راه توسعه، توجه به ملی‌گرایی است

همایش میراث فرهنگی نیاز امروز، اندوخته‌ی فردا با سخنرانی سیدمرتضی افقه عضو هیات علمی‌دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز، ابراهیم افتخار روزنامه‌نگار و پیشکسوت رسانه خوزستان، اشکان زارعی پژوهشگر میراث فرهنگی و تاریخ و دبیر کارگروه تاریخ و عضو هیات مدیره انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی تاریانا، روح‌الله مجتهدزاده عضو هیات علمی‌دانشکده معماری دانشگاه شهید چمران اهواز و دوست‌داران این حوزه و اعضای انجمن تاریانا در اهواز برگزار شد. به گزارش تارنمای جنوب؛ مرتضی افقه در این همایش درخصوص نقش میراث فرهنگی در توسعه اظهار کرد: اگر انسان در جامعه مهم باشد تمام ابعاد وجودی او از جمله محیط زیست و میراث فرهنگی نیز مهم خواهد بود. وی با بیان اینکه آنقدر درگیر مسائل سیاسی شده‌ایم که از موضوعات اصلی جا مانده‌ایم، افزود: بسیاری از کشور‌ها تاریخ چندانی ندارند ولی به تاریخ خود افتخار می‌کنند و می‌بالند.
عضو هیات علمی‌دانشگاه شهید چمران ادامه داد: میراث فرهنگی نخی است که به انسجام و همبستگی اجتماعی منجر می‌شود که به نوبه خود ابعاد غیراقتصادی فرآیند توسعه را فراهم می‌کند. وی با اشاره به اینکه جوانان باید به تاریخ و مفاخر میراث فرهنگی خود افتخار کنند، ادامه داد: درآمد نفتی آفت جان سیاستگذاران مهندسی زده شده است. نباید تنها به این درآمدها اکتفا کرد چراکه انسان و هرآنچه که مربوط به آن است از جمله میراث فرهنگی سرمایه‌های واقعی یک جامعه هستند و زمینه‌ساز پیشرفت و رفاه جامعه است.
افقه عنوان کرد: انسان‌ها، میراث فرهنگی، تاریخ و ابعاد مرتبط به آن‌ها سرمایه‌ی برای توسعه هر کشور بوده که ارزشمند شمرده شده و در حفظ آن‌ها کوشش فراوان کرد.
وی آموزش در حوزه میراث فرهنگی را حائز اهنیت دانست و گفت: خوزستان ذخایر ارزشمندی از میراث فرهنگی را در خود جای داده که علاکه بر ارزش‌هدی معنوی می‌توانند بسترساز کسب درآمد بخصوص در مناطق محروم از طریق جذب گردشگران داخلی و خارجی باشند. افقه گفت: علاوه بر گردشگران خارج از استان و در صورت تدبیر مدیران، شرکت‌های بزرگ مستقر در استان بخصوص شرکت نفت نیز می‌توانند به منظور آشنایی کارکنان و خانواده‌هایشان با میراث‌های ارزشمند استان، ضمن سرمایه‌گذاری، امکان سفرهای فرهنگی به این مناطق را فراهم کنند تا علاوه بر افزایش آگاهی، احساس غرور و عزت نفس را در بین این گروه از افراد افزایش دهد، این افزایش اعتماد و عزت نفس یکی از ابزار مهم غیراقتصادی فرآیند توسعه جوامع است.

میراث فرهنگی مقاومتی در برابر یکسان‌سازی فرهنگ کشور‌ها

ابراهیم افتخار درخصوص جایگاه میراث فرهنگی در رسانه اظهار کرد: توجه به میراث فرهنگی مقاومتی در برابر یکسان‌سازی فرهنگ کشورها و ملت‌ها بوده و برخی رسانه‌های جدید در حال بمباران رسانه‌ای برا این یکسان‌سازی هستند. وی میراث فرهنگی را به ۲ بخش مادی (ملموس) و معنوی یا ناملموس (جشن‌ها، مراسمات، آیین‌ها و نظایر آن‌ها) تقسیم‌بندی کرد و گفت: از سال ۱۹۹۰ توجه یونسکو به میراث فرهنگی معنوی جلب شد و در سال ۲۰۰۳ همایشی در مراکش به این منظور برگزار و برای حفظ این آثار کنواسیونی تشکیل و ۱۶۹ کشور به عضویت آن درآمدند.
روزنامه‌نگار خوزستانی حفظ میراث فرهنگی معنوی را دشوارتر از نوع مادی آن دانست و افزود: در سال ۲۰۰۱ نیز جلسه‌ای برای راه‌حل‌های نگه‌داری میراث معنوی که یکی از آن‌ها رسانه‌ است تشکیل و برنامه‌های عملیاتی آن تعریف شد. وی با بیان اینکه رسانه نقش خود را آنگونه که باید در حفظ میراث فرهنگی ایفا نکرده‌اند، عنوان کرد: رسانه‌های عمومی‌نیز باید به افتخار گفت: مشکلات معیشتی خبرنگاران برای ورود بیشتر به این بخش را یکی از معضلات عنوان کرد و ادامه داد: برگزاری تورهای گردشگری، آشنایی خبرنگاران با ظرفیت‌های میراث فرهنگی برای افزایش ذوق و کار کردن در این حوزه و گزارشات تحقیقاتی و توصیفی می‌تواند کمک شایانی به میراث فرهنگی کند.

بهره‌گیری انقلاب‌‌های بزرگ اروپا از فرهنگ ایران

دکتر اشکان زارعی، نویسنده و پژوهشگر تاریخ در سخنرانی خود با عنوان میراث فرهنگی و هویت ملی گفت: به باور جامعه‌شناسان، کشوری می‌تواند به پویایی و بالندگی برسد و در فراز و فرود روزگار بماند که چهار ویژگی داشته باشد. نخست؛ در رویارویی‌ باکشورهای دیگر تاب‌آوری بالا داشته، توان جذب و دفع داشته باشد، دوم؛ گذشته‌ی پربار و درخشانی داشته باشد، سوم؛ پیوسته بتواند میان گذشته و حال پیوند بزند و چهارم؛ از پیوند گذشته و حال، آینده را بسازد. به گفته‌ی دبیر کارگروه تاریخ انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی تاریانا، ویژگی همسان و همانند در چهار گزاره نگاه ویژه به تاریخ و گذشته است. پس می‌توان گفت بهره‌مندی از تاریخ راه شکوفایی و پیشرفت است. به باور زارعی تاریخ، میراث فرهنگی و هویت هم‌راستا و یکی هستند. کشور ایران در رویارویی با فرهنگ‌های مختلف نکات خوب را گرفته و بد را پس داده است.

وی با بیان اینکه هر کشوری می‌تواند با تاریخ خود مقابل مشکلات بایستد، افزود: ایران در طول تاریخ بارها مورد هجوم قرار گرفته ولی نه تنها هویت خود را از دست نداده بلکه فرهنگ خود را نیز وارد آن کشورها کرده است.
پژوهشگر تاریخ و میراث فرهنگی یادآور شد: پدیدآورندگان رنسانس در اروپا با سود جستن از گذشته خود یعنی تاریخ روم و یونان و استفاده از فرهنگ ایرانی، دوران نوزایی در اروپا را آغاز کرده و زمینه‌ساز جنبش‌های بزرگ صنعتی و فرانسه شدند.
وی با اشاره به اینکه شناسه ملی خود آگاهی و دلبستگی بین مردم ایجاد می‌کند، بیان کرد: راه توسعه توجه به ملی‌گرایی است.
عضو هیات مدیره انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی تاریانا ادامه داد: ملی‌گرایی ایرانی تاریخی، ریشه‌دار، یکپارچه‌ساز و بالنده بوده به طوریکه پیشینه‌ آن را می‌توان از روزگار هخامنشیان جستجو کرد که در دوره ساسانیان جایگاه ویژ‌ه‌ای یافت و در زمان صفویه به پختگی رسید.
وی با بیان اینکه در ۴۰ سال گذشته نگاه دوگانه‌ای نسبت به ملی‌گرایی بوده، تشریح کرد: ملی‌گرایی ایران شامل ۲ ستون دین و ایرانیت بوده و قبل از اسلام ایرانیت و دین زرتشت و بعد از آن ایرانیت و اسلام به ویژه تشیع با هم درآمیخته‌اند.
زارعی یادآوری کرد فرمانروایی صفویه که با آمیختگی دین و سیاست، شیعه را در ایران رسمیت بخشیدند، با باورمندی به شناسه ملی و بهره‌ بردن از ایرانیت و اسلامیت ایران را یکپارچه کرده و نخستین حاکمیت ملی را در ایران پس از ۹۰۰ سال برقرار نمودند.
این پژوهشگر تاریخ در پایان گفت: در ۴۰ سال گذشته مشخص نکردیم که هویت ایرانی به عنوان میراث فرهنگی است یا خیر؛ چرا که ملی‌گرایی می‌تواند زمینه پیشرفت و توسعه باشد. زارعی گفت: انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی تاریانا این آمادگی را دارد تا با همکاری اصحاب رسانه و خانه مطبوعات خوزستان تور‌های گردشگری و بازدید از میراث فرهنگی ملموس و همچنین برگزاری دوره‌های تخصصی در این حوزه را برگزار کند.

معماری با نحوه زیستن انسان ارتباط دارد

روح‌الله مجتهدزاده، دکترای معماری نیز درخصوص پیوند میراث فرهنگی و معماری در این همایش اظهار کرد: امروزه معماری به عنوان یکی از رشته‌های چهارگانه نظام مهندسی ساختمان و ذیل ساختمان‌سازی شناخته می‌شود، اما در یک تعریف اولیه معماری «شیوه ساماندهی فضا توسط انسان» است که ساختمان‌سازی تنها یکی از جلوه‌های آن است. وی با بیان اینکه از این رو معماری مفهومی‌عام‌تر است که با نحوه زیستن انسان ارتباط دارد، افزود: معماری، در این معنا، یکی از شئون زیست انسان بر روی زمین و در نتیجه جزئی از فرهنگ یک جامعه است؛ اگر نپذیریم که معماری بخشی از فرهنگ است، انسان در رابطه خود با فضا دچار گسست و نابسامانی خواهد شد. این گسست خود را در مظاهری چون شلختگی، پریشانی و در نهایت از خود بیگانگی نشان خواهد داد که متأسفانه نشانه های آن را در جامعه امروز شاهدیم.
مجتهدز‌اده در ادامه گفت: پدیده «کالایی شدن خانه» یکی از مظاهر گسست رابطه انسان و فضا در ایران امروز است. در تاریخ ایران هیچگاه خانه یک کالا نبوده به همین دلیل در سراسر کشور خانه‌های تاریخی خانوادگی وجود دارد که نسل به نسل محل زندگی یک خانواده بوده و خانه از جایگاه ویژه‌ و حرمت خاصی برای خانواده‌ها برخوردار بود.
وی در ادامه مطلب فوق اضافه کرد: درواقع ارزش اقتصادی املاک یا آنچه مرغوبیت یک ملک می‌نامیم، به تعبیر برخی استادان بزرگ تاریخ معماری ایران چون دکتر قیومی‌بیدهندی، رانتی است که از قِبل تاریخ و میراث فرهنگی حاصل شده و متعلق به تمام شهروندان، نه صرفاً مالکان یک قطعه زمین است. از این رو توجه به پیوند معماری و میراث فرهنگی، فراتر از تک بناها باید در کلیت بافت شهری دیده شود. درواقع میراث فرهنگی جانمایه معماری و معماری تجسد دائماً نوشونده میراث فرهنگی است.
گفتنی است؛ در این همایش که با کوشش انجمن میراث فرهنگی تاریانا خوزستان برگزار شد، فردین کوراوند شاعر، نویسنده و عضو هیات مدیره انجمن شعر خوزستان به چامه‌سرایی پرداخت و داوود شوشتری و سحر علیزاده از گروه چکاوک به نوازندگی پرداختند.
همچنین پورموسوی عضو شورای شهر اهواز، طباطبایی عضو شورای شهر رامهرمز، موسوی رئیس اداره میراث فرهنگی رامهرمز، خواجوی سرگروه درس تاریخ مدارس رامهرمز و معتمدی مدیر انجمن دوست‌داران میراث فرهنگی رامهرمز حضور داشتند.

گزارش: سروش یوسفی