گل بود به سبزه نیز آراسته شد

عده‌ای بر لزوم بحث تحریم حج عمره تا معذرت‌خواهی رسمی مقامات سعودی و دادن تضمین عینی از سوی آنان برای حراست و حفاظت از جان زائران ایرانی تاکید می‌کنند، افرادی نیز به چیزی دیگری غیر از بسته شدن سفارت عربستان در تهران راضی نیستند.

به گزارش خبرگار سیاسی خارجی خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی با توجه به جایگاه منطقه‌ای و اختلافات ایدئولوژیک جمهوری اسلامی ایران و عربستان روابط این دو کشور پر از فراز و نشیب و بعضا همراه با تخاصم‌های دیپلماتیک بوده است ، چنان که در مقطعی پس از کشتار ۲۷۵ زائر ایرانی در مکه در مراسم برائت از مشرکین در سال ۱۳۶۶ مسئله تیرگی روابط دو کشور به حد اعلی رسید و هشت ماه بعد از این کشتار، عربستان سعودی به صورت یک جانبه به قطع مناسبات خود با ایران اقدام کرد و به دیپلمات‌های ایرانی مقیم عربستان یک هفته مهلت داد که ایران را ترک کنند، ایران نیز به دستور امام خمینی(ره) اعزام زائران به سفر حج واجب را متوقف کرد و آن را برای مدتی تحریم کرد .

بعد از اتمام جنگ هشت ساله، حمله عراق به کویت و محکومیت این اقدام از سوی ایران، روابط سیاسی این دو کشور بعد از سه سال با بازگشایی سفارت و کنسولگری در ایران و عربستان در سال ۱۳۷۰ وارد مرحله جدیدی شد .

در دولت‌ سازندگی روابط دو کشور به واسطه تعامل شخصی که برخی از مسئولان با مقامات عربستانی داشتند، رو به بهبودی رفت . با روی کار آمدن دولت هفتم و اتخاذ سیاست تنش زدایی و اعتماد سازی از سوی این دولت و دولت هشتم، روند توسعه مناسبات ایران با کشورهای منطقه از جمله عربستان شکل جدی تری به خود گرفت. چنانکه به اعتقاد تحلیلگران برگزاری هشتمین نشست سران کشورهای اسلامی در تهران در آذرماه ۱۳۷۶ و حضور عبدالله به عنوان ولیعهد عربستان در این اجلاس نقطه عطفی در تاریخ روابط ایران و عربستان بود.

در ادامه نیز رئیس دولت هفتم در سال ۱۳۷۸ در قالب سفر به چند کشور منطقه به عربستان سفر کرد که این سفر اولین دیدار بالاترین مقام ایرانی از عربستان بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بود چنانکه ملک فهد پادشاه اسبق عربستان با صندلی چرخ دار به استقبال خاتمی در فرودگاه رفت.

حوادث ۱۱ سپتامبر تاثیرات عظیمی بر منطقه خاورمیانه و روابط این کشورها با یکدیگر داشت چنانکه روابط ایران و عربستان نیز وارد مرحله جدیدی شد. در آن زمان به دلیل توسعه شکاف در روابط آمریکا با اعراب به صورت کلی و با عربستان به صورت خاص و پدیدار شدن فرصت‌های ژئوپلتیک و ژئواستراتژیک جدید در عراق و افغانستان و منطقه خلیج فارس برای آمریکا به عنوان جایگزین های مناسب عربستان و همچنین اتخاذ سیاست منطقه‌ای از سوی امیرعبدالله که به نیابت از ملک فهد اداره امور عربستان را بر عهده گرفته بود، این ها همه باعث گرمی بیشتر روابط دو کشور ایران و عربستان شد .

بعد از اتمام دوره‌ اصلاحات و عدم پیگیری سیاست تنش زدایی از سوی دولت جدید و با توجه به تحولات منطقه روابط ایران و عربستان وارد مرحله جدیدی از تنش شد و علیرغم این که رئیس دولت نهم و دهم پنج بار به عربستان سفر کرد در این مدت هیچ مقام عالی رتبه‌ سعودی چمدان به مقصد ایران نبست.

از جمله اتفاقاتی که در این دوره _ که به سردی هر چه بیشتر روابط ایران و عربستان منجر شد_ رخ داد جنگ داخلی در سوریه و حمایت عربستان از گروه‌های تروریستی در منطقه ،ترور رفیق حریری نخست وزیر اسبق لبنان، حمله نظامی عربستان به بحرین و همچنین اتهام ترور سفیر عربستان در آمریکا بود که از سوی مقامات سعودی علیه ایران مطرح شده بود.

دولت یازدهم بعد از روی کار آمدن در کنار سیاست تنش زدایی و تعامل با کشورهای غربی بر اهمیت تعامل با کشورهای همسایه از جمله عربستان نیز تاکید کرد ، چنان که در بیست و هفتمین روز از خرداد ماه سال ۹۲ رئیس دولت یازدهم در نخستین نشست خبری خود از بهبود روابط تهران و ریاض صحبت کرد و از برقراری روابط سیاسی با عربستان سعودی استقبال کرد.

روحانی در این نشست خبری که در مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، برگزار شد عربستانی‌ها را برادر خود خواند و در پاسخ به خبرنگار الجزیره اظهار داشت: ما با عربستان برادر هستیم و قبله‌گاه مسلمانان در آن کشور است و ما رابطه بسیار نزدیک منطقه‌ای فرهنگی و تاریخی داریم، صدها ایرانی در سال برای زیارت خانه خدا به آن کشور سفر می‌کنند و اتباع سعودی هم به ایران سفر می‌کنند. خوشحالم که اولین تفاهم‌نامه امنیتی بین ایران و عربستان سعودی از طرف ایران با امضای بنده بود. ان‌شالله در دولت آینده روابط بسیار خوب با همسایگان به ویژه با عربستان خواهیم داشت.

در طی این سال‌ها علیرغم برخی از تلاش‌ها برای نزدیکی روابط ، این دو کشور برای کسب جایگاهی موثرتر در بین کشورهای منطقه رقابتی گاه پنهان و گاه آشکار داشتند که بعضا این رقابت‌ها جنبه ایدئولوژیک نیز به خود گرفته است. چنان‌که عربستان بارها ایران را متهم کرده که درصدد است هلال شیعی را در منطقه گسترش دهد.

در نوروز ۹۴ در پی حمله مداخله‌جویانه عربستان به یمن و دخالت نظامی در این کشور جنگ منطقه‌ای ایران و عربستان به اعتقاد برخی از تحلیل‌گران به صورت آشکار درآمد. گرچه در همان زمان برخی معتقد بودند که عربستان با تشکیل ائتلاف عربی_ عبری در صدد است مذاکرات هسته‌ای ایران که در لوزان در حال برگزاری بود را در حاشیه قرار دهد.

در حالی که بسیاری از تحلیلگران حمله عربستان به یمن را به نوعی جنگ غیر مستقیم با ایران به اتهامات واهی می‌دانند. اتفاقی که در فرودگاه جده در هنگام بازگشت زائران ایرانی در هفته دوم تعطیلات رخ داد روابط دو کشور را بیش از پیش متاثر خود کرد چنان‌که پای احساسات ملی نیز به میان آمده است و در روز شنبه عده‌ای از مردم تهران تجمعی خودجوش در مقابل سفارت عربستان برگزار کردند .

داستان از جایی آغاز شد که در هفته دوم تعطیلات در هنگام بازگشت تعدادی از زوار از عربستان در فرودگاه جده دو مامور عربستانی به دو نوجوان پسر ایرانی تعرض کردند .

بعد از رسانه‌ای شدن این موضوع مقامات وزارت خارجه و سازمان حج و زیارت به افکار عمومی و مراجع تقلید این اطمینان را دادند که این موضوع را به جد پیگیری خواهند کرد چنانچه حسین امیرعبداالهیان، معاون عربی آفریقایی وزارت خارجه روز پنج‌شنبه اعلام کرد: با پیگیری‌های فشرده صورت گرفته، یک مقام عالی‌رتبه سعودی چهارشنبه شب در دیدار سفیر کشورمان در ریاض اعلام کرد که عاملان تعرض به دو نوجوان عمره‌گذار ایرانی شناسایی و بازداشت شده‌اند و به اشد مجازات خواهند رسید.

اما ماجرا به همین جا ختم نمی‌شود، چرا که ایران برای تامین امنیت زائرانش خواهان برخورد جدی‌تری از سوی عربستان با این ماجرا است. به طوری که روز جمعه ۲۱ فروردین‌ماه سیدعلی قاضی‌عسکر نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت تاکید: باید متخلفان این حادثه به اشد مجازات برسند و استمرار سفرهای عمره مفرده به عملکرد مقام‌های سعودی در برخورد با این موضوع بستگی دارد.

سرپرست حجاح ایرانی ادامه داد : در صورتی‌که مقام‌های سعودی برخورد قاطعی با این موضوع نداشته باشند، استمرار سفرهای عمره مفرده به مصلحت کشور و مردم ایران نیست.

در حالی که تعدادی از نمایندگاه مجلس هفته گذشته برای طرح یک فوریتی لغو سفر حج عمره تا اطلاع ثانوی امضا جمع کردند و خواستند که دولت ایران از مواضع خود کوتاه نیاید و موضع مستحکم‌تری نسبت به این ماجرا داشته باشد رییس‌جمهور عصر روز شنبه در نامه ای از وزیر ارشاد خواست گزارش "دقیق و جامعی" از پیگیری‌های انجام شده در موضوع تعرض به دو نوجوان ایرانی در جده ارائه کند.

روحانی در این نامه خطاب به جنتی آورده است : با توجه به حادثه تعرض به دو نوجوان زائر ایرانی در فرودگاه جده، اگرچه احترام به علائق مذهبی مردم و تامین امکانات زیارتی برای علاقمندان جزو سیاست‌ها و برنامه‌های دولت است، لیکن در صورتی که امنیت و کرامت زائران تامین نشود استحباب این امر در مقابل گناه بزرگ توهین به زائران و صدمه به عزت ملی رنگ می‌بازد و در شرایطی ممکن است به حرام تبدیل شود. از این رو ضروری است سازمان حج و زیارت با همکاری وزارت امور خارجه، پیگیری‌های خود را با مقامات سعودی به طور جدی ادامه داده و نسبت به مجازات در مورد مجرمین و تامین امنیت زائران اطمینان حاصل کرده و گزارش دقیق و جامعی جهت تصمیم گیری ارائه کند.

در حالی که مقامات عربستانی هنوز ، به صورت صریح و علنی از ایران عذر خواهی نکرده‌اند و حتی در روز چهارشنبه هفته گذشته ، مقامات سعودی اجازه ندادند که هواپیمای زائران ایرانی که از اصفهان عازم عربستان بود در فرودگاه جده به زمین بنشیند و در طی چند روز گذشته بسیاری از سفرهای زائران ایرانی به دلیل عدم صدور ویزا ازسوی عربستان کنسل شده است ، به نظر می رسد روابط ایران و عریستان مثل کلاف سردرگمی شده که باز شدن آن صرفا با کار دیپلماتیک براساس واقع‌بینی و پیگیری منافع ملی میسر خواهد بود .