ابهام در کنکور ۱۴۰۲

به گزارش مردم سالاری آنلاین، روزنامه همشهری نوشت: «اما و اگرها درباره برگزاری کنکور سال آینده زیاد است. ابهامات به حدی است که حالا مشاوران کنکور که نگران از تغییرات آینده‌اند، به داوطلبان توصیه می‌کنند امسال هر رشته و هر دانشگاهی پذیرفته شدند، بروند؛ چرا که مشخص نیست سال آینده چه اتفاقی می‌افتد؛ توصیه‌ای که البته مورد تأیید کارشناسان آموزشی هم است. آنها می‌گویند هر روز تصمیمات جدیدی گرفته می‌شود و هنوز نه تکلیف پشت کنکوری‌ها که دانش‌آموز نیستند، مشخص است، نه زمان برگزاری دو آزمون برای درس‌های تخصصی در یک سال و نه سرنوشت درس‌های عمومی که با این وضعیت به حاشیه کشیده می‌شوند. ۲۵ تیر بود که رئیس‌جمهوری سیاست‌های سنجش و پذیرش دانشجو را ابلاغ کرد و بعد از آن سازمان سنجش، مصوبه ابلاغ‌شده را مبنای برگزاری کنکور سال آینده دانست. بر اساس مصوبه ابلاغ‌شده، در کنکور سال آینده درس‌های عمومی حذف می‌شود و برای درس‌های تخصصی، دو بار در سال آزمون گرفته می‌شود و تأثیر سوابق تحصیلی در کنکور هم به ۶۰درصد می‌رسد.
۷۰ درصد نمرات در مدارس، غیر واقعی است
محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزشی و دبیر فیزیک پایه دوازدهم است و به همشهری می‌گوید بر اساس این مصوبه، برای کنکور سال آینده، تنها معدل پایه دوازدهم در نظر گرفته می‌شود. برای سال بعدش، یازدهم و دوازدهم و سال بعد از آن هم، سه پایه دهم، یازدهم و دوازدهم.
به‌ گفته نیک‌نژاد، با این مصوبه، کنکور تنها برای درس‌های تخصصی برگزار می‌شود و درس‌های عمومی هم از طریق معدل حساب می‌شوند، اما نکته اینجاست که ۷۰ تا ۸۰ درصد از نمراتی که از مدارس گزارش می‌شود، غیر واقعی است و معمولا بیشتر از نمره‌ای است که دانش‌آموز گرفته: «دلیل این اتفاق وجود رقابت در مدارس و ماجرای رتبه‌بندی آنهاست. مدیران تلاش می‌کنند، مدارس‌شان را بهتر از آنچه هست نشان دهند تا بتوانند دانش‌آموزان بیشتری را هم جذب کنند. این موضوع بیش از همه در مدارس پولی دیده می‌شود. به همین دلیل امتحانات داخلی این مدارس، معمولا با ارفاق‌ زیادی برپا می‌شود.»
رونق‌گرفتن مافیای کنکور
با اعمال این مصوبه، چالش دیگری هم برای خانواده‌ها و فرزندانشان ایجاد می‌شود و آن اضافه‌شدن فشارهای روانی و استرس برای گرفتن نمرات بالا در امتحانات نهایی است. هر چند که نیک‌نژاد می‌گوید که این استرس و فشار روی دانش‌آموزان از سوی خانواده‌ها از همان مقطع ابتدایی هم دیده می‌شود اما به هر حال این اتفاق می‌افتد. او با کلیات این مصوبه جدید موافق و معتقد است که با اجرای آن عدالت بیشتری برای ورود به دانشگاه، برقرار می‌شود: «اینکه ملاک میزان درس‌خواندن و تلاش دانش‌آموز طی چندین سال باشد بهتر از این است که معیار تنها یک سال پایه دوازدهم باشد. این روش عادلانه‌تر است؛ البته به شرطی که درست اجرا شود. یعنی نمراتی که گزارش می‌شود واقعی باشد. بحث اینجاست که خیلی از دانش‌آموزان تنها همان سال آخر، با خرج‌کردن پول‌های زیاد و رفتن به کلاس‌های آموزشی فشرده و ... که گاهی هزینه هر جلسه آن به چند میلیون تومان می‌رسد، در کنکور رتبه‌ بالایی به‌ دست می‌آورند. این نوعی دوپینگ است. در حالی‌ که وقتی دانش‌آموز از همان پایه‌های پایین‌تر مکلف به درس‌خواندن باشد، عملکرد او در طولانی‌مدت سنجیده می‌شود؛ نه فقط در یک سال.»
این اما تمام ماجرا نیست، همین حالا هم مافیای کنکور، دام گسترده‌ای برای داوطلبان پهن کرده و با این وضعیت بیم آن می‌رود که فعالیت این مافیا بیشتر شود. این موضوع مورد تأیید نیک‌نژاد هم است.
احتمال افزایش آموزشگاه‌ها و مدارس غیر انتفاعی
فاطمه اخلاقی، مشاور کنکور است و در یکی از مدارس تیزهوشان فعالیت می‌کند. او جزو کارشناسانی است که معتقد است این طرح، مزیت‌ها و ایراداتی دارد که باید هر دو بخش مورد توجه قرار گیرد. یکی از مزیت‌های آن این است که دانش‌آموز از همان پایه دهم، درس‌خواندن را جدی می‌گیرد و دانش‌آموزی که زحمت می‌کشد با دانش‌آموزی که تمرکزش بر سال آخر است، از هم تفکیک می‌شوند. اما ایراداتی هم به آن وارد است: «یکی از تبعات منفی این مصوبه، بی‌توجهی به درس‌های عمومی است. چون قبل از این، دانش‌آموز این درس‌ها را تنها در قالب کنکور به‌ طور دقیق و عمقی می‌خواند، درس‌هایی مثل ادبیات، دین و زندگی و زبان انگلیسی. اما حالا این فرصت از دست رفته است و تمرکز بر درس‌های تخصصی هر رشته است. این مسئله سواد عمومی دانش‌آموز را تحت‌ تأثیر قرار می‌دهد.»
او به نحوه برگزاری آزمون تخصصی دو بار در سال اشاره می‌کند و می‌گوید این آزمون‌ها ابهامات زیادی دارند: «ما هنوز نمی‌دانیم تأثیر این دو آزمون بر رتبه کنکور چقدر خواهد بود، دانش‌آموزان تصور می‌کنند که اگر نخستین آزمون را به‌خوبی پاسخ ندادند آزمون دوم برای جبران است. از سوی دیگر، ظرفیت دانشگاه‌ها و زمان پذیرش آنها به چه صورت خواهد بود؟ زمان برگزاری دو آزمون چگونه است؟»
اخلاقی به اهمیت برگزاری دقیق امتحانات نهایی با اجرای این مصوبه هم اشاره می‌کند. به‌ گفته او همین حالا خیلی از این آزمون‌ها در شهرهای دور به‌ دلیل آشنابودن مسئولان و شهروندان و مسائل دیگر با دقت برگزار نمی‌شود و برقراری عدالت در برپایی این آزمون‌ها را زیر سؤال می‌برد. این مشاور کنکور هم نگران افزایش آموزشگاه‌ها و مدارس غیر انتفاعی است: «احتمال اینکه تعداد آموزشگاه‌ها افزایش پیدا کند، وجود دارد؛ چرا که از پایه دهم، چالش کنکور شروع می‌شود و خانواده‌ها به‌ دنبال کلاس و کتاب‌های آموزشی برای فرزندانشان می‌روند.»
مدارس غیر دولتی جلو می‌افتند
سیزدهم تیر بود که علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی گفت که سوابق تحصیلی که مصوبه شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی است، برای کنکور ۱۴۰۲ اعمال نمی‌شود. با این حال اما هامون سبطی، دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، که یکی از منتقدان اجرای این مصوبه است، می‌گوید که درست چند روز بعد از اینکه اعلام شد این مصوبه برای سال آینده اعمال نمی‌شود، اطلاعیه‌ای در سازمان سنجش جایگزین شد که حکایت از اجرای فوری این مصوبه برای سال آینده داشت: «از آنجا که از نظر اجرا و عدالت‌محوری و همچنین مسائل اجتماعی و آموزشی، ابهامات فراوانی در زمینه مصوبه تأثیر قطعی معدل در کنکور وجود دارد، قرار بر این بود که این مصوبه یک سال مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد و بخش‌هایی از آن‌ که قابل اجرا نیست، اصلاح شود و بخش‌های قابل اجرا، تقویت و زیرساخت‌ها آماده شود و بودجه لازم یا نیروهای متخصصی که بتوانند آن را اجرا کنند، تامین و در نهایت به اجرا گذاشته شود.»
او می‌گوید: «این موضوع، حداقل خواسته بیشتر نمایندگان مجلس و همچنین دیده‌بان شفافیت و عدالت بود و رئیس‌جمهوری هم به کمیسیون اصل ۹۰ وعده داده بود که این اتفاق می‌افتد. این تصمیم هم گرفته شد و به‌صورت اطلاعیه‌ای روی سایت رسمی سازمان سنجش قرار گرفت. در این اطلاعیه آمده بود که کنکور سال ۱۴۰۲ مانند کنکور ۱۴۰۱ برگزار می‌شود و هر تغییری برای کنکور، ۱۴۰۳ به بعد اعمال خواهد شد. سه روز هم از درج این اطلاعیه گذشت که اطلاعیه جدیدی‌ جایگزین آن شد. در اطلاعیه جدید آمده بود که مصوبه‌ جدید باید به‌ صورت عاجل و فوری برای سال ۱۴۰۲ اجرا شود.»
سبطی می‌گوید: «بر اساس این مصوبه جدید، برای پذیرش ورودی‌های مهرماه دانشگاه‌ها در سال آینده، باید دو بار کنکور برگزار شود؛ یعنی یک کنکور مثلا مثل همیشه در تیرماه و یکی دیگر احتمالا قبل یا بعد از تیر خواهد بود. چندی پیش رئیس سازمان سنجش اعلام کرده بود که احتمالا یکی از دو کنکور، پیش از تعطیلات نوروز برگزار شود؛ یعنی تا اسفند امسال، دانش‌آموزان باید درس‌های اختصاصی سال دوازدهم را تمام کرده و بر آن مسلط شده باشند و درس‌های اختصاصی دهم و یازدهم را نیز دوره کنند.»
به‌ گفته دبیر کارگروه آموزش دیده‌بان شفافیت و عدالت، این مسئله دو پیامد نامطلوب دارد؛ یکی اینکه این اقدام در مدارس دولتی امکان‌پذیر نیست و معمولا چنین شرایطی فقط در مدارس غیر انتفاعی وجود دارد. بنابراین در همان نخستین مرحله اجرای این مصوبه، اختلاف طبقاتی بیش از پیش در قبولی دانشگاه‌ها تأثیر ناعادلانه خود را نشان می‌دهد. وقتی مدارس غیر دولتی بر خلاف مدارس دولتی و برنامه رسمی آموزش و پرورش، تمام تمرکز خود را قبل از کنکور اول، روی درس‌های اختصاصی قرار دهند، درس‌هایی که ادعا می‌شد به کمک این مصوبه عمیق‌تر مورد توجه قرار می‌گیرد، به حاشیه رانده می‌شوند؛ مثل ادبیات و زبان فارسی، دین و زندگی، عربی و زبان انگلیسی. دانش‌آموزان مدارس دولتی هم به ناچار اما با سختی بسیار بیشتر به همین سمت سوق پیدا خواهند کرد. بنابراین با این اتفاق، دومین ادعای این مصوبه هم زیر سؤال می‌رود و درس‌هایی که می‌تواند سطح فرهنگی و اخلاقی جوانان کشور را بالا ببرد، درجه اهمیتش کمتر می‌شود. اگر هم قرار باشد کنکور دوم بعد از تیرماه ۱۴۰۲ برگزار شود، شاید دشواری در اجرا و اعلام نتایج برای سازمان سنجش پیش بیاید.
بر اساس چه فرمولی نمرات امتحانات نهایی با کنکور تراز می‌شود؟
سبطی به نکته دیگری هم اشاره می‌کند که آن تأثیر قابل توجه نمرات امتحان نهایی داوطلبان بر رتبه کنکور است:‌ «این موضوع از نظر آمار و ریاضی مشکلات زیادی دارد و دیده‌بان شفافیت با همراهی نهادهای دیگر، این موضوع را در دستور کار قرار خواهند داد که بر اساس چه فرمولی می‌خواهند نمرات امتحانات نهایی سال‌های متعدد را با کنکور تراز کنند؟! اگر از این موضوع بگذریم، مسئله دیگر داوطلبان غیر دانش‌آموز است. ما بیش از ۵۰۰، ۶۰۰هزار داوطلب داریم که پشت کنکوری‌ هستند. اغلب آنها باید در امتحانات ترمیم معدل آموزش و پرورش شرکت کنند تا با کسب نمره ۲۰، نمره‌شان تأثیر منفی بر رتبه کنکورشان نگذارد. همه اینها در شرایطی است که نه‌ تنها هنوز مشخص نیست دو کنکور، در چه فاصله زمانی و به چه شکلی قرار است اجرا شود، بلکه حتی مشخص نیست این چندصدهزار داوطلب که مجبور به ترمیم نمره‌هایشان هستند، در چه تاریخی و به چه ترتیبی باید آزمون ترمیم معدل بدهند؛ آزمونی که گفته شده تا ۱۰ بار حق شرکت در آن را دارند.»
سبطی این سؤال‌ها را مطرح می‌کند که «آیا آموزش و پرورش، امسال زیرساخت برگزاری آزمون برای چندصدهزار داوطلب را دارد؟ آن هم برای آزمونی که بر خلاف امتحانات قبلی، ۰.۲۵نمره در آن کم یا زیاد شود، تأثیر قابل‌ توجهی روی رتبه کنکور فرد می‌گذارد؟ و آیا آموزش و پرورش می‌تواند مانع از وقوع تقلب‌های گسترده در امتحان نهایی در این شرایط شود؛ آن هم با توجه به ابزارهای تقلب و تکنولوژی که در این زمینه ایجاد شده است؟»
این مسئله معضل بزرگی است و نباید سهل‌انگارانه از کنار آن گذشت؛ «جای تعجب دارد که چرا با وجود تمام این ایرادات، یک سال زمان برای بررسی این مصوبه لغو شد. باید از شورای‌ عالی انقلاب فرهنگی دلیل تعجیل در اجرای آن را جویا شد. ما توجیهی منطقی ندیدیم.»
ناتوانی در برگزاری آزمون نهایی برای ۲.۵ میلیون نفر
سبطی می‌گوید: «به اذعان کارشناسان و حتی مسئولان سابق این وزارتخانه، آموزش و پرورش ظرفیت برگزاری آزمون نهایی برای حدود ۲.۵ میلیون دانش‌آموز و همچنین تصحیح برگه‌های امتحانی در این وسعت را ندارد. طبق این مصوبه آموزش و پرورش در سال۱۴۰۳، باید از ۲.۵ میلیون دانش‌آموز فقط در خردادماه امتحانات نهایی بگیرد! ماجرای داوطلبان ترمیم نمرات هم به قوت خود باقی خواهد ماند. بهتر است اجرای این مصوبه تا زمانی که زیرساخت‌های آن آماده شود، به تأخیر بیفتد.»
حالا این کارشناس آموزشی تأکید می‌کند که باید تا آخر شهریور منتظر ماند تا جزئیات بیشتری از این مصوبه منتشر شود.
نقشه موفقیت در کنکور ۱۴۰۲
با توجه به تأکید بر اجرای مصوبه تأثیر معدل بر کنکور سال آینده و برگزاری دو آزمون برای درس‌های تخصصی، مشاوران کنکور و کارشناسان آموزشی، چند پیشنهاد برای موفق‌شدن در کنکور سال آینده به دانش‌آموزان و پشت کنکوری‌ها دارند:
امسال هر رشته و دانشگاهی قبول شدند، برای ثبت نام اقدام کنند؛ چرا که شنیده می‌شود چندین هزار نفر از داوطلبان کنکور، معدل۲۰ دارند، بنابراین با این تعداد، افرادی که باید امتحان ترمیم معدل بدهند اگر قرار باشد در آزمونی شرکت کنند که سؤال‌هایش استنباطی‌تر از سال‌های قبل باشد و از کتاب‌های جدید و ۱۰۰نمره‌ای، ممکن است نتوانند در تمام درس‌ها نمره ۲۰ به‌ دست آورند. بنابراین از چند هزار نفر عقب می‌مانند.
کتاب‌های درسی را به‌ صورت مفهومی و دقیق بخوانند و به این نکته توجه کنند که امتحانات نهایی دیگر ساده نخواهد بود و احتمالا آنها را هم باید مفهومی مطالعه کنند.
درس‌ها را با توجه به ضریب نخوانند. تمام درس‌ها از اهمیت یکسانی برایشان برخوردار باشد چون ظاهرا قرار است ضریب‌ها هم حذف شود.
از ابتدای سال به یک اندازه درس بخوانند و به درس‌ها اهمیت بدهند. یعنی شب امتحانی نباشند.
تنها به‌ گفته‌های دبیر خود تکیه نکنند، خودشان به‌ طور دقیق منابع مختلف را بخوانند.
برای امتحانات نهایی نیازی به تستی‌خواندن نیست، برای این امتحان هم به‌ صورت مفهومی درس بخوانند.
منتظر ابلاغ آیین‌نامه نباشند، از همین حالا درس‌خواندن را به‌صورت عمیق شروع کنند.
به حرف‌های آنها که می‌گویند کنکور، تکنیکی است تا مفهومی، توجهی نکنند. آنها کلاهبردارند.»