ماجرای گرد و خاک شبانه در کاخ گلستان

فعالیت‌های شبانه ‌روی دیوار ورودی شرقی کاخ گلستان حساسیت‌برانگیز شده است. معاون فنی کاخ توضیح می‌دهد: پاکساری جداره آجری درحال انجام است تا این ورودی که ۳۰ - ۴۰ سال بسته بود، به روی مردم باز شود.
به گزارش ایسنا، انتشار فیلمی از کارگری که با دستگاه فرز سنگ درحال پاکساری آجرهای قاجاری کاخ گلستان است و حجم گرد و خاکی که برپا کرده، نقدهایی را متوجه شیوه مرمت این بنای تاریخی - که در فهرست جهانی یونسکو ثبت شده - کرده است. جبار آوج، معاون فنی کاخ گلستان اما می‌گوید که اطلاعات پخش‌شده با اصل قضیه فاصله دارد. او توضیح می‌دهد: غروب شنبه (۲۳اسفند) نزدیک به ساعت یک ربع مانده به ۷ همکاران ما مشغول پاکسازی جداره بودند که شخصی فیلمی تهیه کرد. البته ما ممنونیم که این فیلم را منتشر کردند، چون حساسیت مردم به میراث فرهنگی به قدری زیاد شده که به کوچک‌ترین اتفاق در آثار تاریخی واکنش نشان می‌دهند. ولی در آن فیلم گفته شده با ابزار و دستگاه فرز پاکسازی جداره انجام می‌شود، درحالی که از سمباده استفاده می‌شود.
او با حضور در ورودیِ «باب عالی» کاخ گلستان، شیوه مرمت و احیای این سردر را توضیح می‌دهد: جداره‌های تاریخی روش مرمت و حساسیت ویژه‌ای دارند. روش‌های متداولِ پاکسازی برای جداره آجری، خشک و یا تر است که بسته به شرایط بنا و مرمتگر انتخاب می‌شود. جداره این ورودی در ۳۰ - ۴۰ سال اخیر به هیچ‌وجه پاکسازی نشده بود و انباشتی از دوده، چربی، گرد و خاک و فضله کبوتر روی آن وجود داشت. برای پاکسازی این آلودگی استفاده از روشِ تَر مناسب نیست، چون آب باعث می‌شود بخشی از این آلودگی به آجر نفوذ کند و آن را به عمق ببرد و آلودگی را مضاعف می‌کند؛ بنابراین مصلحت دانستیم از روش خشک استفاده کنیم. هرچند در روش‌های تر از واترجت استفاده می‌شود که کار فوق‌العاده اشتباهی است. از روش سنتی آجرساب نیز می‌توان استفاده کرد، ولی در این سطح از آلودگی جوابگو نبود و فقط باعث انتقال آلودگی به عمق می‌شد.
آوج درحالی‌که این توضیحات را به صورت زنده در صفحه مجازی کاخ گلستان ارائه می‌دهد، اضافه می‌کند: شیوه‌های مختلفی در روش‌های خشک برای پاکسازی وجود دارد، مثل بی‌کربنات. اما استفاده از این شیوه با توجه به موقیعت جغرافیایی ورودی شرقی کاخ گلستان، ازدحام جمعیت در آن محدوده، وجود کسبه و اجناس امکان‌پذیر نبود. تنها راه استفاده از سمباده نرم بود. به هیچ‌وجه از صفحه فرز به آن شکل که گفته شد، استفاده نشده، بلکه سمباده نرم روی دستگاه فرز نصب شده است تا سرعت کار بیشتر شود.
معاون فنی کاخ گلستان می‌گوید: تمام مراحل احیا، مرمت و بازسازی ورودی «باب عالی» کارشناسی شده و با کمترین یا بدون آسیب اتفاق می‌افتد و بهترین روش استفاده می‌شود. ۳۰ - ۴۰ سال این ورودی بسته بود و مردم عادی تا به حال نتوانسته‌اند از این بخش کاخ گلستان استفاده کنند. ما برای این‌که حرکت و اتفاق جدیدی در این مجموعه رخ دهد تلاش می‌کنیم تا این ورودی به‌زودی تجهیز و آماده شود و مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
آوج این توضیحات را اضافه می‌کند که ارگ سلطنتی دوره قاجار دارای چند ورودی بوده است، از جمله سردرِ باب همایون، عالی‌قاپو یا تخت مرمر و باب عالی، که ورودی مورد نظر در مجاورت خیابان ناصرخسرو واقع شده و براساس تصمیم‌ها و برنامه‌ریزی‌ها با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و مدیریت مجموعه جهانی کاخ گلستان برای بازسازی و احیای این ورودی اقدام شده است. دلیل آن نیز ارتباط نزدیک سردر باب عالی با محله عودلاجان، خیابان ناصرخسرو و بازار بوده که ارتباط نزدیک‌تری بین مردم و این مجموعه برقرار می‌کند، چون دسترسی به این کاخ از ورودی میدان ارگ به لحاط بافت جغرافیایی آن محدوده معمولا با فیلترهایی همراه است. بنابراین مدیریت مجموعه با همراهی وزارت تصمیم گرفت این ورودی را بازسازی و تجهیز کند تا مردم در سال آینده از این سردر به کاخ گلستان وارد شوند.
به گفته او، جداره بیرونی این ورودی مربوط به دوره قاجار است، اما در دوره پهلوی مرمت و بندکشی شده است و در طبقه دوم آن تالار آیینه قرار دارد که یکی از زیباترین فضاهای کاخ گلستان است و به تازگی آیینه‌کاری، گچ‌بری و مرمت شده و آماده استفاده است.
او به اقداماتی که برای احیای این ورودی درحال انجام است، اشاره می‌کند و می‌گوید: در سال‌های گذشته ورودی باب عالی یا بدون استفاده بوده یا کاربری دیگری داشته است که تغییر کاربری آن به اقداماتی نیاز داشت، از جمله تعویض پرده مقابل ایوان. پرده تاریخی نیست و به دو سه سال پیش مربوط می‌شود که معمولا بر اثر باد و باران از بین می‌رود و باید هر چندسال یک‌بار تعویض شود. جداره‌های آجری و شیرسرهای چوبی نیز باید پاکسازی شود و از موادی باید استفاده شود که از آن‌ها محافظت کند و اقدامات مرمتی دیگر برای مهیا و آماده‌سازی این ورودی انجام شود.
آوج بازگشایی این ورودی را تحولی در ۳۰ - ۴۰ سال اخیر این مجموعه می‌داند و امیدوار است بازدیدکنندگان ورود به کاخ گلستان از این سردر را در سال آینده تجربه کنند.
وعده بازگشایی ورودی باب عالی از سال ۸۹ مطرح شده است. آن زمان مسعود شریفی‌، مدیر وقت مجموعه جهانی گلستان اعلام کرد که تفاهم‌نامه‌ای با شهرداری منطقه‌ ۱۲ تهران امضا کرده‌اند که پس از ۵۰ سال ورودی شرقی کاخ به روی مردم باز شود. گشایش این ورودی به تعویق می‌افتد، چون  شهرداری به تعهداتش عمل نمی‌کند. این وعده تابستان امسال، پس از گذشت یک دهه، بار دیگر تکرار می‌شود و دوباره پیش‌نویس همکاری با شهرداری منطقه ۱۲ نوشته می‌شود. آفرین امامی ـ مدیر کنونی این مجموعه ـ در اوایل تابستان ۹۹ ابراز امیدواری می‌کند که این ورودی تا شهریورماه همین امسال باز شود و در نیمه دوم سال هم رفت و آمدها انجام شود که البته باز هم زمان باز شدن ورودی شرقی به تعویق می‌افتد.
شهرداری منطقه ۱۲ تهران در جریان تفاهم‌نامه دوم قول داده بود برای گشایش این ورودی، ضایعات بصری در خیابان ناصرخسرو روی بنای باب عالی را در مکاتبه با شرکت برق ایران بررسی و حذف کند و نازیبایی‌ها از بین برود و تغییراتی که لازم است در جلوخان میدان باب عالی و روبه‌روی کوچه مروی انجام شود، اتفاق بیافتد که این وعده‌ها هنوز و کامل عملی نشده است.