سکانداری زنان در میراث فرهنگی

برای اولین‌بار یک زن به سمت معاونت میراث سازمان میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی کشور منصوب شد. آتوسا مومنی، پیش از این مدیرکل ثبت آثار تاریخی در این سازمان بود. انتصاب زنان پیش از این هم در سازمان میراث فرهنگی مرسوم بود، این رسم اول بار در دوره ریاست «حمید بقایی» پایه‌گذاری شد، وقتی که «آزاده اردکانی» معلم زبانی که به او و «اسفندیار رحیم‌مشایی» زبان انگلیسی می‌آموخت را به سمت ریاست موزه ملی کشور گماشت. آزاده اردکانی دانش‌آموخته رشته میکروب‌شناسی از دانشگاه آزاد بود و پیش از آن برای چند روز قائم مقام موزه ملی بود و قبل‌تر از آن مسوولیت نشریه داخلی سازمان میراث فرهنگی با عنوان «پارسه» را بر عهده داشت.
انتخاب اردکانی به سمت رییس موزه ملی کشور به عنوان مهم‌ترین موزه ایران انتقادات بسیاری را برای سازمان و رییس‌اش به همراه آورد. اما حمید بقایی، اسفندیار رحیم‌مشایی و محمود احمدی‌نژاد هر‌گاه که در برنامه‌های مربوط به سازمان یا موزه ملی حاضر می‌شدند -به خصوص در دوره‌ای که منشور کوروش به ایران آمد- و بحثی پیش می‌آمد از مدیریت او بر این موزه تعریف و تمجیدهای گاه اغراق‌آمیزی ارایه می‌کردند. همین تعریف‌ها و نزدیکی بسیار او به مشایی اما حاشیه‌های بسیاری را برایش ایجاد کرد، او البته در همان زمان که ریاست موزه ملی را بر عهده داشت شرایط دیدار «هدیه تهرانی» بازیگر معروف سینما با مشایی را فراهم کرد و عکسی معروف از آن دیدار سه‌نفره هم منتشر شد.
در اردیبهشت سال ۹۰ پس از آنکه انتقادهای رسانه‌ها و جریان محافظه‌کار به جریان نزدیکان دولت و مشایی که به گروه انحرافی معروف شده بودند شدت گرفت، آزاده اردکانی هم از این حملات در امان نماند، نتیجه آنکه او در نهایت در ۱۴ تیر ۹۰ بازداشت و برای مدتی به زندان اوین افتاد. پس از ماجرای زندان،ستاره بخت اردکانی به همان سرعتی که در آسمان مدیریتی سازمان میراث فرهنگی و رسانه‌ها اوج گرفت، افول کرد. حالا مدت‌هاست او که در دوره ریاستش بر موزه ملی علاقه بسیاری داشت در رسانه‌ها دیده شود در انزوای خبری است و اطلاع دقیقی از سرنوشتش در دست نیست. با این حال سرنوشت تلخ معروف‌ترین و رسانه‌ای‌ترین زن در سازمان میراث فرهنگی منجر به آن نشد که زنانی دیگر در این سازمان سمت‌های معاونت و مدیرکلی را در بخش‌های مهم اختیار نکنند. جدیدترین این زنان «آتوسا مومنی» است او از روز پنجشنبه با حکم «محمد شریف‌ملک‌زاده» معاون محمود احمدی‌نژاد به سمت معاونت میراث فرهنگی کل کشور منصوب شد. مومنی لیسانس مترجمی زبان دارد و فوق‌لیسانس خود را در رشته باستان‌شناسی گرفته، او همچنین دارای مدرک دکترا در حوزه آسیاي میانه عصر مفرغ و آهن از آکادمی علوم تاجیکستان است.
علاوه بر آتوسا مومنی تعداد زنانی که در این سازمان مسوولیت گرفته یا همچنان در دست دارند، هنوز دست‌کم در قیاس با دیگر وزارتخانه‌ها و سازمان‌های دولتی چشمگیر است.
سالومه پوریامین، یکی از این زنان است، او اخیرا به حکم ملک‌زاده سرپرستی روابط عمومی سازمان میراث فرهنگی کل کشور را در اختیار دارد. پوریامین پیش از این مدیر روابط‌عمومی مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران بود. او چند ماهی است که جانشین «مسعود شریفی» شده است که علاوه بر سرپرستی ‌روابط‌عمومی، مسوول کاخ گلستان هم بود. اما هر دو سمت خود را در دوره ملک‌زاده به دو زن واگذار کرد. اگر دوره شریفی دوره آشتی سازمان با رسانه‌ها پس از قهر طولانی دوره ریاست حمید بقایی بود از وقتی که پوریامین به این سمت رسیده، دوباره رسانه‌هایی که برای حضور در برنامه‌های سازمان دعوت نمی‌شوند تعدادشان زیاد شده است.
لادن جعفری‌تهرانی، یکی دیگر از زنان مدیر‌شده در هشت‌سال گذشته در سازمان است، تهرانی مدیرکل دفتر توسعه گردشگری، بازاریابی و تبلیغات در زمان احمدزاده، دارای مدارک کارشناسی در رشته‌های زبان و ادبیات فرانسه و همچنین مترجمی زبان انگلیسی و کارشناسی ارشد در رشته فرهنگ و زبان‌های باستانی است. او همچنین سرپرستی دفتر توسعه گردشگری و معاونت دفتر برنامه‌ریزی و توسعه گردشگری را در سابقه کاری خود دارد. تهرانی چندی پیش، از سمت خود برکنار شد.
تهمینه دانیالی، تا چندی پیش و قبل از دوره ملک‌زاده و حسن موسوی معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی بود، او پس از روی کار‌آمدن موسوی به عنوان ریاست سازمان میراث فرهنگی به‌عنوان مشاور در این سازمان مشغول به کار شد.
دانیالی در زمان ریاست محمود احمدی‌نژاد بر شهرداری تهران معاون اجتماعی منطقه شش پایتخت بود و بعد از گرفتن مسوولیت به عنوان مشاور بانوان وزارت جهاد کشاورزی در سازمان میراث فرهنگی معاون صنایع دستی شد. او عضو هیات علمی دانشگاه است، لیسانس اقتصاد، فوق لیسانس جغرافیای روستایی و دکترای برنامه‌ریزی روستایی و عشایری دارد.
معصومه باکوچی نوش‌آبادی، یکی دیگر از زنان منصوب‌شده از سوی ملک‌زاده است، او اخیرا با حکم رییس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری به‌عنوان رییس مجموعه تاریخی -فرهنگی نیاوران منصوب شد.
پیش از این مسوولیت، او نایب‌رییس فدراسیون اسکواش بانوان بوده و سابقه چندانی در زمینه فعالیت‌های مرتبط با میراث فرهنگی ندارد. با این حال حالا مدیریت یکی از مهم‌ترین مجموعه کاخ‌موزه‌های تاریخی کشور به او واگذار شده است.
تنها کاخ نیاوران نیست که به دست یک زن سپرده شده، ملک‌زاده ریاست کاخ موزه گلستان را هم به زینب فیروزی، سپرده است، مدیر کنونی کاخ گلستان پیش از این مشاور حقوقی نهاد ریاست‌جمهوری بود، او مدرک کارشناسی حقوق قضایی و کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل دارد. فیروزی در انتخابات مجلس نهم از حوزه انتخابیه ساوه برای کاندیداتوری مجلس نهم ثبت‌نام کرد اما به نتیجه نرسید.
با این حال مدیریت کاخ موزه گلستان که قرار است برای ثبت جهانی به یونسکو پیشنهاد شود به دستان او داده شده است.از سویی دیگر آنگونه که در «وب‌سایت»‌های کاخ‌موزه‌های نیاوران و سعد‌آباد دیده می‌شود، از مجموع ۱۴ مدیر و مسوول اصلی در این کاخ‌موزه بزرگ ۱۰ سمت مهم در اختیار زنان است، این وضعیت حتی به شکلی حداکثری‌تر در کاخ‌موزه نیاوران هم حاکم است در این کاخ موزه ۱۲ نفر از ۱۴ مسوول اصلی کاخ‌موزه زن هستند.
سپردن پست‌های مدیریتی به زنان تنها به تهران خلاصه نمی‌شود، چرا که «مژگان ریاحی» را هم می‌توان تنها مدیرکل زن میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور بدانیم، او مدیر کل میراث استان چهارمحال و بختیاری است و دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد معماری.
پیش از او در هیچ استانی از کشور مدیرکلی این سازمان به زنان سپرده نشده بود از همین‌رو او را می‌توان یکی از اولین‌ها در کشور دانست. به غیراز این زنان در سازمان میراث فرهنگی مدیرکلی توسعه و ترویج معاونت صنایع دستی کشور هم در دست یک زن به نام ویدا توحدی است.
سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور از دولت نهم تاکنون معروف به این بوده که پایگاه اصلی نزدیک‌ترین یاران محمود احمدی‌نژاد است. از طرفی احمدی‌نژاد اولین رییس‌جمهوری در ایران است که سکان هدایت یک وزارتخانه را به دست یک زن سپرد.
اگرچه در نهایت نه آن وزارت زنانه سرانجام خوبی داشت و نه منصوب‌کردن اولین مدیر زن در سازمان میراث فرهنگی، اما ملک‌زاده که روزی معاون گردشگری اسفندیار رحیم‌مشایی در همین سازمان بود تاکنون نشان داده علاقه زیادی به میدان‌دادن به زنان برای ریاست دارد.