دردی که زبان حاتمی کیا را «تند و تیز» کرده، چیست؟

در شرایطی که فیلم «چ» ابراهیم حاتمی کیا یک اثر ماندگار در سینمای ایران محسوب می شود ، اما سینمای ایران و جشنواره هایش، ترجیح می دهد چندان توجهی به اینجنس آثار منحصربفرد نداشته باشد.

«چ» که به یک روز از زندگی شهید دکتر چمران اشاره می کند و سعی می کند شخصیت این چهره کم نظیر تاریخ معاصر ایران را به مخاطبان عمدتاً جوان و نسل های جدید بشناساند ، نه تنها در جشنواره فیلم فجر ، بلکه در عمده ی برنامه های روتین سینمای ایران با بی مهری عجیبی مواجه شده است.

این فیلم برای نخستین بار در جشنواره فیلم فجر نمایش داده شد و استقبال بسیار زیادی از آن ، انتظار اعطای جایزه های متعدد به این فیلم را در میان کارشناسان و منتقدین سینمایی بوجود آورده بود ، اما در کمال ناباوری فیلم هایی نظیر «آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» و «خط ویژه» عمده جوایز مهم را از آن خود کردند.

«آذر، شهدخت، پرویز و دیگران» به کارگردانی بهروز افخمی در زمره ضعیف ترین آثار سینمایی این چهره بود و از سوی دیگر ، «خط ویژه» ، یک موضوع عام و تکراری با ترویج برخی مصادیق مجرمانه و غالب شدن احساسات ساده لوحانه بر عقل و البته پرداختی سطحی و ساده انگارانه ، با وجودی که از دسته ضعیف ترین فیلم های جشنواره بود ، موفق شد در برابر آثار پرمخاطب و ارزشی چون «چ» ، پیروز میدان شوند!

خلق آثاری شبه روشنفکری و جشنواره پسند توسط جریان غالب سینمای ایران ، البته توسط جشنواره های وطنی نیز استقبال می شود ، فیلم هایی که صرفاً بابت پز روشنفکری و به اصلاح «اپوزوسیونی» با ادا و اطواری آزاردهنده، توسط همان جماعت آنقدری جدی گرفته شدند که برخی باور کردند این افراد ، دغدغه مند و دلسوز ملت هستند. این افراد ، با حضور در مصاحبه های مطبوعاتی جشنواره سال گذشته ، حرف های سیاسی زدند و ژست اپوزوسیون و ضد جنگ گرفتند. به طور مثال، یکی از فیلم های شیرین جشنواره سال قبل، حاصل چسبادندن چند فیلم آخر یک کارگردان به یکدیگر بود ، دست آخر ، کارگردان فیلم نیز با ژستی روشنفکرانه و منت گذاری عجیب ، از فشارهایی گفت که دز دولت های پیش بر او بود و آنچنان سخن گفت که گویی ، او عامل شکست دولت قبل و روی کار آمدن دولت فعلی بوده است! او فیلسوف مآبانه ، صحنه های نامفهوم فیلمش ، و چسباندن آثارش به یکدیگر را تشریح کرد و گفت که «بخاطر آنکه در دولت قبل، مجوز به او نمی دادند، او تصمیم گرفت همین فیلم های کوتاه را بسازد، چون مجوز نمی خواهد» ! و البته این اثر وی که حاصل نبوغ این خانم هنرمند بود ، جایزه های زیادی از جشنواره فجر سال گذشته تصاحب کرد!

بی مهری اما با «چ» حاتمی کیا پایان نیافت و در عمده ی اتفاقات سینمایی سال تکرار و تکرار شد و آنقدر این بازی آزاردهنده شد که فرد کم حرف، صبور و مقاومی چون «حاتمی کیا» مصاحبه های تند و تیزی انجام داد. مصاحبه ها و سخنانی که گرچه فحوای آن ، کاملاً به حق، منطقی و درست بود ، اما از ادبیاتی استفاده می شد که امکان تاثیر را کم می کرد و باعث گارد مخاطبان عادی علیه وی می شد ؛ اتفاقی که طی چند سال اخیر ، برخی شبه روشنفکران تلاش زیادی برای این تقابل انجام داده بودند و البته هرگز موفق نبودند.

برخی از آنچه «تحریف شهید چمران» توسط حاتمی کیا می خوانند انتقاد می کنند و برخی در اوج بی مهری ، اثر وی را فاقد جاذبه های سینمایی می دانند! دومی را که اساساً می توان منکر شد ، «چ» آنقدر جذاب و دیدنی است که مخاطبان عادی و بی توجه به مسائل ارزشی را نیز در برخی صحنه ها میخکوب می کند ، اما در مورد ادعای اول که «تحریف چمران» است ، نیز نمی توان حق را به این جماعت داد ، حاتمی کیا براساس تحقیق و پژوهشی گسترده و دیدار و ارتباط گسترده با نزدیکان شهید چمران ، شاید شناختی فوق العاده از او پیدا کرد ، با این حال جرات نکرد شخصیت چمران را تام و تمام پیاده کند و عاقلانه ، ترجیح داد تنها یک روز از زندگی وی را به تصویر بکشد ، چندان که نام فیلم خود را «چ» گذاشت تا این پیام را نیز منتقل کند.

با این حال ، حتی اگر ادعای اول را نیز باور کنیم ، براساس شاخص «آزادی بیان» - که از قضا مهمترین ادعای جریان مقابل امروز حاتمی کیا است - نیز می توان این اجازه را به یک پژوهشگر سینما داد که براساس دید خود ، تصویری از یک چهره ی ماندگار تاریخ معاصر به مخاطبان نشان دهد.

افزایش حملات به حاتمی کیا

حاتمی کیا از معدود چهره های متفکر و پژوهشگر سینمای ایران است که واقعگرایانه، بی رودربایستی و با تکیه بر به ارزش های حقیقی ، همواره دغدغه های به حاشیه رانده شده ملت را به تصویر می کشد ؛ روزی «آژانس شیشه ای» ، روز دیگر «ارتفاع پست» و پس از آن «گزارش یک جشن» را خلق می کند. این آثار ، همواره استخوان در گلوی شبه روشنفکران سینمای ایران است که از قضا ، غالب سینمای کشور را در اختیار گرفته و از بد حادثه نیز ، جوایز جشنواره خارجی و اخیراً داخلی را نیز درو می کنند!

از سوی دیگر ، اظهارات اخیر حاتمی کیا بار دیگر باعث واکنش تند و عصبی برخی جریانات سینمایی شده است. یک کارتل رسانه ای وابسته به «علی. م» که انواع فعالیت های اقتصادی غیرمرتبط با سینما را تجربه کرده ، در راس این حملات عصبی و ناجوانمردانه قرار گرفته و قصد دارد سخنان تند و تیز حاتمی کیا در مورد برخی اتفاقات سینمایی را برجسته کرده تا بدنه سینما و عوام را علیه وی بشوراند ، هر چند به دلیل نفوذ بسیار اندک رسانه ای وی ، چنین چیزی در حد بسیار ضعیف نیز محقق نشده است.

با این حال ضعف شدید محتوایی مطالب منتشره در این رسانه ها ، بیش از آنکه حکایت از نقد دلسوزانه باشد ، حاکی از کینه های شخصی این فرد با حاتمی کیا است. جالب آنکه این فرد ، در نشست رییس جمهور با خبرنگاران ، طی یک بدسلیقگی تمام معنا ، یکی از سخنرانان بود و البته طبق روال معمول، سخنان غیرمرتبط وی ، خودمحورانه و پرداخت به خود بود!

در مورد اظهارات اخیر ابراهیم حاتمی کیا در باب دغدغه ی برخی جریانات ضددفاع مقدس که اینک ، تصویری متفاوت از آن ایام و پس از آن را نشان می دهند ، نیز به زودی یادداشتی در «انتخاب» منتشر خواهد شد