زیدآبادی : امارات در نقش میانجی جدید؟

به گزارش مردم سالاری آنلاین ،احمد زیدآبادی در روزنامه هم میهن نوشت: تحرکات دیپلماتیک در مورد پروندۀ هسته‌ای ایران بالا گرفته است. اعضای شورای امنیت سازمان ملل برای گفت‌وگو در این باره، جلسۀ غیرعلنی برگزار کرده‌اند و همزمان با آن، انورقرقاش، مشاور رئیس امارات متحدۀ عربی در امور دیپلماتیک به تهران سفر کرده تا نامۀ دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا خطاب به مقام‌های جمهوری اسلامی را تسلیم آنان کنند. 
 
این در حالی است که قرار است نشستی بین معاونان وزرای خارجۀ چین و روسیه و ایران هم در پکن برگزار شود تا روند تحولات در مورد سیر پروندۀ هسته‌ای ایران مورد بحث و بررسی قرار گیرد. 

در این میان اما ارسال نامۀ ترامپ از طریق امارات متحدۀ عربی حرکتی غیرمنتظره است. در بین کشورهای منطقه، معمولاً عمان و قطر و عراق مأموریت تبادل پیام بین تهران و واشنگتن را به عهده داشته‌اند و امارات تاکنون نقش اعلام‌شده‌ای در این زمینه بازی نکرده است. از این رو انتخاب امارات برای رساندن پیام ترامپ به مقام‌های جمهوری اسلامی، باید دلیل خاصی داشته باشد. 
 
امارات متحدۀ عربی در چارچوب آنچه «پیمان ابراهیم» نام گرفته با اسرائیل رابطۀ دیپلماتیک رسمی برقرار کرده است. این کشور در عین حال، یکی از روزنه‌های ارتباط اقتصادی و تجارت ایران با دنیای خارج به شمار می‌رود، ارتباطی که در طول سال‌های اخیر، دولت آمریکا به‌رغم تحریم ایران، چشم به روی آن بسته و سختگیری زیادی برای قطع آن نشان نداده اما اکنون دولت ترامپ خواهان پایان دادن به آن است. 
 
امارات همچنین با روسیه و چین هم روابط بسیار نزدیک و گرم و پرسودی دارد. روس‌ها و چینی‌ها نسبت به امنیت امارات حساسیت بسیاری از خود نشان می‌دهند و حتی به قیمت رنجاندن تهران، از ادعای این امیرنشین در مورد لزوم ارجاع سرنوشت سه جزیرۀ ایرانی در خلیج‌فارس به دیوان بین‌المللی لاهه حمایت کرده‌اند. 
 
از این جهت به نظر می‌رسد که هیئت اماراتی صرفاً به عنوان پیام‌رسان ترامپ راهی تهران نشده است. به احتمال زیاد مقام‌های اماراتی به قصد انجام مذاکرات جدی دربارۀ پروندۀ هسته‌ای و سایر مسائل مورد اختلاف جمهوری اسلامی و دولت آمریکا وارد ایران شده‌اند و روابط اقتصادی کشورشان با تهران و نزدیکی‌شان با سه قدرت جهانی را پشتوانه‌ای در این مورد به حساب می‌آورند. 
 
قاعدتاً امارات مانند دیگر شیخ‌نشین‌های حاشیۀ جنوبی خلیج فارس و حتی بیش از همۀ آن‌ها از برافروخته شدن آتش جنگ احتمالی بین آمریکا و اسرائیل با ایران نگران است و موقعیت خود را در معرض خطر و آسیب ناشی از آن می‌بیند. در حقیقت یک اتفاق نظر در سطح بین‌الملل برای حل مسئلۀ هسته‌ای ایران از راه مذاکره و دیپلماسی وجود دارد. 
 
ترامپ نامۀ خود را به مقام‌های ایرانی دعوت به گفت‌وگو دانسته؛ گرچه به نظر می‌رسد تهدیدهایی را هم در صورت‌عدم گفت‌وگو، چاشنی نامۀ خود کرده است. مسکو و پکن هم به طور صریح بر لزوم حل اختلافات بین ایران و آمریکا از راه مذاکره و گفت‌وگو تأکید کرده‌اند. 
 
جمهوری اسلامی تا این لحظه اصل مذاکره و گفت‌وگو برای حل مسئلۀ اتمی را رد نکرده است. حتی نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد آمادگی تهران برای گفت‌وگو به قصد اطمینان از غیرتسلیحاتی بودن برنامۀ هسته‌ای ایران را مورد تأکید قرار داده است. با این حال، جمهوری اسلامی هرگونه مذاکره با هدف برچیدن چرخۀ غنی‌سازی در خاک ایران و یا پروندۀ موشکی و برخی مسائل منطقه‌ای را مردود دانسته است. 
 
در حقیقت وضعیت بسیار بغرنجی در این باره پدید آمده است. ترامپ که در دور نخست ریاست‌جمهوری خود توافقنامۀ برجام را ملغی کرد، دنبال احیاء و یا ارائۀ الگویی مشابه آن نیست. ترامپ هرگونه توافقی را که سبب رفع تحریم‌ها و دستیابی جمهوری اسلامی به ارزهای خارجی شود، تنها به شرطِ احساس امنیت اسرائیل و نیروهای آمریکایی در منطقه از اقدامات احتمالی ایران و گروه‌های متحدش در خاورمیانه می‌پذیرد. 
 
این شرط علی‌الظاهر ساده می‌نماید اما تبعات سیاسی سنگین و دامنه‌داری در سیاست داخلی ایران ایجاد می‌کند. همین نکته موضوع را بی‌نهایت بغرنج کرده است. از این زوایه، جزئیات مربوط به نوع پیشنهادها در مورد برنامۀ هسته‌ای و موشکی ایران به خودی خود چندان مهم نیست، زیرا این موضوع عملاً در سایۀ چند دهه خصومت بین تهران و واشنگتن قرار گرفته است. 
 
به نظر می‌رسد هیئت اماراتی می‌خواهد کاشف به عمل آورد که آیا تهران از آمادگی لازم برای خروج از دایرۀ تقابل با آمریکا برخوردار است یا خیر. قاعدتاً مقام‌های ایرانی در برابر چنین پرسشی، آمریکا را مسئول خصومت بین دو طرف معرفی خواهند کرد. از این جهت شاید طرف اماراتی از آمادگی دولت ترامپ برای تضمین امنیتی به تهران در صورت فصل خصومت بین دو کشور خبر دهد. 
 
پاسخ مقام‌های ایرانی به چنین پیشنهادی مشخص نیست. آنچه فعلاً مشخص است این است که بدون تنش‌زدایی واقعی بین آمریکا و ایران، هیچ نوع توافقنامه‌ای در مورد برنامۀ هسته‌ای قابل حصول و دوام نیست. به همین دلیل تلاش‌های دیپلماتیک جاری عمدتاً معطوف به ایجاد زمینه‌ای برای مذاکرۀ مستقیم ایران و آمریکا به قصد پایان دادن به چند دهه دشمنی متقابل است. به نظر می‌رسد حتی ابتکارات دیپلماتیک روس‌ها و چینی‌ها نیز خارج از چارچوب نباشد.