ترکیه و آمریکا، دو متحد ناتو رو در روی هم

ترکیه و آمریکا به عنوان شرقی ترین و غربی ترین اعضای پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در روزهای اخیر پس از 6 دهه اتحاد، رو در روی هم قرار گرفته اند و به تدریج از هم فاصله می گیرند.
به گزارش روز یکشنبه ایرنا، ترکیه و آمریکا این روزها بر سر موضوعات ریز و درشتی که هر کدام به تنهایی قابلیت تبدیل شدن به مساله ای تنش زا و بحرانی جدی در روابط دو کشور را دارد، اختلاف نظر دارند و اصرار دو طرف بر سر مواضع خود که حاکی از احساس اقتدار است، چشم اندازی روشنی را برای حل مسائل نشان نمی دهد.
گسستن اتحاد بین ترکیه و آمریکا فارغ از نوع دولتی که در آمریکا و ترکیه بر سر کار آمده، بیشتر نتیجه نوع نگاهی است که در هر دو کشور حاکم شده، به طوری که آمریکا از سر کار آمدن و ادامه حیات سلیقه سیاسی حاکم در ترکیه که همراهی چندانی در مسائل جهانی با آمریکا ندارد، ناخرسند است.
ترکیه که در دو دهه اخیر با افزایش توان اقتصادی، نفوذ سیاسی و بین المللی و ارتقای توان نظامی، از نوع نگاه از بالا به پایین آمریکا ناراضی بوده، در صدد خروج از سیطره و روش زورگویانه و منفعت طلبانه آمریکاست و دنبال متحدان جدیدی می گردد.
اختلاف بین ترکیه و آمریکا طی دو دهه گذشته وجود داشته ولی تا سال 2016 دو کشور به صورت آشکار رو در روی هم قرار نگرفته و همدیگر را متهم نمی کردند و سعی داشتند که مسائل خود را از مجاری دیپلماتیک حل کنند، اما با وقوع کودتای نافرجام دو سال پیش در ترکیه، آنکارا و واشنگتن به شکل جدی در موضوعات مختلف دچار اختلاف شدند.
آمریکا به رغم دوستی دیرینه با ترکیه، شمشیر خود را به روی ترکیه کشیده و با اعمال تحریم دو وزیر ترک، افزایش تعرفه واردات فلزات از ترکیه، کمک به مخالفان ترکیه، فشار به آنکارا برای دوری از روسیه و ایران و نیز با ایجاد اختلال جدی در بازار ارز و ثبات اقتصادی ترکیه، عمق کینه خود را از دولت کنونی این کشور آشکار کرده است.
آمریکا در خاک ترکیه به عنوان شریک نظامی راهبردی عضو ناتو، چهار پایگاه نظامی دارد که پایگاه اینجرلیک در جنوب ترکیه مهمترین آن به شمار می رود و زمزمه هایی در داخل و بیرون از حاکمیت ترکیه برای تعطیلی این پایگاه ها به گوش می رسد.
دو کشور متحد و هم پیمان ناتو که بنا به ادعایی قوی ترین ارتش این ائتلاف نظامی را دارند، پیش از این روابط نزدیکی با هم داشتند ولی در پی تنش های دو سال اخیر در مقابل هم قرار گرفته اند.

***کودتای نافرجام و انتظاری که بر آورده نشد
کودتای نافرجام 15 جولای 2016(25 تیرماه 1395) ترکیه که توسط عده های از عوامل نظامی وابسته به گروه فتح الله گولن سازماندهی و اجرا شد، رویداد مهمی بود که ترکیه را به شکل جدی از آمریکا دور کرد.
ترکیه انتظار داشت که دولت آمریکا کودتا را محکوم کرده و از دولت قانونی ترکیه به عنوان متحد خود در ناتو اعلام حمایت کند ولی وزارت امور خارجه آمریکا این انتظار را بر آورده نکرد و تنها از رویدادهای مربوط به کودتا اعلام نگرانی کرد.
با شکست کودتاگران و در پی دستگیری عوامل آن و با مشخص شدن بازیگران داخلی و خارجی آن، به ادعای ترکیه، فتح الله گولن روحانی ترک ساکن آمریکا آمر، هدایت کننده و عامل اصلی کودتا اعلام شد.
ترکیه در دو سال گذشته با برقراری وضعیت فوق العاده و با سختگیری هایی که در حق نهادهای مردمی و مدنی و شهروندان انجام داد، حدود 228 هزار نفر از عوامل کودتا را دستگیر کرده و بیش از 135 هزار نفر از آنها را به اتهام مشارکت مستقیم و غیر مستقیم در کودتا از کار دولتی اخراج کرد.
این اقدامات موجب انتقاد آمریکا واقع شده ولی دولت ترکیه بدون توجه به این امر اقدامات خود را در مبارزه با عوامل کودتا ادامه داد و حتی خواستار استرداد فتح الله گولن از آمریکا شد.
دولت آمریکا تا کنون هشت درخواست ترکیه برای استرداد گولن را که از 18 سال پیش در ایالت پنسیلوانیای آمریکا سکونت دارد، رد کرده است.
ترکیه هدف از استرداد گولن را محاکمه وی در دادگاه اعلام کرده ولی آمریکا برای جلوگیری از برملا شدن نقش خود در کودتا که برخی مقامات و رسانه های ترکیه مدعی هدایت کودتای نافرجام ترکیه توسط عوامل نظامی آمریکا از پایگاه اینجرلیک ترکیه هستند، از تحویل دادن گولن به ترکیه خودداری می کند.
رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه روز گذشته طی مقاله مفصلی که برای روزنامه نیویورک تایمز نوشت با انتقاد از رفتار آمریکا در قبال کودتای نافرجام شب 15 جولای 2016(25 تیرماه 1396) عنوان کرد: ملت ترکیه خواهان محکومیت قاطع این کودتای نافرجام و حمایت از تداوم دموکراسی در ترکیه از سوی آمریکا بود اما مقامات کاخ سفید این خواسته را برآورده نکرده و به صورت محتاطانه ای از استقرار ثبات و آرامش در ترکیه حمایت کردند.
وی این موضع آمریکا را برای ترکیه ناکافی خواند و ادامه داد: آنها حتی رسم یک کشور متحد و دوست را به جا نیاورده و به درخواست ما در استرداد فتح الله گولن متهم ردیف اول و عامل اصلی کودتا که ساکن ایالت پنسیلوانیاست، پاسخ منفی دادند.

***محاکمه مدیران بانکی ترکیه و رضا ضراب
محمد هاکان آتیلا معاون سابق بین الملل حالک بانک ترکیه که در راستای بررسی اتهام دور زدن تحریم های آمریکا علیه ایران با دستگیری رضا ضراب تاجر ایرانی تبار ترکیه ای در شهر نیویورک آمریکا تحت محاکمه قرار گرفت، از جمله موارد اختلاف بین آمریکا و ترکیه است که هنوز هم ماجرای آن تمام نشده است.
هاکان آتیلا معاون سابق بین الملل هالک بانک ترکیه از سوی دادگاه نیویورک به 32 ماه حبس محکوم شده ولی حکم هنوز قطعی نشده و برخی زمزمه ها حاکی است که در صورت ادامه اختلاف بین آمریکا و ترکیه، هالک بانک نیز به جریمه ای سنگین که رقم آن تا 6 میلیارد دلار عنوان شده، محکوم خواهد شد.
در دادگاه رسیدگی به اتهامات محمد هاکان آتیلا معاون امور بین الملل هالک بانک ترکیه که اواخر سال گذشته میلادی در ایالت نیویورک برگزار شد، رضا ضراب تاجر ایرانی تبار ترکیه ای نیز به عنوان شاهد در دادگاه حاضر شده و علیه هاکان آتیلا و مقامات ترکیه شهادت داده و به نوعی از محاکمه رهایی یافت.
رضا ضراب در دادگاه شهادت داد که معامله او با ایران مورد تایید اردوغان و نخست وزیر وقت ترکیه بوده است.

***حمایت آمریکا از گروه های تروریستی
دولت ترکیه با بروز اختلاف در روابط با آمریکا، همواره در دو سال گذشته آمریکا را به حمایت از گروه های تروریستی و به طور مشخص به حمایت مالی و تسلیحاتی از حزب کارگران کردستان ترکیه(پ.ک.ک)، حزب اتحاد دموکراتیک سوریه(پ.ی.د) و یگان های مدافع خلق(ی.پ.گ) سوریه متهم کرده است.
مقامات آنکارا مدعی هستند که آمریکا در دو سال گذشته بیش از پنج هزار کامیون و دو هزار بار هواپیما سلاح در اختیار این گروه ها قرار داده است.
دولت ترکیه اعلام کرده است که این گروه های سه گانه در شمال سوریه، شمال عراق و مناطق جنوبی ترکیه فعال هستند، تشکیلاتی تروریستی بوده و با دولت مرکزی ترکیه می جنگند و سلاح های تحویل شده توسط آمریکا به آنها علیه ترکیه به کارگیری می شود.
علاوه بر این دولت ترکیه مدعی است که این گروه ها با حمایت مالی، سیاسی و تسلیحاتی آمریکا در صدد ایجاد کشور و اقلیمی مستقل در شمال سوریه هستند و ترکیه تشکیل چنین حکومت محلی با حمایت آمریکا را مغایر امنیت ملی خود دانسته و خواستار توقف حمایت آمریکا از این گروه ها شده است.
آمریکا در دو سال گذشته بدون در نظر گرفتن دغدغه ترکیه به مراوده خود را این گروه های کردی به خصوص در مناطق شمال شرقی سوریه ادامه دارد و همکاری نزدیکی با آنها در شهرهای منبج و رقه دارد.

***حمله ترکیه به شمال سوریه و عدم همراهی آمریکا
دولت ترکیه در دو سال گذشته با انجام دو عملیات سپر فرات و شاخه زیتون و با حمله نظامی چهار هزار کیلومتر مربع از مناطق شمالی سوریه را به اشغال خود در آورده است.
ترکیه در عملیات سپر فرات که با هدف مبارزه با داعش انجام شد، شهر الباب، جرابلس و اعزاز را در شمال سوریه تصرف کرد و در جریان این عملیات انتظار همراهی نیروهای ائتلاف ضد داعش و به خصوص اقدام مشترک آمریکا را داشت که این خواسته عملی نشد.
آمریکا و هم پیمانان ترکیه در ناتو این خواسته ترکیه را پاسخ ندادند و از آن زمان تاکنون مقامات ترکیه حضور نیروهای خارجی عضو ناتو در خاک خود و به خصوص آمریکایی ها را زیر سوال برده اند.
ترکیه همچنین زمستان گذشته در جریان عملیات شاخه زیتون که با هدف مبارزه با گروه های تروریستی و به خصوص اعضای پ.ک.ک، پ.ی.د و ی.پ.گ انجام شد، شهر عفرین در شمال سوریه را اشغال کرد که این عملیات نیز علاوه بر این که بدون همراهی اعضای ناتو و آمریکا انجام شد، با مخالفت هم پیمانان ترکیه نیز مواجه شد.

***جاسوسی و حمایت از گروه ها و احزاب مخالف
جاسوسی دولت آمریکا در ترکیه هم سال گذشته با دستگیری چند کارمند محلی کنسولگری آمریکا در استانبول تنش جدیدی را در روابط دو کشور ایجاد کرد که حتی تا مرز توقف صدور روادید متقابل هم پیش رفت ولی پس از مذاکره مستقیم دو طرف خاتمه یافت ولی آمریکا همچنان خواستار آزادی کارکنان محلی کنسولگری خود در استانبول از جمله متین توپوز است.
در تنش به وجود آمده بین ترکیه و آمریکا، جان باس سفیر سابق آمریکا در آنکارا هم که از اول سال جاری میلادی به عنوان سفیر در کابل معرفی شده، نقش محوری داشت به طوری که وی با ترتیب دادن جلسات محفلی در سفارت آمریکا با حضور منتقدان و مخالفان حزبی رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه، آتش اختلاف دو طرف را شعله ور کرد.
سفارت آمریکا در آنکارا هم از زمان اتمام ماموریت جان باس سفیر آن کشور که بنا به ادعایی با اصرار ترکیه مجبور به خروج از ترکیه شد، بدون سفیر مانده بود که دو روز پیش یک دیپلمات به عنوان کاردار سفارت در آنکارا معرفی شد.

***کشیش برونسون و تحریم وزرا
طی دو هفته اخیر به علت زندانی شدن آندرو برونسون کشیش آمریکایی در شهر ازمیر ترکیه به اتهام همدستی با گروه گولن و پ.ک.ک و نیز جاسوسی و نیز تحریم وزرای کشور و دادگستری ترکیه و آمریکا در کشور مقابل، روابط دولت آنکارا و واشنگتن به طور کم سابقه ای تیره شد.
دو هفته پیش در پی محکومیت قضایی این کشیش آمریکایی در ترکیه، دونالد ترامپ رئیس جمهوری آمریکا در پیامی توئیتری تهدید کرد که به دلیل بازداشت طولانی مدت این کشیش متهم به جاسوسی، ترکیه را هدف تحریم های سنگین قرار می دهد.
سارا سندرز سخنگوی کاخ سفید نیز چند روز بعد طی مصاحبه ای اعلام کرد که واشنگتن به علت آزاد نشدن آندرو برونسون کشیش آمریکایی بازداشت شده در ترکیه، عبدالحمید گل وزیر دادگستری و سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه را تحریم می کند.
دولت ترکیه نیز در اقدامی متقابل وزرای کشور و دادگستری آمریکا را تحریم کرد.
در پی این رویدادها وزرای خارجه دو کشور چندین تماس تلفنی برقرار کرده و در جریان یک دیدار توافق کردند که هیات هایی از دو طرف برای حل اختلافات مذاکره کنند.
هفته گذشته دولت ترکیه برای حل تنش به وجود آمده در روابط دو کشور و در پی دیدار حضوری و مذاکره تلفنی مولود چاووش اوغلو و مایک پمپئو وزرای امور خارجه ترکیه و آمریکا، هیاتی متشکل از 9 نفر را برای مذاکره در خصوص حل مسائل به وجود آمده در روابط دو کشور عازم واشنگتن پایتخت ایالات متحده آمریکا کرد.
هیات های دو طرف پیرامون بررسی آخرین تحولات مربوط به روابط دو کشور در واشنگتن دیدار و مذاکره کردند ولی به گفته رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه، طرف آمریکایی طی درخواستی یک طرفه و با تعیین ساعت و زمان، خواستار آزادی کشیش زندانی آمریکایی در ترکیه شده و این خواسته با مخالفت ترکیه مواجه شد.
رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه هفته پیش به اقدام دولت آمریکا در تحریم وزیر کشور و دادگستری کابینه اش اعتراض کرد و گفت که ترکیه هم به طور متقابل وزیران آمریکا را تحریم می کند.
وی تاکید کرد: اقدام اخیر آمریکا علیه ترکیه به خاطر پرونده آندرو برونسون کشیش آمریکایی زندانی، گامی سزاوار یک شریک راهبردی نیست.
رییس جمهوری ترکیه تاکید کرد: کسانی با سخنان تهدید آمیز و تحریم های بی ارزش در صدد مجبور کردن ترکیه به عقب نشینی هستند، این کشور و این ملت را اصلا نشناخته اند.
آندرو برونسون کشیش آمریکایی در شهر ازمیر ترکیه تحت محاکمه‌ بوده، به اتهام همکاری با کودتاگران ترکیه، همدستی با گروه های تروریستی، همکاری با گروه گولن و پ.ک.ک و نیز جاسوسی به نفع آمریکا به 35 سال زندان محکوم شده و از نهم دسامبر 2016 (19 آذرماه 1395) در بازداشت موقت به سر می برد.
جلسه بعدی دادگاه برونسون 50 ساله اهل کارولینای شمالی که بیش از دو دهه است در ترکیه زندگی می کند، قرار است 12 اکتبر سال جاری(20 مهر ماه 97) برگزار شود و ممکن است به تحمل حداکثر 35 سال زندان محکوم شود.

***تعرفه های سنگین برای واردات از ترکیه
در پی بالا گرفتن اختلافات ترکیه و آمریکا و پاسخ رد ترکیه به درخواست آزادی کشیش زندانی آمریکایی، دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا در حساب کاربری خود در توئیتر خود اعلام کرد که تعرفه گمرکی واردات آلومینیوم و فولاد از ترکیه را دو برابر کرده است.
ترامپ در این باره نوشت: 'تعرفه گمرکی واردات آلومینیوم از ترکیه به 20 درصد و فولاد به 50 در صد افزایش می یابد.'
رییس جمهوری آمریکا در این توئیت خود با بیان این که 'در برهه کنونی، روابط ما با ترکیه خوب نیست'، افزود: 'همزمان با این، واحد پول لیر ترکیه به سرعت در برابر دلار بسیار قوی ما در حال افت است.'
وزارت تجارت ترکیه نیز در واکنش به این تصمیم ترامپ اعلام کرد که 'ترکیه سیاست های تجاری خود را طبق اصول سازمان تجارت جهانی تعیین و اجرا می کند و دیگر اعضا نیز باید این اصول را رعایت کنند.'
در بیانیه وزارت تجارت ترکیه آمده است: به دفاع از منافع صادرکنندگان فولاد و آلومینیوم کشور در عرصه های بین المللی در برابر اقدامات غیرقانونی ادامه خواهیم داد.
همچنین حامی آکسوی سخنگوی وزارت امور خارجه ترکیه در واکنش به این اقدام آمریکا گفت: تصمیم ترامپ برای اعمال تعرفه اضافی بر صادرات آلومینیوم و فولاد ترکیه تناسبی با شخصیت و وجهه دولت آمریکا ندارد.
وی تاکید کرد: آنکارا همچون گذشته تصمیمات لازم را در برابر اقدام آمریکا علیه ترکیه اتخاذ خواهد کرد.
همچنین ابراهیم کالین سخنگوی ریاست جمهوری ترکیه در واکنش به تصمیم رییس جمهوری آمریکا در دو برابر کردن تعرفه واردات آلومینیوم از ترکیه اعلام کرد: 'هیچ تهدید، باج خواهی و اقدامی نمی تواند عزم و اراده ترکیه را شکست دهد.'
وی طی مطلبی در صفحه توئیتر خود نوشت: 'آنهایی که پس از کودتای ناکام 15 جولای 2016 خیال خام شکست ترکیه را در سر می پروراندند، اشتباه کردند و امروز نیز دوباره مرتکب اشتباه می شوند.'
آمریکا پیش از این برای واردات آلومینیوم از ترکیه 10 درصد و برای واردات فولاد نیز 25 درصد تعرفه وضع کرده بود.
صادرات آلومینیوم و فولاد ترکیه به آمریکا در سال گذشته میلادی حدود 1.1 میلیارد دلار بوده است.

***همراهی با ایران و روسیه
همراهی ترکیه عضو ناتو و هم پیمان آمریکا با ایران و روسیه طی دو سال اخیر به عنوان دشمنان آمریکا بر مذاق مقامات واشنگتن خوش نیامده و آمریکا از طریق مذاکره، اعمال فشار و ایجاد تنش های ساختگی در روابط، در صدد دور کردن ترکیه از روسیه و ایران است.
این سیاست و هدف آمریکا با توجه به دشمنی آشکار و پنهان واشنگتن با ترکیه به خصوص در دو سال گذشته از چشم مقامات آنکارا پنهان نمانده و دولت ترکیه دیگر اعتماد خود را به شریک راهبردی خود در ناتو از دست داده است.
ترکیه هم اکنون در مسائل مهم منطقه ای از جمله حل مساله جنگ داخلی در سوریه در قالب مذاکرات روند آستانه و نیز نشست سران سه کشور، حضور فعالی دارد و به رغم این که متحد ناتو محسوب می شود، ولی روابط نظامی و سیاسی نزدیکی را با روسیه و ایران برقرار کرده است.
ترکیه همچنین با گسترش روابط تجاری خود با روسیه و ایران به خصوص در زمینه تامین انرژی به تدریج از قالب تعریف شده آمریکا خارج شده و همین امر موجب خشم مقامات واشنگتن شده است.
ترکیه همچنین در تحریم های اعمال شده علیه ایران و روسیه از سوی آمریکا، همراهی نکرده و بر ادامه روابط تجاری خود با این دو کشور همسایه خود تاکید دارد که همین امر هم خشم و کینه مقامات آمریکایی را بر انگیخته است.

***تحریم ترکیه
تحریم دو وزیر ترک و نیز اعمال تعرفه سنگنین و تحریم غیر مستقیم بر واردات فولاد و آلومینیوم از سوی آمریکا نیز حاکی از دور شدن ترکیه از آمریکاست و به علت اصرار طرفین بر مواضع خود، چشم اندازی هم بر حل موضوع در کوتاه مدت دیده نمی شود.
ترکیه به دنبال تامین منافع ملی خود و حفظ استقلال و اقتدار و نیز وجهه بین المللی است در حالی که آمریکا به این دغدغه ترکیه چندان توجهی ندارد.
این امر در سخنان متعدد رییس جمهوری ترکیه نیز بارها اعلام شده است به طوری که رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه روز گذشته طی مقاله ای در روزنامه نیویورک تایمز نوشت: در دوره ای که شر و فتنه در هر جای جهان به کمین نشسته است، رفتار یک جانبه، تهدید آمیز و گام های آمریکا علیه ترکیه، بی گمان به منافع ملی خود آنها ضرر می رساند و من به مقامات واشنگتن هشدار می دهم که قبل از این که دیر شود، این روش را کنار بگذارند.
اردوغان اضافه کرد: تداوم این رفتار تهدید آمیز، یک جانبه و بی ادبانه آمریکایی ها موجب می شود تا ترکیه، به اجبار دوست و متحدی دیگر را جستجو کند.
وی نوشت: ترکیه سالهای متمادی برای کمک به آمریکا در بحران های گوناگون از جمله جنگ کره، بحران موشکی کوبا، حمله تروریستی 11 سپتامبر و جنگ با تروریست ها در افغانستان بر اساس هم پیمانی در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی(ناتو)تلاش کرده است، اما متاسفانه دولت آمریکا احترامی به ملت و دولت ترکیه نگذاشت و نگرانی های آنکارا را درک نکرد.
رییس جمهوری ترکیه اضافه کرد: متاسفانه در سال های اخیر دولت آمریکا با اجرای سیاست غیرقابل درکی علیه ترکیه، آسیب جدی به روابط میان دو کشور وارد کرده و با انجام رفتاری های تهدیدآمیز و دوگانه، همه تلاش های ما را در راستای تقویت روابط دوجانبه به هدر داده است.
وی تصریح کرد: اگر آمریکا به حق حاکمیت ترکیه احترام نگذارد، شراکت و دوستی ما با آنها به خطر خواهد افتاد.

***تحریم ایران توسط آمریکا و همراهی نکردن ترکیه
ترکیه در پی خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم علیه ایران ناخرسندی خود را از تصمیم آمریکا اعلام کرده و به رغم انتظار آمریکا، بیشتر از این که همراه واشنگتن باشد، در کنار تهران ایستاده است.
این تصمیم و موضع دولت ترکیه موجب ناخشنودی آمریکا شد به طوری که دو هفته پیش یک هیات آمریکایی به سرپرستی مارشال بیلینگسلی معاون وزیر خزانه داری آمریکا اواخر تیرماه به آنکارا سفر کرده و درباره تحریم آمریکا علیه ایران به مذاکره پرداخت.
هدف این هیات، متقاعد کردن مقامات آنکارا برای همراهی در تحریم های احتمالی آمریکا علیه ایران اعلام شده بود ولی موضع روزهای بعد مقامات آنکارا نشان داد که سفر هیات آمریکایی نتیجه بخش نبوده و ترکیه در تحریم های آمریکا علیه ایران واشنگتن را همراهی نخواهد کرد.
مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه ماه گذشته در این زمینه با بیان این که آنکارا تصمیم آمریکا در تحریم علیه ایران را درست نمی داند، اعلام کرد: اقدام یکجانبه ایالات متحده مبنی بر تحریم ایران و الزام کشورهای دیگر در تبعیت از تصمیم واشنگتن موضعی نادرست است.
وی همچنین اظهار کرد: رویکرد آمریکا مبنی بر الزام کشورهای دیگر به پیروی از تصمیمات ایالات متحده و نیز منزوی کردن ایران و قرار دادن تهران در بن بست درست نیست و این اقدام بسیار خطرناک بوده و از حیث امنیت منطقه نیز حائز اهمیت است.
وزیر امور خارجه ترکیه در دیدار هفته گذشته خود با محمود واعظی فرستاده ویژه رییس جمهوری ایران به آنکارا نیز گفت که به صراحت اعلام کرده ایم که تحریم آمریکا علیه ایران را اجرا نخواهیم کرد.
وی در این دیدار مواضع ایران در مسایل مختلف از جمله خروج آمریکا از برجام را قابل تقدیر خواند.
فاتح دونمز وزیر انرژی ترکیه نیز هفته گذشته اعلام کرد که کشورش به رغم تحریم آمریکا، روابط تجاری با ایران را طبق مفاد قراردادهای منعقد شده ادامه می دهد.
وی تحریم های آمریکا علیه ایران را یک طرفه خواند و تجارت انرژی بین آنکارا و تهران را کاملا قانونی ذکر کرد.
وی با بیان این که حتی اتحادیه اروپا نیز از وضع تحریم های یک طرفه آمریکا علیه ایران ناخشنود است، اظهار کرد: ما با ایران یک تجارت قانونی انجام می دهیم و این مساله به لحاظ تضمین تامین انرژی ترکیه نیز بسیار مهم است.
وی خواستار ادامه تامین انرژی از سوی ایران شد و تاکید کرد: رابطه تجاری ترکیه با ایران در زمینه واردات نفت و گاز طبیعی سابقه طولانی دارد و قرارداد دو کشور در این زمینه نیز طولانی مدت است و تا سال 2026 معتبر است.
وی افزود: 'ترکیه سالانه حدود 9.5 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی از ایران خریداری می کند و ما قصد نداریم مردم کشور خود را در سرما و تاریکی بدون گاز و برق رها کنیم و به همین علت طبق مفاد قرارداد تجارت ما با ایران ادامه خواهد یافت.'
این وزیر ترک اضافه کرد: ما حق و حقوق همسایگی داریم و سال ها است که تجارت می کنیم و روابط خود را بر این مبنا مورد ارزیابی قرار می دهیم.
ایران نیمی از نفت خام مورد نیاز و حدود یک سوم گاز مصرفی کشور ترکیه را تامین می کند و دو کشور همچنین سالانه بیش از 10 میلیارد دلار مراوده تجاری دارند و در صدد افزایش این رقم به 30 میلیارد دلار هستند.

***خرید اس.400 از روسیه و توقف فروش اف.35 آمریکا
ترکیه از حدود دو سال پیش در پی رد درخواست خرید موشک های دفاعی پاتریوت توسط آمریکا، برای تامین نیاز نظامی خود با روسیه وارد مذاکره شد و اقدام به خرید سامانه موشک های پیشرفته اس.400 کرد.
این اقدام ترکیه که عضو ناتو و هم پیمان آمریکا به شمار می رود، موجب خشم مقامات واشنگتن شد و مقامات آمریکایی خواستار توقف خرید موشک های اس.400 روسی به علت مخاطرات امنیتی برای سایر اعضای ناتو شدند و حتی پیشنهاد واگذاری موشک های جایگزین اعضای ناتو به ترکیه را دادند ولی دولت ترکیه به این خواسته به دیده تردید نگاه کرده و خرید موشک اس.400 را قطعی کرد.
قرار است موشک های اس.400 روسی سال آینده میلادی به ترکیه واگذار شود ولی ناخرسندی آمریکا از اقدام به خرید این موشک ها همچنان ادامه دارد.
دولت ترکیه خود برای تامین نیاز نیروی هوایی اش، سفارش خرید 116 فروند هواپیمای اف.35 از آمریکا را داده و خرید 30 فروند آن قطعی شده است و طبق برنامه ریزی انجام شده، اولین جنگنده اف.35 به رغم مخالفت سنای آمریکا به ترکیه تحویل شد ولی هواپیما همچنان در خاک آمریکا بوده و به ترکیه منتقل نشده است.
مجلس سنای ‎آمریکا مخالف تحویل این هواپیماها به ترکیه به علت خرید سامانه موشکی اس.400 روسی است ولی ترکیه اصرار بر اجرای قرارداد منعقد شده دارد که با اختلافات پیش آمده بین دو عضو متحد ناتو، بعید به نظر می رسد که هواپیماهای پیشرفته اف.35 به ترکیه تحویل شود.
مقامات آنکارا مدعی هستند که به علت واگذار نشدن سیستم موشکی پاتریوت به ترکیه، اقدام به خرید سامانه موشکی اس.400 از روسیه کرده اند و این خرید، مغایرتی با همکاری استراتژیک ترکیه با متحدان خود در ناتو و آمریکا ندارد.

***افزایش نرخ ارز در ترکیه و ادامه تنش ها
تنش در روابط بین ترکیه و آمریکا بیشتر از هر حوزه ای، بخش اقتصاد و به خصوص بازارهای مالی و ارزی ترکیه را تحت تاثیر قرار داده به طوری که در پی ادامه این تنش ها، مجموع افت ارزش پول ملی ترکیه در برابر دلار طی سال جاری میلادی نیز به 73 درصد و در برابر یورو به حدود 65 درصد رسیده است.
با عمیق تر شدن تنش رد روابط ترکیه آمریکا در روزهای اخیر به خصوص بعد از تحریم دو وزیر ترک و اعلام دو برابر شدن تعرفه واردات فلزات تولید ترکیه به آمریکا، نرخ ارزهای خارجی در بازار ترکیه طی روز جمعه به صورت ساعتی افزایش یافته و ارزش پول ملی این کشور 20 درصد کاهش یافت.
اوایل سال جاری میلادی، قیمت هر دلار 3.75 لیر در بازار ترکیه معامله می شد اما این نرخ امروز به رقم بی سابقه 6.48 لیر رسید و با افت 72.8 درصدی ارزش لیر در برابر دلار، رکورد جدیدی در بازار پولی ترکیه ثبت شد.
همچنین اول سال 2018، قیمت هر یورو در بازار ترکیه 4.5 لیر بود اما با افزایش چشمگیر به خصوص در چند روز اخیر به رقم بی سابقه 7.41 لیر رسید و ارزش لیر در برابر یورو 64.6 درصد افت کرد.
مقامات دو کشور طی دو روز گذشته برای حل اختلافات فی مابین در واشنگتن مذاکره کردند و پیش بینی کارشناسان اقتصادی ترک حاکی از کاهش نرخ دلار پس از مذاکرات بود اما افزایش دوباره نرخ دلار در بازار امروز ترکیه نشان داد که این مذاکرات بی نتیجه بوده است.
بسیاری از تحلیل گران ترک به ویژه مفسران نزدیک به حزب حاکم ترکیه بر این باورند که افزایش چشمگیر نرخ ارزهای خارجی در بازار ترکیه را که موجب ایجاد نگرانی جدی در میان مسئولان و مردم این کشور شده است، فتنه ای جدید علیه اقتصاد ترکیه است.
رجب طیب اردوغان رییس جمهوری ترکیه چند روز پیش در واکنش به افزایش چمشگیر نرخ ارزهای خارجی در ترکیه طی سخنرانی در اجتماع مردمی استان بایبورد گفت: 'کشورهای ایران، چین و روسیه در جنگ اقتصادی در کنار ترکیه هستند و ما از این جنگ سربلند بیرون خواهیم آمد.'
وی خطاب به مردم ترکیه و با بیان این که 'اگر آنها دلار دارند، ما هم خدا را داریم'، اظهار کرد: کسانی که دلار، یورو و طلا در خانه دارند، آن را به بانک ها آورده و به لیر تبدیل کرده و در این مبارزه ملی مشارکت کنند.
وی اضافه کرد: این اقدام مردم پاسخی دندان شکن به افرادی است که به اقتصاد ترکیه حمله کرده اند.
رییس جمهوری ترکیه با بیان این که 'آماده مواجهه با هر سناریوی منفی هستیم' گفت: کسانی که از افزایش نرخ ارز، بهره بانکی و تهدیدات خارجی راضی هستند، بیهوده خوشحال نباشند.
وی با اشاره به این که برخی کشورها رویکرد حمایت از کودتاچیان، تروریست‌ها و نادیده گرفتن حق و قانون در مواجهه با ترکیه را در پیش گرفته اند، نوسانات اخیر قیمت ارز در کشورش را بعد دیگر توطئه علیه ترکیه ارزیابی کرد.
اردوغان همچنین به صورت تلویحی خطاب به آمریکا افزود: کسانی که سعی دارند دوستی با ترکیه را فدای نقشه کوچک خود کنند، در آینده پشیمان خواهند شد.
وی با بیان این که ترکیه بر اساس داده های اقتصاد کلان، قدرت تولید، اشتغال و سیستم بانکی کوچکترین مشکلی ندارد، گفت: با این وجود در معرض موج بی ثباتی مالی قرار گرفته ایم و بدون تردید، دلایل این حملات فراتر از یک اختلاف نظر ساده است.
اردوغان بدون اشاره مستقیم به کشور خاصی و با مخاطب قرار دادن تلویحی آمریکا اظهار کرد: آسیب های وارد شده بر روابط ما با کشورهای دارای چنین رویکردی، به نقطه تقریبا غیرقابل جبرانی رسیده است.