اینترنت امروز به یکی از حیاتی‌ترین ابزار کسب‌وکارها و صنایع مختلف تبدیل‌شده است. اگرچه در بسیاری از کشورها دیگر بر سر دسترسی راحت به آن بحثی وجود ندارد، اما ما در شرایط کنونی با فیلترینگ گسترده بر اینترنت روبه‌رو هستیم. اگرچه بسیاری از کسب‌وکارها فیلترینگ را مانع بزرگی بر سر راه خود می‌دانند، اما افرادی هستند که میگویند فیلترینگ، خود دلیل پیشرفت بسیاری از کسب‌وکارها است و فیلترینگ پلتفرم‌های خارجی را دلیلی برای رشد پلتفرم‌های داخلی می‌دانند. برای شفافیت بیشتر در مورد این تفاوت نظرها، با محمد کشوری کارشناس فناوری اطلاعات و فضای مجازی در خبرآنلاین، به گفت‌وگو پرداختیم.

- برخی‌ها می‌گویند برداشتن فیلترینگ اکنون مسئله اصلی کشور نیست و دولت باید به مسائل دیگری فکر کند، آیا دولت توانایی رسیدگی به مسائل مختلف به‌صورت هم‌زمان ندارد؟

اینکه می‌گویند فیلترینگ مهم نیست غلط است، فضای مجازی مهم است؛ اگر مهم نبود، اولاً هرگز موضوع یکی از مهم‌ترین بحث‌ها در زمان انتخابات نمی‌شد. معمولاً در ایام انتخابات، کاندیداها تلاش می‌کنند که به دغدغه‌های عمومی توجه کنند، حتی پیش از مناظره‌ها یکی از جدی‌ترین و مهم‌ترین سؤالاتی که در برنامه‌های صداوسیما عنوان می‌شد، به‌طور واضح اینترنت و فضای مجازی و فیلترینگ بود. حتی به همین دلیل کاندیداها خیلی جدی موضع خود را نسبت به فیلترینگ صراحتاً اعلام می‌کردند، در نتیجه فیلترینگ مسئله مهمی بود که به آن پرداخته می‌شد.

ثانیاً اکنون بخش مهمی از اقتصاد، خدمات و زیست روزمره مردم در این فضا است و فیلترینگ قطعاً بر آن مؤثر بوده و کسی نمی‌تواند منکر شود. آمارها و نظرسنجی‌ها نیز نشان می‌دهند که تأثیر داشته، عدد آن مهم نیست، چیزی که مهم و مسلم است، این است که فیلترینگ تأثیر دارد. فیلترینگ بر مسائل اجتماعی و سیاسی نیز تأثیر داشته و اثرات آن تنها به اقتصاد باز نمی‌گردد. می‌بینیم که بخش بسیاری از تبلیغات، بسیاری از خبررسانی‌ها و اطلاعاتی که مردم به آن دسترسی دارند در فضای مجازی است و اتفاقاً بخش زیادی از آن‌ها از رسانه‌های فیلتر شده به دست کاربران می‌رسد؛ بنابراین فیلترینگ مسئله مهمی است.

این دو مسئله به‌خوبی اهمیت پرداختن به فیلترینگ را نشان می‌دهد؛ ضمن اینکه کسی نمی‌گوید دولت فقط یک وظیفه دارد؛ به‌عنوان‌ مثال یا می‌تواند به فیلترینگ رسیدگی کند، یا به مسئله اقتصاد بپردازد. دولت بخش‌های مختلف دارد، رئیس‌جمهور در طول روز باید در مورد موضوعات مختلف تصمیم‌گیری کند. دلیلی ندارد که بگویند به‌عنوان‌مثال تحریم مهم‌تر است، بله تحریم مهم است اما رئیس‌جمهور ۲۴ساعت بر روی مسئله تحریم کار نمی‌کند و حتماً به  موضوعات دیگری می‌پردازد، همچنین وزارتخانه‌ها و ادارات مختلفی وجود دارد که به مسائل مختلف مرتبط هستند. در نتیجه دولت، باید علاوه بر سایر موضوعات به فیلترینگ بپردازد.

همه کاسه‌وکوزه‌ها را بر سر پلتفرم‌ها نشکنیم

-بسیاری از کاربران ایرانی بر این باورند که نمی‌توانند حضور مؤثری در فضای مجازی جهانی داشته باشند؛ در نقطه مقابل افرادی هستند که می‌گویند مردم از فیلترینگ راضی هستند و فیلترینگ باعث پیشرفت بسیاری از کسب‌وکارها شده است، نظر شما در مورد این گفته‌ها چیست؟

قطعاً تحریم فضای مجازی نیز مانع بهره‌برداری ما از امکانات فضای مجازی می‌شود؛ ارتباط با شرکت‌ها و سرویس‌دهنده‌های بین‌المللی حتماً می‌تواند مؤثر باشد، اگرچه ممکن است جایی نیاز به بحث‌ های سیاسی باشد که منوط به مسئله تحریم است اما در هرصورت مانع از این نمی‌شود که تا جایی که خودمان می‌توانیم، رضایت عمومی مردم را جلب کرده و موانع خودساخته، ایجاد نکنیم.

همچنین پلتفرم‌های داخلی موضع خود را اعلام کرده و گفته‌اند که از فیلترینگ راضی نیستند. حال اینکه می گویند فیلترینگ باعث پیشرفت برخی کسب‌وکارها شده درست است؛ در مواردی فیلترینگ تأثیر مثبت داشته است و قابل‌انکار نیست، اما اولاً باید بدانیم که پلتفرم فیلتر شده، مقصر نبوده که حال با فیلتر کردن آن، پلتفرم داخلی دیده‌ شده است و ما نباید تمام کاسه وکوزه‌ها را سر پلتفرم بشکنیم. ثانیاً به همان اندازه و چه‌بسا بیشتر، عواملی بوجود آمدند که مانع رشد آن‌ها شدند، عواملی همچون تحریم، شرایط کشور، عدم دسترسی به سرمایه‌گذاری بین‌المللی. چه‌بسا اگر پلتفرم‌ها در فضایی بودند که نه فیلتر بود و نه تحریم، بیش از این‌ها رشد می‌کردند.

ما اکنون شاهد آن هستیم که بسیاری از ایرانیان خارج از کشور، استارتاپ‌هایی بوجود می‌آورند، پول خوبی به‌عنوان فاند می‌گیرند و کار خود را شروع می‌کنند و اگر موفق هم شوند ارزش‌گذاری که برای آن‌ها می‌شود،اعدادی بسیار بزرگ‌تر از ارزش پلتفرم‌های ماست. به‌عنوان‌مثال، پلتفرمی همچون اسنپ، با این حجم کار و گردش مالی و مسافر، سفر و راننده اگر در سایر کشورهای منطقه بود، چندین برابر ارزش‌گذاری می‌شد و چرایی آن‌هم شرایط کشور است.

بنابراین ممکن است کسب‌وکارها از یک عامل مثل فیلترینگ سود کنند اما از چندین عامل ضربه می‌خورند. ما نباید بر سر پلتفرم منت بگذاریم و بگوییم چون پلتفرم‌های خارجی فیلتر شده‌اند، این کسب‌وکارها پیشرفت کرده‌اند و فرصتی برای آن‌ها پیش‌آمده که سرمایه‌گذاری کنند. به همان اندازه عواملی بودند که مانع پیشرفت آن‌ها شده‌اند؛ در واقع این کسب‌وکارها ریسک کرده‌اند. بنابراین نباید از این شرایط برای منت گذاشتن بر سر پلتفرم داخلی استفاده کرد.

می‌گویند برداشتن فیلترینگ پلتفرم‌ها را نابود می‌کند، بردارید تا ببینیم!

اگر هم منظور نظر پلتفرم‌ها است، مگر نمی‌گویند فیلترینگ باعث رشد آن‌ها شده است، ما هم قبول می‌کنیم، اما اکنون به هر دلیلی خود پلتفرم‌ها میگویند فیلترینگ نباشد. به‌عنوان‌مثال، میگویند رفع فیلتر یوتیوب باعث ضربه به آپارات می‌شود، خود آپارات می‌گوید که ضربه‌ای نمی‌زند، صاحب آپارت می‌گوید فیلترینگ را بردارید. بنابراین، در بدترین حالت، اگر هم ملاک رضایت پلتفرم‌ها است، میگوییم اشتباه کردند که به فیلترینگ راضی بودند اما اکنون راضی نیستند. مگر نمی‌گویند برداشتن فیلترینگ پلتفرم‌ها را نابود می‌کند، بردارید تا ببینیم نابود می‌شوند یا نه.

- در شرایط کنونی چقدر می‌توان به رفع فیلترینگ امیدوار بود؟

دو نظر جدی و مختلف در مورد فیلترینگ در سطوح تصمیم‌گیری وجود دارد؛ باید ببینیم کدام از این دو نظر جدی می‌تواند در آخر کار به کرسی بنشیند. اما من فکر می‌کنم که برخی پلتفرم‌ها شانس رفع فیلتر را دارند و احتمال آن وجود دارد که برای بعضی از آن‌ها رفع فیلتر انفاق بیفتند؛ اما به اینکه همه این پلتفرم‌ها رفع فیلتر شوند، چندان خوش‌بین نیستم.