توسعه همه‌جانبه در حکمرانی مطلوب با گسترش روابط بین‌المللی صورت می‌گیرد

دکتر مصطفی کواکبیان عضو هیات علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی در کارگاه آموزشی دومین همایش حکمرانی مطلوب مورخ 19/8/99 با  موضوع تاثیر روابط بین‌الملل در حکمرانی مطلوب سخن گفت.
به گزارش مردم‌سالاری آنلاین، دکتر کواکبیان گفت: «من فکر نمی‌کنم که واژه متعالی، بتواند ما را به سوی حکمت متعالی ملاصدرا و بحث‌های فلسفی ببرد، یا حتی این امر مستفاد شود که در نظام سیاسی اسلام، همه کارهای حکومت در داخل و روابط بین‌الملل باید به قصد تقرب الهی باشد. ولی جدای از هر مفهومی که در نظر بگیریم، به نظر من بشر نمی‌تواند از روابط بین الملل خود را کنار بکشد و بگوید که ما می‌خواهیم دور کشورخودمان دیوار بکشیم و با هیچ کشور دنیا هیچ رابطه‌ای نداشته و در داخل همه نیازهایمان را مرتفع کنیم.»
دبیرکل حزب مردم‌سالاری با اشاره به حکم عقل براساس قاعده «کل ما حکم به الشرع حکم به العقل» و «کلما حکم به العقل حکم به الشرع» گفت: «ما نمی‌توانیم بدون داشتن روابط با سایر جوامع انسانی، زندگی معمولی داشته باشیم. این یک نیاز فطری هم هست. اگر یک نوزادی را در یک قفس بدون ارتباط با موجودات انسانی قرار دهیم، نتیجه‌اش این خواهد شد که این انسان با یک تکه گوشت تفاوتی نخواهد داشت. لذا به حکم عقل و نیاز فطری، انسان‌ها نیاز به برقراری روابط با بقیه دارند. دیگر این‌که تجربه هم نشان داده که همیشه حکومت‌ها و دولت‌ها به نحوی از انحا بوده‌اند و برقراری روابط بین حکومت‌ها امری ضروری بوده است. علاوه بر این‌که یک نیازهای روزمره‌ای هم وجود دارد که بدون روابط بین‌الملل قابل انجام نیست. به هر حال با توجه به پیشرفت دانش بشری اگر خودتان را از ارتباط با جهان خارج محروم کنید قطعا نخواهید توانست به توسعه دست پیدا کنید.
کواکبیان با اشاره به بحث محیط زیست و اهمیت روابط بین‌الملل در ادامه گفت: «اگر ما تلاش کردیم که محیط را پاکیزه نگه داریم، اما کشورهای همسایه رعایت نکنند، خب طبعا زحمات شما بی‌تاثیر خواهد بود. بنابراین  بحث‌هایی مثل اقتصاد و مسائلی از این دست واقعا با دیوار کشیدن دور کشور به دست نمی‌آید. یعنی جز مسائلی که عرض کردم نیازهای روزمره هم ایجاب می‌کند که با دیگران ارتباط داشته باشیم. دیگر اینکه حتما نام «اثر پروانه‌ای» را شنیده‌اید. یعنی هر اتفاق به ظاهر کوچکی که در یک گوشه جهان بیفتد، حتما اثرش را در گوشه دیگر جهان خواهد گذاشت. لذا این مقدمه را برای این گفتم که تاثیر روابط بین‌الملل بر یک حکمرانی مطلوب را در نظر گرفته و از این بحث غفلت نکنیم که توسعه بدون نیاز به روابط بین ملت‌ها و جوامع امکان پذیر است.»
این استاد دانشگاه علامه طباطبایی با تاکید بر این‌که به جهت حکم عقل، فطرت، تجربه بشری و نیازهای معمول، باید به روابط بین‌الملل تن دهیم به حدیثی از پیامبر اسلام(ص) اشاره کرد و گفت: «پیغمبر اکرم(ص) می‌فرماید سلامت و امنیت دو نعمت الهی است که قدر ناشناخته مانده است. البته معیشت را در بحث سلامت و بهداشت باید نهفته دانست و جدای از این‌که نگاه ما واقع‌گرا یا آرمان‌گرایانه باشد، بالاخره یکی از اصول اساسی اسلام دعوت است. ما چطور می‌توانیم بدون برقراری رابطه و ارتباطات بحث دعوت را انجام دهیم؟ خداوند در آیه 125 سوره نحل می‌فرماید که شما دیگران را از طریق حکمت و موعظه حسنه به راه خدا فرا بخوانید. یا در بحث عدالت، همه عدالت جویان جهان، می‌خواهند تحقق قسط و عدالت را به عینه ببینند. در قرآن کریم می‌فرماید فلسفه بعثت انبیا و ارسال رسل الهی، تحقق قسط و عدالت است. این چیزی نیست که در روش و ماهیت آرمان‌گرایی یا واقع‌گرایی متفاوت باشد. خداوند در آیه 25 سوره حدید می‌فرماید ما همه پیامبران را با دلایل روشن با قانون مشخص و میزانی برای برپایی قسط و عدالت فرستادیم.»
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس دهم با تاکید بر این‌که اگر بنا باشد همه ملت‌ها برای عدالت قیام کنند، نیاز به ایده‌ جهانی وجود دارد و کار با کوچه و محله انجام نخواهد شد، گفت: «قیام به عدالت اساسا برای یک محله نیست و باید ایده جهانی داشت. اصل وحدت مسلمین هم اقتضا می‌کند که بحث وحدت را هم در این میان جدی بگیریم. غیر از بحث عدالت و دعوت، در آموزه‌های مختلف به ما گفته شده که از امور مسلمین غفلت نکنید. در روایت پیامبر(ص) هست که اگر کسی فریادی برای کمک سر داد و هیچ واکنشی در شما ایجاد نشد، مسلمانی شما جز ادعا نخواهد بود. خب همین اصل اهتمام به امور جامعه بشری و مسلمانان اقتضا می‌کند که توجه به روابط بین‌الملل هم داشته باشیم. در قرآن هم خداوند در آیه 8 سوره ممتحنه می‌فرماید: شما از نیکی کردن و عدالت با کسانی که با شما جنگ نداشته و شما را از سرزمین‌هایتان اخراج نکردند منعی برای رفتار نیک نخواهید داشت. بنابراین اصل دعوت، عدالت، وحدت، اهتمام به امور مسلمانان و کسانی که سر ستیز و اشغال‌گری ندارند به ما تکلیف شده و در اسلام اصل بر صلح بین‌الملل است و جنگ (برای دفاع که در صورت ضرورت باید به آن اقدام کند) استثنا است.
این فعال سیاسی با اشاره به این‌که اگر مطابق دستور پیامبر(ص) به دنبال علم در چین برویم هم باید زبان چینی بلد باشیم، به طریق اولی برای ارتباط با جهان باید زبان‌های جهانی مثل انگلیسی هم بیاموزیم خاطرنشان کرد: «حالا ممکن است به عربی اولویت بیشتری بدهیم ولی نیاز به یادگیری همه زبان‌ها هم داریم. همین‌طور در بحث جهانی شدن باید به این نکته توجه داشت چون یک وقتی هست که موضع ما هضم نشدن در هاضمه گلوبالیست‌های عالم است، اما انکار اصل جهانی شدن به نظرم فقط مختص به انسان‌های دچار عقب‌ماندگی ذهنی است.»
رئیس فراکسیون دیپلماسی و منافع ملی مجلس دهم در ادامه بحث روابط بین‌الملل، موضوع انتخابات ریاست جمهوری را هم مطرح کرد و گفت: «در همین انتخابات آمریکا بعضی در داخل می‌گفتند، که هیچ تفاوتی بین این دو (ترامپ و بایدن) وجود ندارد. خب یک وقت شما به اصول سیاست خارجی تاکید می‌کنید، مثل رهبری که فرمودند رفتن و آمدن افراد، اصول سیاست خارجی ما را به هم نخواهد زد. اما مگر می‌شود تفاوتی بین آدم‌ها وجود نداشته باشد. عده‌ای هم در داخل به دلایل نامشخص، در واقع هم‌صدایی می‌کنند با جریان براندازانی که خارج از کشور هستند. چرا که آنها به شدت طرفدار ترامپ بودند و این‌ها هم از شکست ترامپ انگار ناراحتند. واقعا ما باید از شکست این آدم که مسئول شهادت سردار دل‌ها بوده است، خوشحال باشیم. حالا البته این‌که تصور کنیم با آمدن بایدن، یک روزه همه مشکلات ما حل می‌شود، حتما این‌طور نخواهد بود. ما می‌توانیم با دولت جدید مذاکره داشته باشیم می‌توان با بایدن گفتگو کرد تا با لغو تحریم‌ها و بازگشت به برجام خسارات دوره ترامپ را جبران کند و هیچ اشکالی هم در بین نیست. رهبری هم فرمودند که ما با دولت جدید مذاکره داشته باشیم و باشیم و هیچ اشکالی هم در بین نیست. رهبری هم فرمودند که ما با دولت فعلی (ترامپ) مذاکره نخواهیم کرد. در بحث انتخابات آمریکا، این هم بد نبود که ما فهمیدیم که یک کسی مثل ترامپ چقدر می‌تواند جرزنی کند و حتی انتخابات خودشان را هم فاسد بداند. البته در نهایت آنجا مجبورند که به قانون گردن بنهند. البته من نمی‌خواهم از سیستم انتخاباتی آمریکا دفاع کنم، اما اگر ما بخواهیم تصویر خوبی از کشورمان ارائه دهیم، باید خودمان ابتدا این تصویر را در داخل ایجاد کنیم. لذا من معتقدم که اگر بخواهیم جهت‌گیری جو بایدن را به نفع منافع ملی تغییر دهیم، نباید اولویت اول سیاست خارجی بایدن قرار بگیریم. من بارها گفته‌ام که آمریکا در داخل ده‌ها مشکل دارد. از نژادپرستی گرفته تا کرونا، از رقابت‌های اقتصادی با چین گرفته تا رقابت امنیتی با روسیه از خروج از معاهده پاریس در زمینه محیط زیست گرفته تا آموزش، اقتصاد و... حالا با این وضع چرا باید ما اولویت اول سیاست خارجی آمریکا باشیم. ما اصلا چرا باید همیشه زیر ذره‌بین قرار بگیریم و آنها مدام متوجه ما باشند؟ اگر ما را به خیر آمریکا امیدی نیست، خب کاری کنیم که شر نرسانند. این هم لوازم و پیش نیازهایی دارد که باید در آنها بازنگری کرد.»