ایران انتقام خون هنیه را سخت می‌گیرد یا نرم؟

مقامات ارشد ایران قول داده‌اند که انتقام این ترور را خواهند گرفت. گزارش‌های اولیه حاکی از آن بود که تهران یک طرح تهاجمی برای هدف قرار دادن اسرائیل و همچنین یک طرح دفاعی در صورت حمله مجدد انتقامی اسرائیل آماده کرده است. حتی یکی از وب‌سایت‌های آمریکایی اعلام کرد که پاسخ ایران این هفته قبل از مذاکرات جدید آتش‌بس غزه که قرار است در ۱۵ اوت برگزار شود، خواهد بود. با این حال، به نظر می‌رسد که اوضاع آرام شده است. امروز این سوال پیش می‌آید که آیا ایران به ترور اسماعیل هنیه و نقض تمامیت ارضی خود پاسخ نظامی خواهد داد؟

روزنامه دنیای اقتصاد نوشت: پاسخ مثبت است، اما پاسخ احتمالا یک عملیات نظامی در مقیاس بزرگ نیست و شاید شبیه به حملات رگباری موشک‌ها و پهپادهای ایران در ماه آوریل باشد؛ یعنی پس از ترور هفت افسر سپاه پاسداران در کنسولگری ایران در دمشق.

در شرایطی که منطقه پس از ۱۰ ماه درگیری بین اسرائیل و حماس در غزه، اسرائیل و حزب‌الله در لبنان، شبه‌نظامیان عراقی و آمریکایی‌ها در عراق و سوریه و حوثی‌ها علیه اهداف مختلف دچار آشفتگی شده است، جنگ گسترده‌تر آخرین چیزی است که «محور مقاومت» می‌خواهد.
پس از قول انتقام ایران، تعدادی از دیپلمات‌های ارشد و حتی سران کشورها پیام‌های تنش‌زدایی را به تهران ارسال کردند. امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در ۷ اوت با همتای تازه منتخب خود مسعود پزشکیان گفت‌وگو کرد و خواستار خویشتن‌داری شد. به همین ترتیب، ایالات متحده از طریق خط تلفنی که پس از ۷ اکتبر ۲۰۲۳ توسط عمان ایجاد شد؛ چند پیام به ایران ارسال کرد. منابع دیپلماتیک که نخواستند نامشان فاش شود، به نویسنده گفتند که در این پیام‌ها از تهران خواسته شده است که از راه‌اندازی یک جنگ همه‌جانبه که می‌تواند باعث تخریب بیشتر خاورمیانه شود، خودداری کند.

ایران اکنون در حال بررسی دو گزینه است؛ اولی یک پاسخ نظامی حساب‌شده و مشابه حملات ۱۳ آوریل به اسرائیل است که هیچ تلفاتی در پی نداشت. گزینه دوم پیش‌بینی پاسخ نظامی به نفع آتش‌بس دائمی در غزه و بازگشت به مذاکرات با هدف احیای توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ ایران (برجام) است.

مقاله‌نویس استیمسون ادعا کرد، با این حال، سیاست اعلامی به همان شکل باقی خواهد ماند. مقامات ایرانی به تهدید «انتقام در مکان و زمان مناسب» ادامه خواهند داد؛ اما عمدتا به عنوان یک عملیات روانی که قصد دارد اسرائیلی‌ها را در احساس خطر نگه دارد. نیات واقعی ایران در بیانیه‌ای که در تاریخ ۹ اوت توسط هیات نمایندگی این کشور در سازمان ملل صادر شد، آشکار شد.
در این بیانیه آمده است «اولویت ما برقراری آتش‌بس پایدار در غزه است. هر توافقی که توسط حماس پذیرفته شود، توسط ما نیز به رسمیت شناخته خواهد شد.» نمایندگی ایران در سازمان ملل افزود: «امنیت و حاکمیت ملی ما در اقدام تروریستی اخیر رژیم اسرائیل نقض شده است. ما حق دفاع مشروع داریم و این ارتباطی با آتش‌بس غزه ندارد؛ اما امیدواریم پاسخ ما در زمان و به‌گونه‌ای صورت گیرد که لطمه‌ای به آتش‌بس احتمالی نزند.» در این بیانیه همچنین آمده است: «کانال‌های رسمی مستقیم و واسطه‌ای برای تبادل پیام همیشه بین ایران و آمریکا وجود داشته است که هر دو طرف ترجیح می‌دهند جزئیات آن ناگفته بماند.»
در همین حال، متحدان استراتژیک تهران، چین و روسیه، مشغول ترغیب ایران به خودداری از پاسخ نظامی در مقیاس بزرگ هستند. در ۱۲ اوت، وانگ یی، وزیر امور خارجه چین با علی باقری‌کنی، همتای ایرانی خود گفت: «چین از تلاش‌های قانونی ایران برای دفاع از حاکمیت، امنیت و عزت ملی خود حمایت می‌کند.» این دیپلمات ارشد چینی با این حال افزود که کشورش مایل به حفظ ارتباطات نزدیک با ایران برای حفظ صلح و ثبات در منطقه است. به گفته نیکول گراجوسکی، یکی از همکاران موسسه موقوفه کارنگی و دکترای دانشگاه آکسفورد، در عین حال، روسیه نیز از تمایل خود برای کاهش تنش خبر می‌دهد.
در جریان سفر سرگئی شویگو، دبیر شورای امنیت ملی روسیه به تهران در ۵ اوت، شویگو پیامی از طرف ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به تهران داد و خواست در صورت ضربه زدن ایران به اسرائیل، از تلفات غیرنظامیان خودداری کند. گراجوکسی به این نویسنده گفت: «روسیه احتمالا خواستار تنش‌زدایی خواهد بود. نگرانی اصلی روسیه ثبات سوریه در حال حاضر است. هرگونه سرریز، برای تلاش مسکو در جهت بازسازی کشور مضر خواهد بود.» به گفته گراجوسکی، روس‌ها همچنین نمی‌خواهند ایران را ملتهب کنند. وی افزود: «روسیه هیچ دخالت مستقیمی در خصومت‌ها نخواهد داشت. در اصل، جنگ به نفع روسیه نیست.»

با توجه به اینکه اقتصاد لبنان مدت‌هاست در حال تزلزل است، مقامات لبنانی، شهروندان و حتی حزب‌الله نیز به دنبال جنگی در مقیاس بزرگ‌تر نیستند.  بنابراین، به نظر می‌رسد مقامات ایرانی بتوانند سیدحسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله را متقاعد کنند که از واکنش تلافی‌جویانه بزرگ برای ترور فؤاد شکر، فرمانده دست راست خود در بیروت، که یک روز قبل از ترور هنیه در تهران اتفاق افتاد، صرف‌نظر کند.

در هر صورت، ایران به دنبال یک برد دیپلماتیک است و ممکن است از طریق یک واکنش مدنظر با حداقل آسیب به زیرساخت‌ها، در صورت غلبه خردمندان در قدرت، اعتبار خود را حفظ کند و ممکن است از طریق یک پاسخ در چارچوب با کمترین آسیب به زیرساخت‌ها، چهره و موقعیت خود را حفظ کند.