آغاز هشتمین دور مذاکرات ایران و آژانس

مذاکرات ایران و آژانس در حالی امروز چهارشنبه برای هشتمین‌بار از سر گرفته شد که مدت‌هاست این مذاکرات تحت‌الشعاع مذاکرات ایران و ۱+۵، بازدید از سایت نظامی پارچین و توافق بر سر یک مدالیته حل و فصل مسایل ادامه دارد.
مذاکرات ایران و آژانس از بهمن ۱۳۹۰ در تهران آغاز شد. دو طرف در اسفندماه همان سال یک‌بار دیگر در تهران پای میز مذاکره‌ نشستند. با این حال گفت‌وگوها درباره اسناد ادعایی در رابطه با ابعاد احتمالی نظامی (PMD) نسبت داده شده به برنامه و فعالیت هسته‌یی ایران در اردیبهشت، خرداد و شهریور ۱۳۹۱ در وین دنبال شد، اما بدون نتیجه.
یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خرداد ۱۳۹۱ (مه ۲۰۱۲) با مقامات ایران در تهران ملاقات و گفت‌وگو کرد، اما دو طرف باز هم نتوانسته‌اند بر سر یک برنامه عمل مشخص به توافق برسند.
هیات‌های فنی و کارشناسی ایران و آژانس در آذر و دی‌ سال جاری در تهران برگزار شد، اما تنها نتیجه این گفت‌وگوها توافق بر سر دور دیگری از مذاکرات بود. بر اساس توافق دو طرف در ۲۷ دی ماه قرار شد، هیات‌های فنی ۲۵ بهمن (۱۳ فوریه) بار دیگر در تهران با یکدیگر مذاکره‌ کنند.
پارچین
جدای از این‌که انجام مذاکرات میان ایران و آژانس هر بار چه در وین، چه تهران فضای اجتماعی و سیاسی کشور را متاثر می‌سازد، برگزاری این مذاکرات در تهران با توجه به درخواست و اصرار شدید آژانس برای بازدید از سایت (نظامی) پارچین مساله‌ای است که هر بار مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار می‌گیرد و این سوال را مطرح می‌کند که "این‌بار بازرسان از پارچین بازدید می‌کنند؟"
برگزاری سه دور مذاکرات اخیر میان ایران و آژانس در تهران نیز به فضاسازی‌ رسانه‌های خارجی درباره بازدید احتمالی بازرسان از پارچین دامن زده است تا جایی که برخی رسانه‌ها حتی از چمدان‌های در دست هرمان ناکارتس، رییس هیات فنی و کارشناسی آژانس به تهران در دور گذشته برخی گمانه‌زنی‌ها درباره بازدید از پارچین را مطرح کردند!
سطانیه، نماینده دائم ایران در آژانس و رییس هیات فنی و کارشناسی پس از مذاکرات اخیر با آژانس در دی‌ماه درباره درخواست‌های آژانس مبنی بر بازدید از سایت نظامی پارچین و برخی اخبار مبنی بر این‌که آن‌ها در سفر به تهران از این سایت بازدید خواهند داشت، اظهار کرد: این اخبار ۱۰۰ درصد اشتباه است و برخی رسانه‌های غربی آن را برای جوسازی مطرح می‌کنند. ما از ابتدا هم اعلام کردیم و در جلسه شورای حکام گفتیم تا وقتی چارچوب کار نهایی نشود بازدید و بازرسی از مکان‌های مورد ادعا انجام نخواهد شد. ما قرار نداشتیم که در قالب مذاکرات در تهران بازدیدی صورت گیرد. آژانس هم از این مساله مطلع بود.
مسوولان ایران به شدت و دقیق فضای سیاسی، اجتماعی،‌ اقتصادی و امنیتی کشور را رصد کرده و سعی دارند فضای کشور تحت تاثیر موضوع مذاکرات هسته‌یی قرار نگیرد، اما فرسایشی شدن مذاکرات با آژانس جدای از مذاکرات با ۱+۵ و مواضع دو طرف به نفع کشور نخواهد بود.
رویکرد ساختاری یا مدالیته
در همین حال شاهد هستیم که ایران در نتیجه چندین دور مذاکره نه تنها به آن‌چه مدالیته شبیه به مدالیته ۲۰۰۷ می‌خواند نرسیده است بلکه آن‌چه تاکنون بر سر آن به توافق رسیده و بحث می‌کنند "رویکرد ساختاری" است.
مسوولان ایرانی تاکنون در‌باره این که چرا با آژانس بر سر آن‌چه انتظار می‌رفت "مدالیته" باشد به توافق نرسیدند، پاسخ نداده‌اند.
پیش از این در رسانه‌های غربی به نقل از منابع و مقامات دیپلماتیک‌شان شنیده و دیده شد که آمریکا و دیگر هم‌پیمانانش به آژانس به شدت نسبت به تکرار توافقی مثل "مدالیته ۲۰۰۷" با ایران هشدار داده‌اند و آن‌ها نیز از هرگونه مذاکره و توافقی که بخواهد مدالیته ۲۰۰۷ را تکرار کند جلوگیری می‌کنند.
با این حال به نظر می‌آید باید واژه مدالیته را از ادبیات گفت‌وگوهای فنی ایران و آژانس حذف کنیم چرا که نماینده دائم ایران در آژانس نیز در سخنانی از عبارت "رویکرد ساختاری" نام می‌برد.
سلطانیه در اظهارتی پس از مذاکرات دی‌ماه با بیان این‌که "در هر دور از مذاکراتی که تاکنون صورت گرفته تلاش شده تا موارد اختلاف میان دو طرف بحث و حل و فصل شود" اظهار کرد: دفعه قبل چند موضوع حل و فصل شد، اما به امضای "رهیافت ساختاری" منجر نشد، چرا که فکر می‌کنیم ملاحظات ما هنوز رعایت نشده است.
با این حال انتظار است، آن‌چه میان ایران و آژانس در نهایت به توافق می‌رسد، مورد تایید آژانس و سندی قانونی و حقوقی باشد، حال اسم آن‌ هر چه که می‌خواهد باشد. 
یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس در گزارش آبان‌ماه خود درباره ایران به جزییات بیش‌تری از درخواست‌هایش از ایران درباره حل همه مسایل باقی‌مانده مربوط به برنامه هسته‌یی اشاره کرد:
۱- آژانس به دنبال توافق با ایران درباره یک رویکرد ساختاری برای شفاف‌سازی همه مسایل باقی‌مانده با تمرکز بر مسایل ترسیم شده در ضمیمه سند GOV/۲۰۱۱/۶۵ بوده است.
۲- آژانس درخواست کرده که ایران اظهارات اولیه در ارتباط با مسایل تعیین شده در بخش C ضمیمه GOV/۲۰۱۱/۶۵ را به آژانس ارائه کند.
آمانو اضافه می‌کند که "ایران نگرانی‌های آژانس در ارتباط با مسایل تعیین شده در بخش C ضمیمه را رد کرد و آنها را مبتنی بر ادعاهایی بی‌اساس خواند."
۳- آژانس به عنوان بخشی از رویکرد ساختاری، ۱۳ موضوع را تعیین کرده است که منطبق با موضوع‌های مندرج در ضمیمه سند GOV/۲۰۱۱/۶۵ است که لازم است به آن‌ها پرداخته شود.
۴- آژانس مدعی است توضیحاتی در مورد ماهیت نگرانی‌های آژانس و اطلاعات در دسترس آن، در مورد پارچین و کارشناس خارجی به ایران ارایه کرد و سوالاتی اولیه‌ را در این راستا به ایران ارائه کرده است که ایران تاکنون به آن‌ها پاسخی نداده است.
۵- آژانس در مواقع مختلف، از ۲۶ ژانویه ۲۰۱۲ به این طرف، دسترسی به سایت (نظامی) پارچین را درخواست کرده است. ایران بر خلاف قطعنامه GOV/۲۰۱۲/۵۰ هنوز دسترسی به این سایت را برای آژانس فراهم نکرده است.
مذاکرات هسته‌یی تحت‌الشعاع مذاکرات فنی 
علی‌اصغر سلطانیه، رییس هیات فنی و کارشناسی ایران پس از مذاکرات ماه گذشته (۲۷ دی) با اشاره وجود اختلاف‌نظرها میان دو طرف اظهار کرد: اگر آژانس ملاحظات و عبارات مدنظر ایران را در سند نهایی درج کند می‌توانیم به جمع‌بندی برسیم.
وی گفت که ما باید ملاحظات امنیتی و سیاسی خود را در نظر داشته باشیم.
تاکنون این مساله که هر یک از طرف‌های ایران و ۱+۵ اقدام عملی خود در مذاکرات سیاسی و هسته‌یی را به رفتار و رویکرد آن‌ها در مذاکرات فنی با آژانس منوط کرده‌اند رد نشده است.
با توجه به رفتار آژانس در چارچوب مدالیته ۲۰۰۷ که قرار بود با رفع ابهامات و دریافت پاسخ‌ها، پرونده هسته‌یی ایران را به حالت عادی باز گرداند اما با طرح موضوع مطالعات ادعایی، صفحه جدیدی در موضوع هسته‌یی ایران گشوده شد، طبیعی است ایران نسبت به توافق بعدی با آژانس حساس باشد و اجازه ندهد کلاه بر سرش برود.
در همین راستا ایران در چارچوب پیشنهادش به ۱+۵ در مسکو درچارچوب اقدامات "شفاف‌ساز" از سوی دو طرف اعلام کرد: "جمهوری اسلامی ایران به همکاری‌های گسترده خود با آژانس در چارچوب تعهدات حقوقی و پادمانی خود هم‌چون گذشته ادامه می‌دهد. اگر چه کلیه فعالیت‌های هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران به‌صورت شفاف و تحت نظارت آژانس در حال انجام است، اما ابهام‌ها و ادعاهای بی‌اساسی نسبت به فعالیت‌های هسته‌یی گذشته ایران مطرح شده است که در این راستا درخواست‌هایی فراتر از تعهدات حقوقی جمهوری اسلامی ایران ابراز شده است، هر چند که جمهوری اسلامی ایران هیچ‌گونه وظیفه‌ای نسبت به انجام درخواست‌های مزبور نداشته و ندارد."
ایران در ادامه می‌افزاید که "جمهوری اسلامی ایران، همکاری شفاف‌ با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره موضوع ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران به عمل می‌آورد و در مقابل " ۱+۵ نیز برای شفاف‌سازی درباره مقاصد خود، تحریم‌های یک‌جانبه و چندجانبه خارج از شورای امنیت را لغو ‌کند."
بنا بر این گزارش، رامین مهمان‌پرست، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در اظهاراتی روز سه‌شنبه (۲۴ بهمن) تصریح کرد:‌ چشم انداز رسیدن به توافق میان ایران و آژانس روشن است؛ کافی است براساس ان‌.پی‌.تی حقوق ایران در بحث هسته‌یی به رسمیت شناخته شود.
البته به نظر می‌رسد این اظهارنظر معطوف به اعلام آمادگی ۱+۵ برای به رسمیت شناختن حق استفاده از تکنولوژی هسته‌یی باشد.
فریدون عباسی، رییس سازمان انرژی اتمی نیز روز سه‌شنبه در آستانه هشتمین دور مذاکرات ایران و آژانس با تاکید بر این‌که ورود ایران به مذاکره پیرامون ابعاد محتمل نظامی (PMD) با وجود نبود امنیت حفظ اطلاعات محرمانه اعضاء در آژانس یک امتیاز بزرگ برای ارتقاء نقش آژانس در سطح جهانی است، گفت: ضرورت دارد در گفت‌وگوها عاقلانه‌تر بحث شود و برای رسیدن به اطمینان متقابل و ابهام‌زدایی از نکات اختلاف‌برانگیز اجتناب شود.
هرمان‏ ‏ناکار‏تس، معاون‏ ‏یوکیا‏ ‏آمانو‏ در راس هیات‏ ‏فنی‏ ‏و‏ ‏کارشناسی‏ ‏آژانس‏ ‏بین‏‌المللی‏ ‏انرژی‏ ‏اتمی‏ ‏بامداد امروز (چهارشنبه) برای انجام هشتمین دور مذاکره با ایران وارد‏ ‏تهران‏ ‏شد.
رییس هیات مذاکره‌کننده آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با ایران گفت که وی و هیات همراهش در گفت‌وگوهای ۱۳ فوریه (۲۵ بهمن) در تهران برای حل موضوعات مهم مرتبط با برنامه انرژی هسته‌یی ایران «به سختی کار» خواهد کرد.
هرمان ناکارتس، روز سه‌شنبه پیش از ترک وین به مقصد تهران گفت که هدف آژانس «نهایی کردن سند رویکرد ساختاری» برای حل «موضوعات برجسته» در زمینه فعالیت‌های انرژی هسته‌یی ایران است.