اعترافاتی تلخ از رابطه گردشگری ایران و چین

فعالان گردشگر ایران و چین پس از یک‌سال بار دیگر گردهم آمدند تا راه‌های گسترش تعامل با یکدیگر را در شرایطی بررسی کنند که مشکلات گردشگری دو کشور نه تنها هنوز حل نشده بلکه چالش‌های جدیدی به آن اضافه شده است. این دورهمی با اعتراف‌هایی از جانب ایران نیز همراه بود.
به گزارش ایسنا، انجمن دوستی ایران و چین در جریان بزگرای دومین همایش چشم‌انداز توسعه روابط ایران و چین، پنل تخصصی را به گردشگری و صنایع دستی اختصاص داد تا همزمان با بررسی راه‌های گسترش همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی به این بخش مغفول نیز در تعاملات دو کشور اهمیت بیشتری داده شود.
گردشگری بیشتر از نفت بوی پول می‌دهد
احد محمدی ـ رییس انجمن دوستی ایران و چین ـ که مدیریت پنل تخصصی مدیریت گردشگری و صنایع دستی دو کشور را بر عهده داشت، گفت: چین سالانه ۱۲۰ میلیون گردشگربه خارج از کشور می‌فرستد که بیشتر از ۸۵ میلیون توریست سالانه به این کشور سفر می‌کنند. براساس آمار ناجا و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از کشور ما هم سال گذشته حدود ۹ میلیون نفر خارج شدند و تقریبا نصف این تعداد به ایران سفر کردند. اهل فن می‌گویند ایران از نظر رده‌بندی امکانات گردشگری در رتبه ۱۰ دنیا قرار دارد اما از نظر رنکینگ پذیرش توریست در دنیا با حدود یک میلیارد نفر مسافر، معلوم است با چهارونیم میلیون نفر در کجای جدول قرار داریم. معنی این آمارها آن است که هنوز خیلی جای کار باقی مانده است.
او سپس به استناد اظهارات سفیر چین در ایران که اعلام کرده بود سال گذشته بین ۱۱۲ تا ۱۱۵ هزار ایرانی به این کشور سفر کرده‌اند، اظهار کرد: بیشتر چینی‌هایی که به ایران آمدند تجار و بازرگان بودند. در مقابل از چین به ایران نزدیک به ۱۰۰ هزار نفر سفر کردند که بیشتر آن‌ها هم تجار، مهندس و تکنسین بودند. با این همه ما همچنان امیدواریم سهمی از ۱۲۰ میلیون چینی که هر سال به خارج از کشور سفر می‌کنند بدست آوریم.
وی ادامه داد: همه جا از اهمیت جایگاه اقتصادی گردشگری سخن گفته می‌شود اما تا وقتی درباره آن فقط حرف زده شود اتفاقی نخواهد افتاد.
محمدی که پیش‌تر ریاست سازمان گردشگری بنیاد مستضعفان را به عهده داشته است، با اشاره به نقش تبلیغات شفاهی در تصویرسازی‌ از کشورها، بیان کرد: نقشی که مردم در معرفی کشورها می‌توانند داشته باشند هیچ رسانه‌ای نمی‌تواند داشته باشد. اگر واقعیت جوامع را در قالب فیلم بیان کنیم ممکن است تأثیر کمی در طرف مقابل داشته باشد چرا که این تصور ایجاد می‌شود آن فیلم‌ها دستوری و با برنامه‌ریزی ساخته شده است.
وی گفت: یکی از مسائلی که باعث می‌شود کشورها با هم مشکل پیدا کنند نداشتن شناخت جوامع از یکدیگر است. گردشگری این مشکل را براحتی حل می‌کند. وقتی حجم گردشگر بین دو کشور افزایش می‌یابد متعاقبا مشکلات امنیتی کمتر خواهد شد.
محمدی سپس به تأثیر مستقیم گردشگری در اقتصاد نیز اشاره کرد و افزود: ورود یک گردشگر معادل چند بشکه نفت درآمد دارد و حسن اقتصادی دیگر آن این است که درآمد آن مستقیم به مردم تزریق می‌شود. در حالی که اگر نفت را بفروشیم پول آن را اول باید به بانک مرکزی بدهیم بعد به صندوق دولت واریز شود، سپس به سازمان برنامه و بودجه بدهند و از آنجا بین دستگاه‌ها توزیع شود تا آن را ماهانه به عنوان حقوق به کارمندان خود پرداخت کنند. این فرایند چند ماه طول می‌کشد در حالی که توریست وقتی به کشور وارد می‌شود به راننده تاکسی، هتل، راهنما، رستوران، فروشگاه صنایع دستی و جوامع محلی مستقیما پول می‌رساند. در این فرایند جریان انتقال درآمد با سرعت و با کمترین زمان ممکن انجام می‌شود.
میز چین چه کرده؟
مسلم شجاعی، دستیار ستادی دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری که به نمایندگی از این سازمان در همایش توسعه روابط ایران و چین حضور داشت، به اقدامات این سازمان برای نفوذ به بازار چین اشاره کرد و گفت: پس از همایش سال ۹۶ متوجه شدیم چیزی از بازار چین نمی‌دانیم. بازتاب آن رویداد تشکیل میز گردشگری چین در سازمان بود که سعی کردیم از نظر فعالان بخش خصوصی، دانشگاهی، دفاتر نمایندگی ایران و چین و ایرانیان مقیم آن کشور بهره‌برداری کنیم. با ایرلاین‌ها و توراپراتورها جلساتی گذاشتیم و در گام نخست و ضربتی به این نتیجه رسیدیم که راهنما و هتل‌ها نیاز دارند شناخت بیشتری از بازار چین به دست آورند.
وی در ادامه از تهیه کتاب تحقیقات بازار چین خبر داد و گفت: در این کتاب اطلاعات مبتنی بر بازار گردشگری چین گردآوری شده که در اختیار ۳۰ نهاد، صنف و وزارتخانه قرار گرفته و نتیجه آن در سایت irtss.ir قرار دارد.
شجاعی همچنین به تدوین برنامه‌ای برای نفوذ به بازار چین اشاره کرد و افزود: در جریان این برنامه سعی شده راهبردها و اقدامات سایر سازمان‌ها که می‌تواند در مسیر توسعه گردشگری چین و ایران کمک کند لحاظ شده است. با این برنامه می‌توانیم برنامه پنج ساله متوالی را طراحی کنیم تا در ششمین سال به یک درصد از بازار چین دست یابیم.
وی افزود: این راه سهل و ممتنع است چون حجم این بازار با ۱۲۰ میلیون گردشگران خروجی به قدری بزرگ است که می‌توان به راحتی آن را به دست آورد اما از طرفی ما در داخل کشور موانعی داریم که این مسیر را سخت می‌کند. به هر حال نقشه راه مشخص است و ما می‌دانیم دنبال چه هستیم و می‌خواهیم چه کنیم.
این کارشناس گردشگری ادامه داد: رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همواره روی بازار چین تأکید داشته‌اند تمرکز بیشتری داشته باشیم. با این همه سوال این است اقدامات انجام شده برای نفوذ به بازار چین کافی است؟ برداشت سازمانی من پاسخی منفی را به دنبال دارد. ما نیاز داریم گام‌های سریع‌تر و بیشتری برداریم تا به یک درصد از بازار چین برسیم.
وقتی چین می‌تواند و ایران نمی‌تواند
حسین یاوری استاد دانشگاه، محقق و پژوهشگر که به عنوان تنها سخنران بخش صنایع دستی در این پنل تخصصی حضور داشت با معرفی خود به عنوان نویسنده ۱۳۱ جلد کتاب که سه نسخه از آن به چین مربوط می‌شود و با بیان این‌که در بین ۳۵ کشوری که تا به حال دیده چین در کنار ژاپن و یونان بیشتر توجهش را جلب کرده است، درباره اهمیت تقویت ارتباط میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سخن گفت و افزود: چین تا حد زیادی توانسته این رابطه را برقرار کند اما نه در حد ایده‌آل. متأسفانه با وجود آنکه در ایران سازمانی با این عنوان وجود دارد ولی نتوانسته‌ایم موفقیتی در این زمینه ایجاد کنیم.
وی اضافه کرد: سالانه بیش از یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون نفر در جهان سفر می‌کنند. چین در سال‌های اخیر همواره جزو یکی از چهار کشور بزرگ گردشگری بوده است ولی ایران همواره رتبه‌ای پایین‌تر از ۸۰ در رنکینگ جهانی داشته است.
یاوری ادامه داد: باید از خود سوال کنیم که چه چیزی در جهان گردشگران را به کشوری خاص کشانده است، بی‌شک جاذبه‌های گردشگری پاسخ آن است. اگر چین جاذبه‌های زیادی دارد ما هم داریم. هر دو کشور دارای تمدنی با قدمت بیش از ۷۰۰۰ سال هستند. اگر در چین دیوار معروف، شهر ممنوعه، برج شانگهای و میدان صلح آسمانی و جاذبه‌های طبیعی بی‌شمار وجود دارد ما هم در ایران تخت جمشید، میدان نقش جهان، جنگل ابر و کویرهای زیبایی داریم.
این استاد دانشگاه ادامه داد: ایران یکی از سه قطب برتر صنایع دستی دنیا است و آن‌طور که نقل می‌کنند به خاطر جاذبه‌های گردشگری ربته دهم جهان را دارد و میراث فرهنگی‌اش گنجینه‌هایی ماندگار به شمار می‌آیند، با این حال اگر به آمار گردشگری نگاه کنیم چین در ۲۰ سال گذشته توانسته با ظرفیت‌هایی مشابه ایران این آمار را ترقی دهد اما ایران نتوانسته در رده‌بندی جهانی به این ترقی دست یابد.
روش‌های سنتی را کنار نگذاریم
علی صدرنیا ـ رییس هیأت مدیره جامعه راهنمایان ایران ـ نیز با معرفی خود به عنوان راهنمای انگلیسی زبان که تاکنون برای اساتید دانشگاه‌های انگلیسی زبان سراسر جهان در ایران تور اجرا کرده و با یادآوری اینکه تاکنون سفری به چین نداشته اما به واسطه تورهایی که برای هنک‌کنگی‌ها اجرا کرده، شناخت حداقلی از فرهنگ این کشور دارد و در مقام راهنمای تور همراه اولین هیأت رسمی چین بعد از امضای تفاهم‌نامه گسترش تعاملات گردشگری با ایران بوده است، در مبحث تولید محتوا در فضای مجازی متذکر شد: اگرچه نرم‌افزارها و راه‌های مدرن تبلیغاتی در گردشگری مهم‌اند اما باید توجه کرد بیشتر گردشگرانی که در تورهای فرهنگی شرکت می‌کنند معمولا سن بالایی دارند و آن‌هایی که با نرم‌افزارها سروکار دارند جوان‌تر هستند که بودجه زیادی برای این تورها ندارند. بنابراین ما نباید روش‌های سنتی جذب گردشگر را به یکباره کنار بگذاریم به امید اینکه محتوای جدید می‌تواند جذب بیشتری داشته باشد.
او در ادامه با تأکید بر اینکه کسب درآمد در گسترش تعاملات گردشگری با بازار چین اهمیت ویژه‌ای دارد، اظهار کرد: استفاده از راهنماهای مجاز در تورهای چینی زبان خیلی مهم است. وظیفه دارم از جایگاه حقوقی‌ام از راهنماهایی که مجوز رسمی دارند حمایت کنم. همچنین واجب است تورگردان‌هایی که وسیله اصلی جذب گردشگر به ایران هستند در این چرخه فراموش نشوند. متأسفانه در بازار چین این دست‌اندرکاران خیلی دخیل نبوده‌اند و این بازار برای همه خیلی باز نبوده است. لازم است در چارچوب قانون و به صورت مجاز دو کشور در گردشگری همکاری‌های رسمی‌تری داشته باشند.
صدرنیا پیشنهاد کرد: اگرچه تعداد راهنماهای چینی زبان در ایران کم است اما می‌توان با همراهی راهنماهای چینی که به زبان انگلیسی تسلط دارند و با به کار گرفتن راهنماهای انگلیسی زبان ایرانی در آن تورها این مشکل را تا حدی حل کرد.
محله چینی‌ها را در ایران دریابید
حرمت‌الله رفیعی ـ رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران ـ نیز سخنانش را این طور آغاز کرد که متأسفیم بگوییم به دلیل نوسانات ارز شرایط برای ورود گردشگر فراهم شده است.
وی سپس مناسبات گردشگری دو کشور را ضعیف دانست و اظهار کرد: اگرچه انتقادهایی در بخش غذا و راهنمای چینی زبان وارد است ولی می‌توانیم این ضعف‌ها را با مشارکت همه بخش‌ها برطرف کنیم و هر آنچه شهروندان چینی بخواهند را در ایران در اختیارشان قرار دهیم.
رفیعی در ادامه تشکیل کمیته‌ای برای بررسی نقاط ضعف دو کشور را درخواست کرد و گفت: تعداد آژانس‌های حاضر در نمایشگاه‌های گردشگری بسیار محدود است. قول می‌دهم با تسهیل کردن شرایط حداکثر حضور اتفاق افتد. انتظار ما از چینی‌ها این است که بلافاصله با شرکت‌هایی که در این نمایشگاه‌ها حضور دارند ارتباط برقرار کنند و آن‌ها را بیگانه ندانند و از راه‌های قانونی به تبادل گردشگر بپردازند.
وی همچنین بیان کرد: از مسؤولان دولتی چین استدعا دارم با شرکت‌های خود صحبت کنند که جریان گردشگری در ایران با همکاری و مشارکت‌ شرکت‌های ایرانی اتفاق افتد.
رفیعی به استفاده چینی‌ها از خانه‌های شخصی نیز اشاره کرد و گفت: ما از اینکه آن‌ها از هتل‌ها استفاده نمی‌کنند و این چرخه مالی قطع شده است ناراحت نیستیم. مسئله آن است که با استفاده از این خانه مسافرها شأن گردشگر چینی پایین می‌آید. طبیعی است که ما می‌خواهیم در سفر به ایران شأن آن‌ها بیشتر حفظ شود. گردشگر اگر از خدمات در ایران رضایت نداشته باشد هم خودش به یک منتقد تبدیل می‌شود و هم دیگران را به نرفتن تشویق می‌کند.
محمدی ـ رییس انجمن دوستی ایران و چین ـ نیز متذکر شد: این اقدام چینی‌ها به جمیع جهات به نفع گردشگری آن کشور نیست و باید از طریق مراجع قانونی تذکرهای لازم داده شود.
سفر چینی‌ها به ایران در آینده ضرر دارد
رامین ذبیحمند ـ راهنمای چینی زبان و استاد فدراسیون جهانی راهنمایان تور ـ نیز با بیان اینکه در دوران فعالیت‌اش ۱۳۲ تور بین ایران و چین اجرا کرده است با استناد به این تجربه‌اش، هشدار داد: از آنجا که یکی از استانداردهای بین‌المللی گردشگری لزوم توجه به پایدار بودن توسعه است به عنوان فردی که تجربه فعالیت در سراسر دنیا را دارم وضعیت ورود گردشگران خارجی  به ایران بویژه چینی‌ها را پایدار نمی‌بینیم. اگر تدبیری اندیشیده نشود توسعه این روند ضررده خواهد بود.
او سپس به واقعیت‌هایی که جریان گردشگری دو کشور را تلخ کرده است اشاره کرد و افزود: اقامت چینی‌ها در خانه‌های شخصی، استفاده از تورگردان‌ها و راهنماهای غیرمجاز که پاسخگو نبوده و امنیت گردشگران را تامین نمی‌کنند، استفاده از افراد غیرمجاز در سمت مترجم بدون داشتن مجوز و رستوران‌های غیرمجاز جریان گردشگری چین را در ایران به خطر خواهند انداخت.
این راهنمای چینی زبان سپس از بخش‌های دولتی و خصوصی ایران و چین درخواست کرد به توصیه‌هایی که نتیجه تحقیق در فرهنگ و روش سفر مردم این کشور است توجه کنند و تاکید کرد: ‌اگر این نکات رعایت نشود توسعه این بازار خطرناک خواهد شد چرا که به محیط زیست، جوامع محلی و اقتصاد کشورمان آسیب می‌زند و در آینده‌ای نه چندان دور ضررده خواهد بود.
ذبیحمند از بخش دولتی ایران درخواست کرد: به تبلیغات و بازاریابی اهمیت دهد و برای حضور در نمایشگاه‌های این کشور هزینه کند، از فیلمسازان و راهنماهایی که بدون بیمه فعالیت می‌کنند حمایت داشته باشد، سایت‌های گردشگری که راه ورود افراد غیرمجاز به آن‌ها آزاد است را کنترل کند و برنامه بلندمدت داشته باشد.
به اعتقاد او ممکن است در بازه زمانی کوتاه مدت ایران در بازار چین موفق باشد اما این موفقیت پایدار نخواهد بود.
استاد فدراسیون جهانی راهنمایان گردشگری همچنین از وزارت خارجه درخواست کرد مانع ادامه فعالیت دانشجویان چینی شود و افزود: در هیچ کجای دنیا دانشجویان خارجی اجازه کار ندارند، درحالی‌که چینی‌ها با ویزای دانشجویی در ایران به عنوان راهنمای تور به کار مشغولند.
او خطاب به بخش دولتی چین، بر لزوم نظارت بر اتباعی که در ایران تخلف می‌کنند، حمایت از آژانس‌های چینی که می‌توانند در ایران تور اجرا کنند و متقابلا آژانس‌های ایرانی که ظرفیت اجرای تور برای چینی‌ها را دارند تأکید کرد.
این راهنمای چینی‌زبان همچنین از بخش خصوصی ایران درخواست کرد: توجه بیشتری به نیاز واقعی چینی‌ها برای تأمین غذا، مترجم و آب جوش داشته باشند و هتلداران نیز به این نکته توجه کنند که قیمت آن‌ها برای چینی‌ها گران است.
ذبیحمند ترجیح داد با بخش خصوصی چین دردلی داشته باشد و گفت: دل بستن به راه‌های ارزان‌ کردن سفر با استفاده از راهنما و خانه‌های غیرمجاز شاید در کوتاه مدت سود آنی داشته باشد ولی در بلندمدت ایران را از فهرست گزینه سفر چینی‌ها حذف خواهد کرد.
در پایان این پنل غلامی از اعضای انجمن دوستی ایران و چین نیز گفت: همه سخنران‌ها دردها را گفتند اما درمان باقی ماند. ما نیاز به انجمن گردشگری ایران و چین داریم تا این مشکلات را برطرف کند.
او نیز به استفاده چینی‌ها از خانه‌های غیرمجاز اشاره کرد و گفت: حکایت این کار چینی‌ها مثل آن است که ما تاکسی به اندازه کافی نداشته باشیم آن وقت مسافرکش‌های بدون جواز در ایران مشغول به کار شوند. چرا به جای پاک کردن صورت مسئله وضعیت موجود را سازماندهی نمی‌کنید؟ می‌توان خانه‌های ارزان را شناسایی و در یک شبکه معرفی کرد تا ایرانی‌ها هم به این ترتیب منتفع شوند.

به گزارش ایسنا، قرار بود در این نشست تخصصی معاون گردشگری سخنرانی کند که غایب بود. مدیرکل دفتر بازاریابی و تبلیغات این معاونت نیز  به عنوان یکی از سخنران‌های بخش تخصصی باید حاضر می‌شد که دستار ستادی وی در این جایگاه قرار گرفت. همچنین فائزه آخوندی، راهنمای تورهای چینی به عنوان محققی که ۱۰ سال در بازار گردشگری چین پژوهش کرده نتیجه یکی از تحقیقات خود در زمینه ارتباط‌های مجازی چینی‌ها در دنیای گردشگری را تشریح کرد. همچنین قرار بود استاد دانشگاه پکن نیز درباره تعاملات گردشگری دو کشور سخنرانی کند که ترجیح داد این جایگاه را به استاد پیشکسوتی از کشورش که در زمینه موسیقی کشورها و تمدن‌های باستانی تحقیق کرده اختصاص دهد.