لطفا واکسن کرونا را انحصاری کنید!

«واکسن ایرانی کرونا مشابه چین و روسیه است»؛ این سخن دکتر مینو محرز محقق اصلی پروژه تولید واکسن کرونای ایرانی و عضو کمیته علمی ستاد ملی مقابله با کرونا در چند روز اخیر باعث نگرانی هایی در بین عامه مردم شده است؛ نگرانی هایی که علمی نیست و بیشتر مبتنی بر تجربیاتی است که درباره این دو کشور داشته و دارند. چین و روسیه هیچ گاه به عنوان کشورهایی که تحقیقات علمی دقیقی دارند مطرح نبوده اند و علاوه بر آن پیشرفت های پزشکی و دارویی این دو کشور چندان درخشان نیست.
روسیه نخستین کشور جهان بود که اعلام کرد که به «واکسن کرونا» دست پیدا کرده است. وزارت بهداشت روسیه این واکسن که «اسپوتنیک-5» نامگذاری شده را در تاریخ 11 آگوست (21 مرداد) به ثبت رساند. بر اساس اعلام وزیر بهداشت روسیه، این واکسن روی بیش از ۱۶ هزار داوطلب،   اثربخشی و کارایی آن ۹۲ درصد است؛ اما این موضوع تقریبا از سوی هیچ کشوری جدی گرفته نشد! حتی در نظرسنجی‌های عمومی گفته شده است که تقریبا نیمی از روسها قصد ندارند واکسن ویروس کرونا را دریافت کنند. مدتی پس از اعلام کشف اولین واکسن، پوتین اعلام کرد که به این کشور به یک واکسن موفق دیگر هم دست پیدا کرده است.
چین نیز که به عنوان خاستگاه کرونا شناخته می شود، حداقل سه واکسن را در دست آزمایش داشت که موسسه سینوفارم  (SinoPharm) اولین مرکزی بود که اواسط آبان ماه اعلام کرد که ۱۰۰ هزار نفر با واکسن مذکور واکسینه شده اند که از میان آنان ۵۶ هزار نفر سفرهای خارجی داشته اند ولی هیچ کدامشان کرونا نگرفته اند و علایم منفی نیز در میان واکسینه شده ها مشاهده نشده است.
با این حال آنچه در رسانه های بزرگ دنیا به عنوان واکسن موثر شناخته می شود و برای آن تبلیغ می شود واکسن هایی است که از طرف شرکت های آمریکایی و انگلیسی تولید شده است . بر اساس اخبار منتشر شده واکسن تولید شده توسط شرکت فایزر (Pfizer) و شرکت همکار آلمانی‌اش بیونتک ۹۵ درصد در پیشگیری از بیماری کووید-۱۹ موثر است که بسیار بالاتر از حدی است که انتظار می‌رفت. بریتانیا 12 آذر این واکسن را تائید کرد و هم اکنون بسیاری از کشورهای دنیا در تلاش برای خرید این واکسن هستند.
ناگفته پیداست که در این میان، اعتماد به این واکسن بیش از واکسن هایی است که در روسیه و چین ساخته شده است. از طرف دیگر به دلیل اینکه بعضی از مدعیان تولید در داخل کشور در زمینه های مختلف، فقط به مونتاژ ساخته های چینی می پردازند و در واقع تولیدات ایرانی شان، قطعات سرهم شده چینی با یک مارک ایرانی است، گفته های خانم محرز، برای بعضی از مردم این تصور را پیش آورده که نکند این واکسن هم در واقع همان واکسن چینی یا روسی است که به اسم «ایرانی» به مردم تزریق می شود! این نگرانی در پیامهای رد و بدل شده در فضای مجازی به چشم می خورد!
برای رفع این دغدغه ها بهتر است به سخنان بعدی خانم دکتر محرز توجه شود که در آن توضیح داده که مشابهت واکسن ایرانی با واکسن های چینی و روسی از چه جهت است. بنا به توضیحات وی، در حال حاضر دو روش متفاوت در ساخت واکسن کرونا در دنیا دنبال می شود. روش اول، روشی است که در ساخت واکسن های دیگر مورد استفاده قرار گرفته است: واکسن از ویروس ضعیف شده، ساخته می شود. به گفته دکتر محرز، این روشی است که خیلی سریع‌تر به نتیجه می‌رسد و میزان مصونیت آن هم خوب است.
در مقابل ، نوع دیگر واکسن جدیدی (واکسن mRNA) که در دنیا  آمده است اگر در بلندمدت خوب و موثر باشد یک تحولی در سیستم ساخت واکسن ایجاد می‌کند. اما آن واکسن به همه جای دنیا نمی‌رسد به خصوص این که حمل‌ونقل آن سخت است. یکی از این واکسن‌ها (واکسن شرکت فایزر) به یخچال منفی ۸۰ نیاز دارد که فقط در مراکز تحقیقاتی وجود دارد، به همین دلیل انتقال آن مثل باقی واکسن‌ها که در کیف یخ قرار می‌گیرند راحت نیست. واکسن مدرنا هم احتیاج به یخچال منفی ۲۰ دارد که انتقال آن هم سخت است.
بر همین اساس است که مسئولان و متخصصان اظهار می کنند که این گونه واکسن ها زودتر از تابستان سال آینده به کشور نمی رسد؛ تازه اگر امکان خرید آن وجود داشته باشد. با این حال این دغدغه که داستان «واکسن کرونای ساخت ایران» هم مثل داستان خودرو سازی در کشور شود، وجود دارد. انحصار در خودروسازی و قانونگذاری های سخت برای ورود خودروهای خارجی سالها است که باعث شده عموم مردم چاره ای جز استفاده از خودروهای بی کیفیت داخلی نداشته باشند و اگر واکسن کرونا هم انحصاری شود، ممکن است برای عموم مردم چاره ای جز استفاده از واکسنی که کارآیی چندانی ندارد و درباره آن نگرانی هایی وجود دارد، نباشد. البته واضح است که بین واکسن و خودرو آنقدر فرق هست که چنین اتفاقی نیفتد ولی برای مردمی که در طول سالها تجربه های عجیب و غریب داشته اند، هیچ چیز بعید نیست و باید مسئولان اعتماد مردم را در این زمینه جلب کنند.
 گزارش: فخری سادات مسچی