نقش بانکها در نوسانات بازار سکه و ارز

عجیب اینجاست که در شرایط حساسی که دولت مجبور است واردات بسیاری از کالاها را به کلی ممنوع کند و با حضور مأموران در خیابان‌های شهر با دلالان دلار که نام قاچاق به خود گرفته، مقابله، نابسامانی‌ها در بانک مرکزی و بورس کالا که هر دو امکان نظارت و هدایت بیشتری دارند، مهم‌ترین ضربات را به آرامش بازار و ارزش ریال وارد می‌کند و در شرایطی که نماینده‌ای در مجلس خواستار برخورد با پیک موتوری‌هایی می‌شود که دلارهای غیر رسمی را به مشتریان می‌رسانند، هیچ‌کس از دو بانک بزرگ کشور نمی‌پرسد که با چه هدفی فقط در مدت دو روز ۱۰ درصد از ارزش پول ملی را کم کرده‌اند.
به گزارش ایسنا،‌ روزنامه شرق نوشت: «بازار طلا و سکه در یکی، دو روز گذشته یک‌ بار دیگر به مهم‌ترین موضوع کشور تبدیل شد. روز شنبه دلار قاچاق با هفت‌هزارو ۶۰۰ تومان استارت خورد که کمی بیشتر از قیمت آن در روز پنجشنبه بود اما هنوز ظهر نشده بود که نرخ دلار غیر رسمی از مرز هشت هزار تومان گذشت. اگر چه محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه و معاون رئیس‌جمهور، در جلسات مختلف با اصحاب رسانه پیوسته تأکید کرده که نرخ دلار چهار‌هزار و ۲۰۰ تومان است و اگر کسی در کوچه‌ای دلار لازم داشته و با قیمت بالاتری آن را خریده، نباید این قیمت به‌ عنوان قیمت دلار در نظر گرفته شود. هم‌زمان با بازار ارز، بازار سکه هم نه در کوچه‌پس‌کوچه‌ها، بلکه در برابر دیدگان همگان رکورد تازه‌ای ثبت کرد و قیمت سکه به کانال دو میلیون‌و ۸۰۰ هزار تومان صعود کرد؛ صعودی که رد پایش از ساعاتی پیش‌ از‌ آن در بازار آتی سکه نمایان شده بود و البته خبر از سودهای کلانی می‌داد که در انتظار دلالان و سوداگران بود. به‌ این‌ ترتیب در شرایطی که ستاد اقتصاد مقاومتی برای حفظ منابع ارزی و سروسامان‌دادن به وضعیت اقتصادی کشور در شرایط فعلی (که به صحنه جنگی تمام‌عیار تبدیل شده) واردات بیش از هزار و ۴۰۰ قلم کالا از یخچال و بیسکوئیت تا لباس زیر و دفتر مشق را ممنوع کرد، در همین تهران عده‌ای توانستند با ایجاد یک ناآرامی کوچک در بازار یک‌شبه سودهای نجومی ببرند؛ سودی که به قیمت کاهش ارزش پول ملی و فشار مضاعف بر طبقات مختلف اجتماع بود.
از بورس کالا فرمان، در کف خیابان اجرا
در شرایطی که محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه، می‌گوید: برای گرفتن عطش عده‌ای در راستای خرید سکه مجبور شدیم بیش از هفت‌ میلیون قطعه سکه در بازار عرضه کنیم و ناصر سراج، رئیس سازمان بازرسی کشور، خبر داده بود پنج درصد کل سکه‌های عرضه‌ شده را ۵۰ نفر خریداری کرده‌اند، شهباز حسن‌پوربیگلری، عضو ستاد مبارزه با مفاسد اقتصادی، نیز گفته است یک نفر ۳۹‌ هزار سکه و فرد دیگری ۲۰ ‌هزار سکه در ماه‌های اخیر خریداری کرده‌اند. افرادی که هنوز هویت‌شان اعلام نشده و مشخص نیست چگونه موفق شده‌اند چنین عملیات سودآوری را نه در کوچه‌پس‌کوچه‌ها، بلکه در معامله با بانک مرکزی انجام دهند. در عین‌ حال اعلام علاقه‌مندی بانک مرکزی برای جایگزینی تحویل گواهی سکه به جای تحویل سکه فیزیکی به مشتریانی که سکه‌ها را از بانک مرکزی پیش‌خرید کرده بودند، نیز به التهاب بازار دامن زد و این نگرانی را به وجود آورد که بانک مرکزی توانایی عمل به تعهد خود را ندارد و ممکن است سکه‌هایی که پیش‌فروش شده‌اند، به‌ موقع در اختیار خریداران قرار نگیرند.
در‌ این‌ حال یکی از مهم‌ترین و کاری‌ترین ضربات به آرامش بازار در بورس کالا زده شد و آن جایی بود که تعدادی از فعالان بورس و در رأس آنها صندوق سرمایه‌گذاری دو بانک مشهور با حمله‌ای سنگین به معاملات بورس آتی سکه باعث افزایش ناگهانی قیمت سکه آتی شدند. نرخ سکه آتی همواره یکی از مهم‌ترین نشانگان برای بازار واقعی سکه بوده است و به‌ همین‌ دلیل افزایش قیمت سکه آتی با سررسیدهای مختلف با فاصله‌ای اندک خود را در بازار سکه فیزیکی نیز نشان داد و فروشندگان ترسیده از التهابات بازار تنها در واکنش به افزایش قیمت سکه آتی قیمت سکه فیزیکی را بالا بردند. شوک حاصل از این اتفاق که در بازار ارز نیز منعکس شد، چنان سنگین بود که قیمت سکه در هنگام تهیه این گزارش تا دو‌ میلیون‌ و ۹۰۰ هزار تومان رشد کرده و آش چنان شور شده که بورس کالا مجبور شده است خرید سکه آتی را متوقف کند تا از فشار بیشتر سوداگران در این بازار که با واکنش مستقیم در بازارهای دیگر روبه‌رو می‌شود، جلوگیری کند اما عجیب اینجاست که در شرایط حساسی که دولت مجبور است واردات بسیاری از کالاها را به کلی ممنوع کند و با حضور مأموران در خیابان‌های شهر با دلالان دلار که نام قاچاق به خود گرفته، مقابله، نابسامانی‌ها در بانک مرکزی و بورس کالا که هر دو امکان نظارت و هدایت بیشتری دارند، مهم‌ترین ضربات را به آرامش بازار و ارزش ریال وارد می‌کند و در شرایطی که نماینده‌ای در مجلس خواستار برخورد با پیک موتوری‌هایی می‌شود که دلارهای غیر رسمی را به مشتریان می‌رسانند، هیچ‌کس از دو بانک بزرگ کشور نمی‌پرسد که با چه هدفی فقط در مدت دو روز ۱۰ درصد از ارزش پول ملی را کم کرده‌اند.
هیچ جای دنیا نمی‌توان به این راحتی با ارزش پول ملی بازی کرد
علیرضا احمدی، اقتصاددان و روزنامه‌نگار اقتصادی، در‌این‌باره به «شرق» می‌گوید: تلاطم در بازار سکه ناشی از سفته‌بازی در بورس آتی سکه در بورس کالا است. چند صندوق سرمایه‌گذاری وابسته به برخی بانک‌ها و برخی اشخاص حقیقی و حقوقی از طریق تزریق نقدینگی به بازار بورس آتی، سکه‌های طلا را با سررسیدهای سه‌ماهه، شش‌ماهه، ۹ماهه و ۱۲ماهه خریداری می‌کنند و با افزایش نرخ آن، قیمت بازار آتی سکه را بالا می‌برند که تأثیر خود را با چند ساعت تأخیر بر بازار واقعی و فیزیکی سکه می‌گذارد. برای مثال همین امروز، در معاملات بازار آتی، سازمان بورس پوزیشن خرید را متوقف کرد که به‌ خوبی ادعای کارشناسان درباره نقش مخرب این بازار بر بازار فیزیکی را تأیید می‌کند. معاملات فردایی و فروش‌های مدت‌دار هیچ فایده‌ای برای تولید ناخالص کشور ندارد و فقط فرهنگ سفته‌بازی و سوداگری را تقویت می‌کند و همچنین یک آلارم نامتعارف برای خریداران و فروشندگان بازار فیزیکی سکه و ارز است. جا دارد سازمان مالیاتی به درآمدهای نجومی در بازار آتی سکه در ماه‌های اخیر ورود کند و مالیات حقه ۸۰‌ میلیون ایرانی را وصول کند. نمایندگان مجلس شورای اسلامی و دیگر نهادهای مسئول درباره ادامه فعالیت این بازار سخت‌گیری کرده تا نوسانات غیر عادی و غیر متعارف در بازار آتی باعث تلاطم در بازار ارز و سکه فیزیکی نشود. پیشنهاد می‌شود تا رسیدن به ثبات در این بازار معاملات در بازار آتی سکه کاملا متوقف شود و تا اطلاع ثانوی فقط پوزیشن فروش در این بازار باز بماند. همچنین لازم است در قوانین و مقررات و دستورالعمل‌های بسیار قدیمی حاکم بر بازار آتی سکه در بورس کالا تجدید نظر اساسی و بنیادین در راستای منافع ملی صورت بگیرد. مداخله مستقیم و گسترده دولت و نهادهای قانونی و سازمان بازرسی در تمام دنیا در هنگام بروز اختلال و نوسانات غیر عادی در بازارهای کالایی و آتی امری متداول و مسبوق به سابقه است که جا دارد در این زمینه نیز نهادهای مسئول ورود کنند و جلوی سودهای بادآورده و نوسانات مخرب اقتصاد کشور را بگیرند. کجای دنیا به این راحتی به تعدادی دلال، سفته‌باز و نوسان‌گیر و صندوق سرمایه‌گذاری اجازه می‌دهند از طریق تزریق نقدینگی در راستای کسب منافع شخصی کوتاه‌مدت ارزش پول ملی یک کشور را به نابودی بکشانند و با زندگی ۸۰‌ میلیون ایرانی  بازی کنند؟
ادامه این وضعیت می‌تواند مردم را تشویق کند، سرمایه‌هایشان را از بانک‌ها خارج کرده و به بازار فیزیکی یا آتی سکه بیاورند که برای اقتصاد کشور خطرناک است. یکی از دلایل راهبردی نوسانات شدید نرخ ارز رشد شدید قیمت سکه در بازار آتی بورس کالا بوده که این آلارم غلط را به مردم و فعالان و سرمایه‌گذاران داده است که با توجه به قیمت‌های بالا و نجومی سکه در بازار آتی، بازار فیزیکی نیز پتانسیل رشد قیمت را دارد.»