لهستان و پشیمانی از حضور در طرح سپر دفاع موشكی ناتو

طرح ایجاد سپر دفاع موشكی آمریكا در اروپا كه از دوران بوش پسر (۲۰۰۷) با امضای قراردادهای دوجانبه آغاز شد و سپس در دوران باراك اوباما تحت عنوان طرح 'سپر دفاع موشكی ناتو' ادامه حیات داده، همواره چالش های بسیاری را هم برای دو طرف معادله یعنی آمریكا و روسیه و هم برای كشورهایی كه سامانه ها در آن اجرایی خواهد شد، به وجود آورده است. در این زمینه، 'برونیسلاو كوموروفسكی' ‌رییس جمهور لهستان در جدیدترین اظهارنظر خود اعلام كرده كه ایجاد سامانه های دفاع موشكی یك 'اشتباه سیاسی' بوده است. به گزارش خبرگزاری 'ریانووستی' روسیه، ‌رییس جمهور لهستان تاكید كرد: 'ما باید برای خودمان یك سامانه دفاع موشكی داشته باشیم. اگرچه ما برای تهیه تجهیزات نظامی هزینه های بالایی پرداخت می كنیم اما اگر این تجهیزات نتواند ما را در برابر حملات خطرناك هوایی یا موشكی حفظ كند، مرتكب اشتباه شده ایم'.

برونیسلاو كوموروفسكی تاكید كرد: 'مشاركت لهستان در طرح های موشكی آمریكا، یك اشتباه سیاسی بوده است'. وی تصریح كرد: 'ما با قبول پیشنهاد آمریكایی ها در زمینه سامانه دفاع موشكی، خطرات سیاسی مرتبط با تغییر احتمالی رییس جمهور آمریكا را نادیده گرفتیم و این مساله یك اشتباه سیاسی است. ما برای اینكار بهای بسیار سنگینی پرداخت كردیم و دیگر نباید همان اشتباه را تكرار كنیم'.در سال۲۰۰۸ (۱۳۸۷)، دولت لهستان با ایجاد پایگاه های موشكی اس-ام-۳ آمریكا در خاك خود موافقت كرد. اولین بخش از سامانه موشكی آمریكا قرار است تا سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) در لهستان مستقر شود. چنین واكنشی از سوی رییس جمهور لهستان این سوال را به ذهن متبادر می سازد كه اصولا ضرورت ایجاد سامانه هایی كه می تواند شدت رقابت های جهانی و منطقه را افزایش دهد، چیست؟ و اهداف لهستان از اعلام این مواضع چه می تواند باشد؟


** لهستان و طرح سپر دفاع موشكی ناتو

---------------------------------------------

هنگامی كه دولت بوش پسر در سال ۲۰۰۷ (۱۳۸۶) اعلام كرد كه سامانه های دفاع موشكی مستقل خود را در اروپا و كشورهای چك و لهستان ایجاد خواهد كرد، بسیاری از تحلیلگران از همان آغاز انتظار آغاز مباحث زیادی بر سر آن را داشتند. بحث هایی كه از همان آغاز از درون خود اروپا گرفته تا روسیه را فراگرفت و بسیاری در اروپا و روسیه ایجاد چنین سامانه هایی را رقابت زا و امنیت زدا اعلام كردند. هنگامی كه در ژانویه۲۰۰۷ (دی ماه۱۳۸۶)، آمریكا به جمهوری چك و لهستان پیشنهاد داد تا یك سامانه دفاع موشكی شامل ۱۰ موشك رهگیر در لهستان و یك سیستم راداری در خاك جمهوری چك مستقر كند، این موضوع بلافاصله با مخالفت شدید روسیه مواجه شد. با اعلام چنین رویكردی از سوی روسیه، آرام آرام نشانه هایی از آغاز یك روند جدید در حوزه راهبردی میان دو كشور به دست آمد. اما با روی كار آمدن باراك اوباما و دولت دموكرات در كاخ سفید(۲۰۰۸)، آمریكا در قالب سپر دفاع موشكی ناتو، رومانی و تركیه را نیز وارد این طرح كرد و در اجلاس لیسبون (آبان۱۳۸۹) توانست بر سر كلیات طرح با روسیه به توافق برسد. اما از آن زمان تاكنون روسیه و آمریكا و ناتو در چارچوب مذاكرات و گفت و گوهای متعدد هنوز نتوانسته اند به یك مسیر همگرا بر سر این طرح دست یابند و حتی با حضور دوباره 'ولادیمیر پوتین' بعنوان رییس جمهور روسیه، مواضع این كشور سرسختانه تر شده است، به نحوی كه 'آناتولی سردیوكوف' وزیر دفاع روسیه و 'نیكلای ماكاروف' رییس ستاد كل نیروهای مسلح این كشور، در اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ آمریكایی ها را تهدید به انهدام سامانه های فوق در این كشورها كردند.

در این میان، با رقابتی تر شدن فضای منطقه ای و جهانی، حال لهستان كه از اولین كشورهای خواستار ایجاد سامانه هایی دفاع موشكی بود، امروز خود را در یك فضای دیگری می بیند، چراكه با استقرار سامانه های موشكی 'اسكندر' روسیه در منطقه 'كالیننگراد' و سامانه موشكی زمین به هوای اس ۴۰۰ در مرزهای غربی بلاروس میزان نزدیكی روس ها به مرزهای اروپا جهت مقابله با سپر دفاع موشكی آمریكا افزایش یافته است. از این منظر، نه تنها لهستان با خطرات سیاسی ناشی از ایجاد سامانه ها در خاك كشور خود روبه رو شده بلكه به دلیل مجاورت جغرافیایی با روسیه، با خطرات امنیتی نیز مواجه شده است. در این قالب، لهستان به عنوان یكی از اولین كشورهای دخیل در این طرح تلاش می كند تا در فضای موجود در دو بعد، تهدیدات را به فرصت تبدیل سازد: اول، لهستانی ها تلاش دارند به آمریكایی ها این پیغام را بدهند كه احتمال خروج آنها از طرح سپر دفاع موشكی ناتو وجود دارد، بنابراین كمك های فنی و مالی متناسب با این احتمال باید افزایش داده شود و پذیرش این خطر سیاسی به معنای داشتن یك سامانه دفاع موشكی مستقل برای لهستان است. در این زمینه رییس جمهوری لهستان به صراحت اعلام كرد: 'كشورش ابتدا ساخت سپر موشكی مخصوص لهستان برای جلوگیری از حملات هوایی را آغاز می كند، آنگاه به طرح آمریكایی ناتو می پیوندد'. دوم، لهستانی ها به دلیل فضای امنیتی موجود میان روسیه و آمریكا و با درك روند سرریز رقابت میان این دو كشور به مناطق پیرامونی تلاش می كنند تا با اعلام اقدام خود بعنوان 'اشتباه سیاسی' فضای موجود میان خود و روسیه را آرام كرده و سپس در این فضای آرام، خطرات امنیتی خود را كاهش دهند.


** جمع بندی

-------------

طرح سپر دفاع موشكی آمریكا كه ابتدا تحت توافقنامه های مستقل و جداگانه با كشورهای چك و لهستان آغاز شد با روی كار آمدن دولت دموكرات اوباما در سال۲۰۰۸، در قالب طرح سپر دفاع موشكی ناتو درآمده و كشورهای دیگری را نیز دربرگرفت، اما با این وجود هسته مركزی این طرح در منطقه اروپای شرقی باقی ماند. چنین وضعیتی این كشورها را در موقعیتی دوگانه قرارداد؛ از یك سو، این كشورها می بایستی خطرات سیاسی و امنیتی روسیه را پذیرا باشند و از دیگر سو، میزان منافع حاصل از حضور این سامانه ها را افزایش دهند. در چنین چارچوبی، لهستان اولین كشوری بود كه به این روند واكنش نشان داد و رییس جمهور این كشور با اعلام رویكرد كشورش مبنی بر 'اشتباه سیاسی' تلاش می كند تا این وضعیت دوگانه را تبدیل به فرصت سازد و لهستان را در مقام كشوری قرار دهد كه علاوه بر رویكردهای فراآتلانتیكی، به رویكردهای منطقه ای نیز توجه دارد.