گفت‎وگو در «تهران» برای بازدید از «پارچین»

دور تازه مذاکرات فنی – حقوقی ایران و آژانس بین المللی که با بروز اختلاف میان دوطرف برای مدت نزدیک به ۶ ماه متوقف شده بود از امروز با حضور هیات پنج نفره آژانس از سر گرفته می شود.

هیأت پنج نفره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ریاست ترو واریورانتا معاون مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در امور پادمان‌ها شامگاه یکشنبه به منظور گفت‌وگو با مسئولان سازمان انرژی اتمی راهی تهران شد.

این مذاکرات پس از توافق ابتدایی میان محمد جواد ظریف، وزیر خارجه ایران و یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ و در ادامه توافق قطعی عباس عراقچی، معاون وزیر خارجه و آمانو در وین، مقر آژانس بین المللی انرژی اتمی از سرگرفته شده است.

پس از پایان پنجمین دور مذاکرات سیاسی دو جانبه ایران و آمریکا برای رسیدن به راه حلی به منظور دستیابی به توافق جامع و نهایی در دوران تمدید ۷ ماهه، در «ژنو» سوئیس، که از اول تا چهارم اسفند ماه برگزار شد عباس عراقچی بلافاصله راهی وین شد تا زمینه از سرگیری مذاکرات فنی و حقوقی ایران و آژانس را فراهم کند.

در دور تازه مذاکرات و همکاری های فنی – حقوقی ایران و آژانس پس از روی کار آمدن دولت حسن روحانی، دو طرف در آبان ماه سال ۱۳۹۲ برای برداشتن سه گام عملی به منظور پاسخ به سوالات و ابهامات حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای ایران توافق کردند اما پس از برداشته شدن دو گام، در گام سوم مذاکرات به موانعی برخورد کرد که در نهایت منجر به توقف و به بن بست کشیده شدن آن شد.

بر اساس آخرین توافقی که در پایان گام دوم دور تازه همکاری ایران و آژانس در ۳۰ اردیبهشت ۹۳ در تهران حاصل شد قرار شد که ایران در گام سوم، به منظور رفع سوالات و ابهامات حول محور ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته ای خود، ۵ اقدام را در دستور کار قرار دهد.

در مذاکرات انجام گرفته از ۵ سوال یا اقدامی که می بایست ایران تا ۳ شهریور ماه در دستور کار قرار می داد تنها سه سوال یا اقدام در دستور کار قرار گرفت و با بی پاسخ ماندن دو سوال دیگر، گام سوم و احتمالا نهایی همکاری ها و مذاکرات به منظور پایان دادن به ابهامات حول محور گذشته برنامه هسته ای ایران و همچنین ابعاد احتمالی نظامی این برنامه ناتمام ماند.

این دو سوال و یا دو موضوع عبارت بودند از: «تبادل اطلاعات با آژانس در رابطه با ادعاهای مطرح شده در خصوص مبادرت به انفجارات قدرتمند، از جمله انجام آزمایش انفجار قدرتمند در مقیاس بزرگ در ایران» و همچنین «ارائه اطلاعات مربوطه مورد توافق و توضیحات مربوط به مطالعات صورت‌گرفته و/یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با ترابرد نوترون و مدلسازی‌ها و محاسبات مربوطه و استفاده ادعایی از آن‌ها در مواد فشرده.»

این دو موضوع به خصوص موضوع نخست سال ها است به مبنای اختلاف ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی برپایه ادعای انجام انفجارهای قدرتمند در سایت «پارچین» تبدیل شده است.

«پارچین»، سایت نظامی است در جنوب شرقی تهران که حدود ۱۱ سال پیش آژانس بین المللی انرژی اتمی بر اساس اسناد نهادهای اطلاعاتی برخی کشورهای غربی مدعی آزمایش هایی هسته ای در این سایت شد..

آژانس این ادعا را در سال ۲۰۰۳ میلادی بر پایه تصاویری که از وجود اتاقک و مخزنی که برای آزمایش‌های هسته‌ای به کار می‌رود مطرح کرده بود.

سال ۲۰۰۳، آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، اطلاعات خود را درباره این اتاقک هسته‌ای این گونه گزارش داده بود: بر پایه اطلاعات یک کشور عضو (آمریکا) و عکس‌های ماهواره‌ای، ایران در سال ۲۰۰۰ در پارچین اتاقک ساخته که برای آزمایش‌های شبیه‌سازی هسته‌ای مناسب است. این آزمایش‌ها با مواد منفجره شناخته شده (غیر هسته‌ای) انجام شده تا اثرات انفجار را روی مواد خاص بررسی نماید؛ این آزمایش‌ها معروف به هیدرودینامیک هستند و یک گام لازم برای توسعه سلاح‌های هسته‌ای است. در این آزمایش‌ها، ایران از فلز تنگستن به عنوان جایگزینی برای به‌کارگیری نوترون استفاده کرد».

اما درباره موضوع دوم اختلافی ایران و آژانس یعنی «...مطالعات صورت‌گرفته و/یا مقالات منتشر شده در ایران در رابطه با ترابرد نوترون و مدلسازی‌ها...» که آژانس آن را هم مرتبط با پارچین می داند، آژانس در همان سال ۲۰۰۳ در گزارش خود مدعی شده بود: «آژانس توسط یک دولت آگاهی پیدا کرد که ایران کار را برای ساخت یک کپسول مناسب برای جای دادن مواد هسته‌ای انجام داده است. یک دولت عضو دیگر هم به آژانس گفت: ممکن است ایران آزمایش‌هایی در این زمینه درباره ارزیابی تولید نوترون مناسب برای انفجار هسته‌ای انجام داده باشد و طراحی این کپسول مطابق است با آن طراحی که ادعا شود، توسط شبکه قاچاق به ایران برده شده است».

برهمین اساس بر پایه این دو ادعا از سال ۲۰۰۳ آژانس به طور مکرر خواستار بازدید از سایت پارچین است. با این حال این درخواست جز یکبار از سوی جمهوری اسلامی ایران مورد اجابت قرار نگرفت.

بازرسان آژانس در چارچوب ادعای خود موفق شدند، سال ۲۰۰۵ يک بار از پارچين بازديد کردند، اما به گفته يوکيا آمانو، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، در آن زمان آژانس اطلاعات لازم برای شناسايی محل مورد نظر برای انجام تحقيقات را نداشت.

پس از آن هم ایران بر پایه این استدلال که پارچین نه یک سایت هسته ای بلکه سایت نظامی است دیگر اجازه بازدید از آن را به بازرسان آژانس نداد.

درخواست بازدید از سایت پارچین در حالی مطرح می شود که براساس پیمان «ان‌پی‌تی»، آژانس تنها مجاز به بازدید و بازرسی از تاسیسات هسته‌ای «اعلام شده» از سوی کشورهای عضو است.

در حالی که جمهوری اسلامی ایران پارچین را به عنوان یک مرکز غنی سازی به آژانس برای بازرسی معرفی نکرده است چرا که تاکید دارد در این سایت فعالیت هسته‌ای صورت نمی‌گیرد.

با این حال آژانس از ایران انتظار دارد که نه پیمان «ان‌پی‌تی» بلکه الحاقیه این پیمان را در دستور کار قرار دهد؛ الحاقیه‌ای که بر اساس آن، بازرسان آژانس، این اختیار را پیدا خواهند کرد که حداکثر ظرف ۴۸ساعت از هر نقطه‌ای چه اعلام شده و چه نشده از سوی کشور عضو «ان‌پی‌تی» بازدید داشته باشند. در حالی که پروتکل الحاقی هنوز از سوی جمهوری اسلامی ایران به امضا نرسیده است.

با این وجود جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است در صورت پذیرش سه شرط ایران اجازه باز شدن درهای پارچین را به روی بازرسان خواهد داد، نخست، اسناد ادعایی آژانس در اختیار ایران قرار گیرد و مشخص شود که چه نهادی این اسناد را در اختیار آژانس قرار گرفته است (بر اساس قوانین آژانس این نهاد نمی تواند به اسناد سرویس های جاسوسی و اطلاعاتی استناد کند و استناد آژانس تنها باید متکی به بازرسی های بازرسانش باشد)، دوم این آخرین درخواست آژانس برای بازدید از یک سایت نظامی ایرانی باشد و سوم، آژانس متعهد شود که تمام برآوردهایش از این سایت نظامی محرمانه باقی بماند.

بر این اساس در صورت حصول توافق در قالب «چارچوبی برای همکاری» مشترک ایران و آژانس و پذیرش تعهدات بین المللی از سوی نهاد بین المللی، این احتمال وجود دارد با توجه به رویکرد کنونی جمهوری اسلامی ایران برای پایان دادن به تمامی سوالات و ابهامات حول محور برنامه هسته ای خود - چه در قالب مذاکرات سیاسی در چارچوب گفت و گوهای ایران و گروه ۱+۵ و چه در قالب مذاکرات فنی در چارچوب گفت و گوهای ایران و آژانس- درهای پارچین یکبار دیگر به روی بازرسان باز شود.

منبع:فرارو