زنانی که ازدواج با آنها ممنوع است

در اسلام برای ازدواج با برخی زنان ممنوعیت موقت یا همیشگی وجود دارد. در قرآن در دو آیه مَحارِم (آیه ۲۳ سوره نساء) و آیه حجاب (آیه ۳۱ سوره نور) محارم و زنانی را که ازدواج با آنها مجاز نیست معرفی شده است. در فقه شیعه و بر اساس اجتهاد در احادیث پیامبر(ص) و امامان معصوم (ع)، احکام دیگر ازدواج‌های حرام و ممنوع بیان شده است. در قانون مدنی و بر پایه شرع و فقه شیعه دوازده امامی، موانع نکاح نسبت به مرد و زن ذکر شده است. در این مطلب این موانع را درباره ازدواج مردان بررسی می‌کنیم که با چه زنانی نمی‌توانند ازدواج کنند؛ اما با مشاوره تلفنی با وکیل ازدواج و طلاق بنیاد وکلا می‌توانید همه مسائل و مشکلات حقوقی خود را در حوزه خانواده مطرح کنید و در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بهترین راهکار قانونی برسید.


ازدواج با چه زنانی حرام و ممنوع است؟
در قانون مدنی در فصل سوم از بخش ازدواج و طلاق در مواد ۱۰۴۵ تا ۱۰۶۰ موانع نکاح بیان شده است. در اینجا مواردی را که به مردان مربوط می‌شود به زبان ساده‌تر و با عنوان‌بندی می‌آوریم.۱‌ خویشاوندان نسبی (خونی)
مردان با زنانی که با آنها نسبت خانوادگی از جهت تولد دارند نمی‌توانند با آنها ازدواج کنند و این حرمت، ابدی است. به این زنان، محارم نسبی هم می‌گویند که شامل این موارد است:

1. مادر و مادر بزرگ پدری و مادری، و هرچه این نسبت بالا برود (مانند مادر جد).
   دختر و دختر فرزند (از فرزند پسر یا دختر)، هرچه پایین برود.
   خواهر و دختران خواهر و برادر، هرچه پایین برود.
   عمه و عمه پدر و مادر، هرچه بالا رود (مانند عمه پدربزرگ).
   خاله و خاله پدر و مادر، هرچه بالا رود (مانند خاله پدربزرگ).

نکته مهم حقوقی: خویشاوندان نسبی حاصل از زنا یا شبهه نیز در حکم خویشاوندان واقعی نسبی اند.
۲. خویشاوندان رضاعی (شیری)
همان زنانی که به جهت خویشاوندی نسبی ازدواج با آنها برای مردان حرام ابدی است اگر به جهت رِضاعی (شیر خوردن از یک زن) با وی همان نسبت را پیدا کنند ازدواج با آنها نیز حرام و ممنوع است. برای مثال، ازدواج با مادر، خواهر، عمه یا خاله رضاعی حرام است. البته برای ایجاد نسبت رضاعی پنج شرط وجود دارد که در ماده ۱۰۴۶ قانون مدنی ذکر شده است. به خویشاوندان رضاعی محارم رضاعی هم گفته می‌شود.
۳. خویشاوندان سببی (ازدواج)
ازدواج مرد یا پدر یا اجداد او، چه ازدواج دائم و چه ازدواج موقت (صیغه) باشد و چه رابطه زناشویی و نزدیکی برقرار شود و چه نشود، باعث حرمت ازدواج آن شخص با عده‌ای از زنان می‌شود. البته درباره مواردی حرمت همیشگی و ابدی نیست که به آن اشاره می‌گردد. این زنان عبارتند از:

1. مادر زن (مادر همسر)، مادر پدر و مادر همسر، هرچه بالا رود، چه نسبی و چه رضاعی.
   زن پدر (نامادری) یا اجداد پدری، چه ازدواج دائم و چه موقت.
   زن پسر (عروس) و زن فرزندان ذکور او، چه نسبی و چه رضاعی.
   دختر و دختر فرزندان زن از شوهران قبلی او، چه نسبی و چه رضاعی. البته در اینجا پس از نزدیکی شرعی (جماع)، محرمیت و حرمت همیشگی بین مرد و فرزندان همسرش که اصطلاحاً به آنها رَبیبه می‌گویند اتفاق می‌افتد. بنابراین قبل از رابطه زناشویی، مرد می‌تواند آن زن را طلاق دهد و با مادر یا دختر بالغ او ازدواج کند.
   خواهر زن، چه نسبی و چه رضاعی، چه ازدواج دائم و چه ازدواج موقت، چه رابطه زناشویی واقع شود یا نشود. البته حرمت ازدواج با دو یا چند خواهر در یک زمان، همیشگی نیست و پس از فوت همسر یا طلاق و تمام شدن عده در مواردی که عده لازم است، مرد می‌تواند با یک خواهر زن سابق خودش ازدواج کند.
   علاوه بر خواهر زن، دختر برادر زن و دختر خواهر زن (که همسر انسان عمه یا خاله آنها می‌شود) نیز حرمت موقتی دارد و اگر زن انسان اجازه دهد ازدواج با آنها مجاز است.

نکته مهم: پیش از ازدواج، هر ابهام یا سؤالی را دارید با مشاوره آنلاین بنیاد وکلا برطرف کنید که راهی سریع و مطمئن برای درک مسائل حقوقی خانوادگی ازجمله ازدواج و طلاق است.
۴. اسباب دیگر حرمت ازدواج
در قسمت قبل، حرمت ازدواج به سبب ازدواج بیان شد اما دلایلی دیگری نیز باعث ممنوعیت ازدواج با زنان نسبت به مردان می‌شود که در بیشتر موارد دائمی است.
۱. ازدواج در عده یا دارای شوهر
عقد کردن زن شوهردار یا در عده طلاق یا فوت، با آگاهی از این موضوعات و حرام بودن ازدواج در این شرایط، علاوه بر باطل بودن عقد ازدواج، آن زنان بر این مرد حرمت ابدی پیدا می‌کنند؛ یعنی حتی پس از طلاق از شوهر قبلی یا تمام شدن عده، ازدواج آن مرد با آنها حرام و ممنوع است. البته در صورت جهل مرد به این احکام شرعی، اگر پس از عقد ازدواج نزدیکی اتفاق بیفتد باز هم حرمت همیشگی وجود دارد.
۲‌. لِعان
اگر جدایی زن و شوهر از طریق لعان باشد که در این صورت آن زن بر مرد حرمت ابدی پیدا می‌کند.
۳. احرام
اگر مردی در حالت احرام در حج و با علم به اینکه عقد در این شرایط باطل است، زنی را عقد کند، ضمن باطل بودن عقد، آن زن بر او حرام ابدی خواهد شد. همچنین اگر از روی جهل به احکام شرعی اقدام کند و نزدیکی هم اتفاق افتاده باشد، باز هم حرمت همیشگی وجود دارد.
۴. زنا
زنا با زن شوهردار یا در عده طلاق رجعی، باعث حرمت ابدی آن زن بر مرد زناکار می‌گردد؛ اما آن زن زناکار بر شوهر خود حرام نمی‌شود.
همچنین اگر مردی با مادر یا دختر زنی زنا کند، آن زن برای همیشه بر او حرام می‌شود؛ زیرا زنا پیش از ازدواج، از جهت حرمت و ممنوعیت ازدواج، در حکم نکاح صحیح است و همان آثار را دارد. به این قاعده فقهی در ماده ۱۰۵۵ قانون مدنی تصریح شده است. برای مثال، در اینجا زنا به مادر دختر پیش از ازدواج با دختر او، مانند نکاح صحیح با مادر آن دختر است که باعث حرمت ابدی دختر آن زن (مادر دختر) برای آن مرد می‌گردد.
نکته مهم شرعی و حقوقی: اگر مردی با زن بی‌شوهری که در عده کسی نیست زنا کند، آن زن بر او حرام نمی‌گردد؛ البته بهتر است بعد از گذشتن عده طلاق با او ازدواج کند.
۵. لواط
لواط باعث حرمت همیشگی مادر، خواهر و دختر مفعول نسبت به فاعل این عمل شنیع می‌گردد و نه برعکس. البته این حرمت برای وقتی است که فاعل هنوز با یکی از این زنان ازدواج نکرده است.
۶. زن سه‌طلاقه
زنی که شوهرش او را سه بار متوالی طلاق داده است، بر شوهرش حرام موقت است مگر پس از ازدواج دائم با شخص دیگر و وقوع نزدیکی و جدایی آنها به صورت طلاق یا فسخ نکاح یا فوت و گذشتن عده حسب مورد. به این شوهر دوم اصطلاحاً مُحَلِّل می‌گویند.
۷. زن نه‌طلاقه
زنی که شوهرش او را نُه بار طلاق دهد و شش مورد آن عده داشته باشد، بر شوهرش حرام ابدی می‌گردد و در اینجا مُحَلِّلی نیز وجود نخواهد داشت.
سامانه رایگان پرسش و پاسخ حقوقی بنیاد وکلا برای عموم مردم راه‌اندازی شده است تا مشکلات حقوقی خود را با هزاران وکیل و متخصص حقوقی در سراسر کشور در میان بگذارند و پاسخ کوتاه و مفید آن را دریافت کنند.
 
۵. موارد دیگر
آنچه تاکنون گفته شد مطابق با مواردی بود که در قانون مدنی ذکر شده است، البته با افزودن احکام شرعی آن؛ اما در شرع موارد دیگری نیز وجود دارد که باعث حرمت و مانع ازدواج می‌گردد و در رساله علمیه مراجع تقلید (توضیح المسائل) یا کتب فقهی آمده است؛ ازجمله:
۱. ازدواج دائمی با زن پنجم برای کسی که چهار زن دائم دارد.
۲. اگر مردی دختر نابالغی را عقد کند و پیش از بلوغ با او نزدیکی کند و موجب افضاء وی (یکی شدن مجرای ادرار و حیض) گردد، به فتوای مشهور فقها آن زن بر او حرام ابدی می‌گردد.
۳. اگر مردی به احرام حج یا عمره مفرده مُحرِم است تا زمانی که طواف نساء را انجام ندهد، همسرش و نیز ازدواج با تمام زن‌ها بر او حرام می‌شود. این حرمت موقتی است و پس از انجام طواف نساء برطرف می‌گردد.
۴. ازدواج مرد مسلمان با زن کافر جایز نیست، چه ازدواج دائم و چه موقت. البته این حرمت ابدی نیست؛ اگر آن زن مسلمان شود ممنوعیت کلی از این جهت برداشته می‌شود و اگر جزو اهل کتاب شود (مسیحی یا یهودی یا زردتشتی گردد)، فقط ممنوعیت ازدواج موقت برداشته می‌شود و مرد مسلمان نمی‌تواند با او ازدواج دائم داشته باشد.
نکته مهم شرعی: حرمت ازدواج با مسئله محرمیت و عدم لزوم رعایت حجاب متفاوت است. برای مثال ازدواج با خواهر زن حرمت و ممنوعیت دارد اما خواهرزن باید نسبت به شوهر خواهر خود حجاب را رعایت کند.