"زلزله خاموش" تهدیدکننده ۲۹ استان

رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی گفت: فرونشست زمین که از آن به زلزله خاموش یاد می‌شود، اکنون به شکلی بحرانی، کشور را تهدید می‌کند، به‌طوری که ۲۹ استان و بیش از ۶۵ درصد دشت‌های کشور با این مساله درگیرند.
به گزارش ایسنا، علیرضا شهیدی گفت: فرونشست پدیده تازه‌ای در جغرافیای کشور نیست و نخستین بار در سال ۴۷ در دشت رفسنجان که مشهور به باغ‌های پسته و پمپاژ زیاد منابع آب زیرزمینی است، این اتفاق را شاهد بودیم.
وی افزود: پس از وقوع فرونشست در دشت مهیار اصفهان در اوایل دهه ۸۰، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور با توجه به وظیفه ذاتی خود که شناخت پدیده‌های طبیعی است، به‌طور جدی موضوع فرونشست را مطرح کرد، اما همان زمان این اصطلاح برای بسیاری در کشور نأمانوس بود.
شهیدی با تاکید بر اینکه اکنون از ۶۰۹ دشت موجود در کشور، بیش از ۴۰۰ دشت (۶۵ درصد دشت‌ها) با معضل فرونشست از چند میلیمتر تا ۱۸ سانتیمتر (با رقم متوسط حدود ۴.۵ سانتیمتر) در کشور مواجهند، اظهار کرد: در اتحادیه اروپا رقم چهار میلیمتر به عنوان رقم بحرانی برای فرونشست زمین مطرح شده‌، اما در ایران با ارقام سانتیمتر مواجه هستیم که مهمترین عامل آن پمپاژ بی‌رویه منابع آب‌ زیرزمینی است.
رییس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی ادامه‌ داد: مطابق آمارها، امروز بیش از یک میلیون حلقه چاه در کشور وجود دارد که ۴۲ درصد آنها غیرمجاز هستند، با این حال در دهه ۸۰ شاهد تصویب قانونی در مجلس شورای اسلامی بودیم که برخی چاه‌های غیرمجاز را مجاز اعلام می‌کرد، این در حالی است که هر یک از چاه‌ها حریم خاص خود را دارد و فشاری به حوزه آبخوان‌ها وارد می‌کند.
وی اظهار کرد: پراکندگی این یک میلیون حلقه چاه به‌گونه‌ای است که به‌طور متوسط هر ۱.۵ کیلومتر یک حلقه چاه وجود دارد، اما تراکم اصلی چاه‌ها در مناطقی است که شهرهای ما مستقر هستند یا شاهد استقرار صنایع و بخش کشاورزی هستیم.
شهیدی با تاکید بر اینکه بیش از ۶۰ درصد کشور در اقلیم خشک و نیمه خشک قرار گرفته، ادامه داد: این در حالی است که بیابان‌ها حدود ۴۵ درصد وسعت کشور را تشکیل می‌دهند. با این حال میزان مصرف آب در کشور سالیانه ۱۰۰ میلیارد مترمکعب است و همه ساله بیش از پنج میلیارد متر مکعب مازاد برداشت از آب‌های زیرزمینی انجام می‌شود.
وی یادآور شد: فقط در دشت اصفهان که پنج‌هزار کیلومتر مربع وسعت دارد، سالیانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب پمپاژ آب از آبخوان‌ها انجام می‌شود که بیشتر از حجم سد کرج است.
شهیدی اضافه‌کرد: در سال‌های گذشته خشکسالی‌های پیاپی و کاهش میزان بارندگی‌ها سبب شده تا شاهد عدم تعادل در ورودی و خروجی آب دشت‌ها باشیم و به همین دلیل شاهد گسترش فرونشست هستیم.
وی از فرونشست به عنوان "زلزله خاموش" یاد کرد و گفت: خروج بیش از حد آب طی ۱۰ تا ۱۵ سال از یک حوزه آبخوان سبب وقوع فرونشست شده و به‌تدریج آثار این پدیده بطئی مشخص می‌شود.
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور خاطرنشان‌کرد: آنچه در عمل اتفاق می‌افتد، به دلیل فرونشست و خالی شدن منافذ خاک از آب عملیات متراکم شدن خاک اتفاق می‌افتد، بر این اساس یک لایه غیرقابل نفوذ شکل گرفته و در ادامه ترک‌هایی در سطح زمین به وجود می‌آید که بسته به منطقه می‌تواند به ابنیه و ساختمان‌ها، ریل راه آهن، جاده‌ها و غیره آسیب برساند.
خطر فرونشست در تهران و اصفهان
وی، تهران و اصفهان را کلان‌شهرهایی توصیف کرد که به‌شدت تحت تاثیر فرونشست زمین قرار دارند، به‌طوری که در مناطق ۱۸ و ۱۹ تهران زبانه‌های فرونشست به داخل شهر نفوذ کرده، اما در اصفهان خطر جدی‌تر است و فرونشست تقریباً در همه نقاط شهر نفوذ کرده است.
این مقام مسؤول هشدار داد: اگر نتوانیم مدیریت درستی بر منابع آبی داشته و سیاستگذاری درستی در موضوعات صنعتی و کشاورزی داشته باشیم، روزبه‌روز وضعیت بدتری را در این موضوع شاهد خواهیم بود.
رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور تصریح‌کرد: مطابق آمارهای جهانی، ایران یکی از بزرگترین کشورهای در مواجهه با تنش آبی تا سال ۲۰۴۰ میلادی خواهد بود، بر این اساس مدیریت درست منابع آبی یکی از واجب‌ترین امور است. متاسفانه شاهدیم امروز از ۳۱ استان کشور غیر از مازندران و گیلان، بقیه استان‌ها با فرونشست زمین از یک میلیمتر تا ۱۸ سانتیمتر مواجه شده‌اند.
به نقل از روابط‌عمومی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات‌معدنی کشور،  شهیدی تصریح کرد: امروز علاوه بر مدیریت منابع آبی در اختیار، باید مردم را با انجام آموزش‌های لازم در مصرف آب آگاه کنیم، همچنین درخصوص استقرار صنایع باید مطالعاتی انجام شود تا صنایع آب‌بر مثل فولادسازی‌ها در مناطق خشک مستقر نشوند.
وی به اصفهان اشاره کرد که نه تنها شاهد استقرار صنایع بزرگ آب‌بر مثل فولاد مبارکه و ذوب‌آهن در این استان هستیم، بلکه از نظر کشاورزی نیز در این استان، سیاست درستی نداشته‌ایم و به‌طور نمونه در گذشته کشت برنج در این منطقه انجام می‌شده است.