساسی، نمی توان نمایندگان را به دلیل اظهارنظر تحت پیگیرد یا فشار قرار داد. این مصونیت به دلیل مسئولیت نمایندگی است. برای اینکه نماینده بتواند با شجاعت و صراحت، آنچه را که تصور می کند به صلاح مملکت است بیان و برای احقاق حقوق مردم اقدام کند.

این نماینده مجلس ششم معتقد است: مخفی کردن آرای نمایندگان، خلاف فلسفه نمایندگی و قانون اساسی است.

وی با اشاره به اینکه مشکل، مخفی کردن رای نمایندگان برای پیشگیری از ردصلاحیت آن ها نیست، تصریح می کند: مشکل در فهم شورای نگهبان است. وظیفه شورای نگهبان رد و تأیید نامزدها نیست، نظارت بر اجرای صحیح قانون انتخابات است، اینکه مشخص شود قانون از سوی وزارت کشور یا دولت که مجری انتخابات هست، نقض شده است یا نه. مرحوم بهشتی، رئیس وقت مجلس خبرگان صراحتا تأکید داشتند «شورای نگهبان، فقط حق نظارت دارد. حق دستور دادن ندارد» اما امروز، شورای نگهبان تصور می کند متولی انتخابات است.

انصاری راد ادامه می دهد: آقای مومن عضو شورای نگهبان می گوید اگر مردم آدم بد می خواهند، عقل ندارند؛ اگر آدم خوب می خواهند، ما شناسایی می کنیم. این توهین به ملت ایرن و نفی حق انتخاب مردم است.

وی با اشاره به اینکه «حق انتخاب مردم» رکن اساسی در مبارزه امام(ره)، دیدگاه ایشان، نظام جمهوری اسلامی و تأسیس قانون اساسی است، می گوید: مردم شناسایی می کنند، انتخاب یا عدم انتخاب حق مردم است نه شورای نگهبان. بنابراین، اشکال از شورای نگهبان است. اینکه آرای نمایندگان علنی یا غیرعلنی باشد، حق نماینده است. نماینده باید بتواند آزادانه، آنچه را که در دل دارد با اطمینان و علنی بیان کند. اینکه بخواهند آرای نمایندگان را مخفی کنند برخلاف فلسفه پارلمانی، قانون اساسی و اصول ذاتی جمهوری اسلامی است.

طرح شفافیت آرای نمایندگان، نخستین بار در آذر ماه 96 از سوی محمدجواد فتحی، عضو فراکسیون امید مجلس با امضای حدود سی نفر از اعضای این فراکسیون به‌صورت دوفوریتی مطرح شد. اما این طرح با استقبال چندانی روبه‌رو نشد.

با این حال، زمانی‎که اعلام وصول فوریت این طرح در مجلس نزدیک شد، نمایندگان اصولگرا نیز طرح مشابهی را کلید زدند که در مرداد ماه سال جاری با عنوان شفافیت آرای نمایندگان توسط حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده مردم شاهین‎شهر با امضای 29 نفر ازنمایندگان به هیأت رئیسه تقدیم شد. البته ذوالنوری، نماینده قم نیز با امضای گروه دیگری از نمایندگان، طرحی را به هیأت رئیسه فرستاد که در این طرح علاوه بر آرا، شفافیت سفرهای نمایندگان، حضور و غیاب، مرخصی و... هم در آن مطرح شده بود.

طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون امید به ایرنا گفته بود طرح شفافیت آرا که اخیراً توسط جمعی از اصولگرایان ارائه شده، کپی طرح اصلاح‌طلبان است که سال گذشته به هیأت رئیسه مجلس ارائه دادند، ولی اعلام وصول نشد. او همچنین بیان کرده بود که اصول‌گرایان از روی طرحی که ما در آن زمان به هیأت رئیسه ارائه کردیم، ولی به‌دلیل کوتاهی هیأت رئیسه در دستور کار مجلس قرار نگرفت، طرح جدید خود را کپی کرده و به هیأت رئیسه مجلس ارائه کردند.

اما نهایتاً طرح فتحی و حاجی دلیگانی تلفیق شد و با نام یک فوریتی «الحاق دو تبصره به ماده 119 قانون آیین‌نامه داخلی مجلس» و با عنوان شفافیت آرای نمایندگان اعلام وصول شد. این طرح در جلسه 14 شهریور ماه، از سوی نمایندگان با 108رأی، با مخالفت روبرو شد.

قبل از رأی‌گیری درباره فوریت این طرح تعدادی از نمایندگان درخواستی را مطرح کردند مبنی‌بر اینکه طبق ماده 124 آیین‌نامه، رأی‌گیری به‌صورت علنی باشد؛ یعنی مشخص شود هر نماینده چه نظری نسبت به این طرح دارد. در این شرایط باید نمایندگان آرای خود را روی کاغذ با قید نامشان اعلام کنند. این درخواست به رأی مجلس گذاشته شد که نمایندگان با این درخواست نیز با 110 رأی، مخالفت کردند.

این مخالفت‌های نمایندگان واکنش منفی افکار عمومی را در پی‌داشت و بسیاری خواستار توضیح نمایندگان درباره مخالفتشان با شفافیت آرا شدند.