"درمان" الکترونیک می‌شود

معاون فنی و نظارت سازمان نظام پزشکی کشور با اشاره به آخرین وضعیت اجرای نسخه الکترونیکی در کشور، گفت: پیش‌بینی ما این است که قسمت عمده‌ای از کار نسخه نویسی الکترونیکی تا پایان سال ۱۳۹۹، انجام شود.
دکتر محمد جهانگیری در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به وضعیت اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک، گفت: بحث نسخه الکترونیک یکی از الزامات امروزه حوزه درمان است. فارغ از اینکه قانون چه می‌گوید یا اینکه مسائل بیمه‌ای چه می‌گویند، موضوع درمان در عصر امروز باید بتواند از تکنولوژی‌های روز استفاده کند که یکی از این تکنولوژی‌ها، فناوری اطلاعات است.
وی افزود: برای اینکه بتوانیم در حوزه فناوری اطلاعات، اطلاعات بیماران را به صورت یکنواخت در اختیار داشته و از آن به صورت هوشمند استفاده کنیم، نیاز است که اطلاعات بیمار را در تمام مراجعاتش ثبت و ضبط کنیم و آن را بر اساس کدهایی که به آن تعلق می‌گیرد با زبان بین‌المللی کُدینگ جمع‌بندی کنیم تا پزشکان و سایر کارکنان حوزه بهداشت و درمان و سیاستگذاران بتوانند برای اقدامات درمانی، سیاستگذاری و ... از  آن استفاده کنند.
ذینفعان درمان الکترونیک
جهانگیری با بیان اینکه با این اقدام بیماران اولین سود را می‌برند، ادامه داد: چراکه وقتی تمام اطلاعات بیماران به صورت مُوَسع وجود داشته باشد، پزشکان بهتر می‌توانند تصمیم بگیرند که سیر بیماری به چه صورت بوده و بیمار به چه درمان‌هایی بهتر جواب می‌داده، این درمان‌ها برای بیمار چه عوارضی داشته و در عین حال هزینه‌هایش چطور کنترل می‌شود. دومین ذینفع این اقدام پزشکان هستند؛ زیرا در کوتاه‌ترین زمان و با دیدی باز می‌توانند تصمیم بگیرند. به عنوان مثال اگر بیماری به دارویی حساسیت داشته باشد، در سوابق او ثبت شده و پزشک به سرعت می‌تواند تصمیمات درستی بگیرد و در عین حال تداخل دارویی و عوارض داروها بر روی بیماران را کنترل کند.
وی همچنین گفت: در عین حال با استفاده از فناوری‌های اطلاعات در حوزه درمانی، بیمه‌ها و دولت نیز منتفع شده و می‌توانند تصمیمات بهتری اتخاذ کنند تا منابع‌شان را در حوزه‌هایی که بیشتر نیاز است، متمرکز کنند. بنابراین ورود به این حوزه یک الزام و نیاز است. بر این اساس هم کشورها مباحث مختلفی را مطرح کرده‌اند. باید توجه کرد که برای اجرای اقداماتی مانند نسخه‌نویسی الکترونیک، بیماران و جامعه پزشکی دو سر طیف هستند که باید همکاری بالایی داشته باشند. در کنار این همکاری، قوانین و دستورالعمل‌ها مطرح می‌شوند. بنابراین هم بیماران باید بدانند که استفاده از این تکنولوژی به نفع آنهاست و هم پزشک باید بداند که از این اقدام منتفع می‌شود. در کنار این هم قوانین کشورها تکمیل شده و زیرساخت‌هایی ایجاد می‌شود تا بتوانند کاستی‌ها را جبران کنند.
جهانگیری با بیان اینکه در قانون برنامه ششم توسعه صراحتا به بحث نسخه‌نویسی الکترونیک و پرونده الکترونیک سلامت بیماران اشاره شده است، گفت: این موضوعات تکالیف قانونی هستند که باید انجام دهیم. انصافا در این زمینه اقدامات خوبی هم با توجه به محدودیت‌هایی که در کشور وجود داشته، در سال‌های اخیر در وزارت بهداشت، سازمان‌های بیمه‌گر، سازمان نظام پزشکی انجام شده و وزارت ارتباطات هم کمک‌های زیادی انجام داده و قدم‌هایی بزرگی برداشته شده است؛ به طوری که در سال گذشته بخشی از پرونده الکترونیک سلامت افتتاح و مباحث فنی آن اجرا شد و مباحث فرآیندی و اجرایی آن باقی مانده بود که ما در سازمان نظام پزشکی با همکاری بخش‌های دیگر اقدام می‌کنیم.
۵۰ هزار پزشک واجد امضای الکترونیکی
وی افزود: در سنوات اخیر توانستیم اقداماتی را که بر عهده سازمان نظام پزشکی بود به طور کامل انجام دهیم و میزان قابل توجهی از وظایف‌مان را انجام دهیم. یکی از این اقدامات ایجاد امضای الکترونیک است. در سازمان نظام پزشکی تلاش‌های زیادی در حوزه امضای الکترونیک انجام شد و توانستیم بر اساس استانداردهای ملی و بین‌المللی امضای امن دیجیتال را در حوزه پزشکی و در کارت هوشمند پزشکان ایجاد کنیم؛ به طوری که تاکنون بیش از ۵۰ هزار نفر از پزشکان‌مان در کشور واجد این امضا شده‌اند و با مصوبه‌ای که چند هفته پیش در شورای عالی نظام پزشکی داشتیم، تسهیلاتی را ایجاد کردیم که پزشکان، به ویژه پزشکانی که در بخش دولتی فعالیت می‌کنند، هرچه سریع‌تر امضای الکترونیک را دریافت کنند؛ به طوری که اعلام کردیم همه پزشکان می‌توانند با پرداخت حق عضویت سالانه خود به سازمان نظام پزشکی، کارت‌های هوشمند را دریافت کنند.
جهانگیری با بیان اینکه حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد فعالان حوزه پزشکی، کارت هوشمند و امضای الکترونیک را دریافت کرده‌اند، اظهار کرد: در حال حاضر حدود ۱۰۰ هزار پزشک پروانه‌دار داریم که کار می‌کنند و تقریبا ۵۰ درصد فعالین حوزه پزشکی واجد امضای الکترونیک شده‌اند. در این حوزه دندان‌پزشکان وارد نشده بودند و در حال حاضر هم اولویت نیستند، اما باید به تدریج بپیوندند. به طور کلی ۱۳۰ الی ۱۴۰ هزار پزشک داریم که ۳۰ الی ۴۰ هزار نفرشان بنا به دلایل مختلف در این عرصه فعالیتی ندارند. برآورد ما این است که حدود ۱۰۰ هزار نفر پزشک فعال در کشور داریم که حدود ۵۰ هزار نفر از آنها واجد امضای الکترونیک هستند. در عین حال داریم تسهیلاتی را برقرار می‌کنیم که امسال بتوانیم پوشش کاملی را در حوزه امضای الکترونیک داشته باشیم تا استنادپذیری در حوزه نسخه نویسی الکترونیک به صورت کامل انجام شود.
اجرای موفق نسخه نویسی الکترونیک
قابلیت نسخه پیچی الکترونیک در ۹۵ درصد داروخانه‌ها
وی ادامه داد: طبق پایلوت‌هایی که در حوزه اجرای نسخه‌نویسی الکترونیک انجام شده است، خوشبختانه استحقاق‌سنجی توسط سازمان بیمه‌گر به صورت کامل در حال انجام است و بیش از ۹۵ درصد داروخانه‌ها به سیستم متصل شده‌اند و قابلیت دریافت نسخه الکترونیک و نسخه‌پیچی الکترونیک را هم داشته باشند. این اقدامات خوبی است که وزارت بهداشت، بیمه‌ها و... تلاش کردند و بستر انجام این اقدام فراهم شده است. ما این روزها تلاش می‌کنیم تا بتوانیم سیستم‌ها را با یکدیگر از نظر فرآیندی هماهنگ کنیم تا بحث نسخه‌نویسی الکترونیک را به صورت جامع داشته باشیم و از تمام ظرفیت های بخش خصوصی و دولتی استفاده شود تا این اقدام انجام شود. ما در نظام پزشکی فراخوانی دادیم که ۱۸ شرکت آمدند و از این تعداد چهار شرکت توانستند استانداردهای لازم را پاس کنند و اکنون مجوزهای لازم برای تولید نسخه الکترونیک را دارند که پزشکان می‌توانند از این چهار شرکت برای نسخه‌نویسی الکترونیک استفاده کنند. اگر شرکت دیگری هم بتواند مجوزها را پاس کند، می‌تواند به این اقدام بپیوندد.
اجرای بخش عمده‌ای از نسخه الکترونیک تا پایان سال
جهانگیری با بیان اینکه حتما کار شرکت‌ها باید با استانداردها و پروتکل‌هایی که در این زمینه وجود دارد، مطابق باشد و تحت نظارت وزارت بهداشت و دستگاه‌های مرتبط اقدام کند، گفت: ما در این حوزه چند پایلوت را انجام دادیم. برخی بخش‌ها را با سازمان بیمه سلامت پیش بردیم. سازمان تامین اجتماعی نیز در مراکز ملکی خود به صورت کامل اقدامات را به صورت الکترونیک انجام می‌دهد؛ نسخه به صورت الکترونیک نوشته و پیچیده می‌شود. در حوزه دیابت نیز پایلوتی را داشتیم که نسخه نویسی و نسخه پیچی الکترونیک به صورت کامل انجام شده است. آمادگی وجود دارد که بتوانیم این اقدام را با مشارکت همه ذینفعان انجام دهیم. البته باید توجه کرد که سراسری شدن نسخه الکترونیک به صورت یک شبه قابل انجام نیست، بلکه فرآیندی‌ زمان‌بر است؛ زیرا اگر بخواهید یکسری از اقدامات را به صورت سلسه‌وار انجام دهید، برای آغاز به کار و ارائه آموزش‌ها، تامین امکانات و ... زمان می‌برد. پیش‌بینی ما این است که قسمت عمده‌ای از کار تا پایان سال ۱۳۹۹ انجام شود، اما اگر قرار باشد این فرآیند به صورت کامل انجام شود، دو الی سه سال زمان نیاز داریم.
وی تاکید کرد: تاکنون در هیچ کشوری نسخه الکترونیکی به صورت کامل اجرا نشده است. به هر حال بخشی از کارها باید به مرور تکمیل شود، اما برای فراگیر شدن آن زمان نیاز است. با توجه به شرایطی که کرونا ایجاد کرده، تا پایان سال ۱۳۹۹ بخش عمده‌ای از کار انجام می‌شود.
از نوبت دهی الکترونیک چه خبر؟
جهانگیری درباره نوبت‌گیری الکترونیک در مطب‌ها و کلینیک‌های خصوصی نیز گفت: ما رایزنی‌های مفصلی را در این زمینه انجام داده‌ایم و زیرساخت‌هایی را ایجاد کردیم که یکی از این زیرساخت‌های امضای الکترونیک بود. در عین حال در حال حاضر صدور پروانه مطب را نیز به صورت آنلاین انجام می‌دهیم؛ به طوری که افراد در هر کجا که هستند می‌توانند درخواست‌هایشان را به صورت آنلاین ارائه دهند و پروانه‌ها به صورت متمرکز صادر می‌شود. این اقدام یک توانمندی را به سازمان نظام پزشکی داده که بر اساس آن می‌دانیم که پزشکان‌مان دقیقا کجا هستند و چه اقداماتی را انجام می‌دهند. از این قابلیت را برای نوبت‌دهی آنلاین نیز می‌توانیم استفاده کنیم. بر همین اساس با شرکت‌هایی صحبت کرده‌ایم. باید توجه کرد که نوبت‌دهی آنلاین باید در یک بستر ملی-منطقه‌ای ساماندهی و هدایت شود؛ به طوری که در یک پلتفرم ملی بوده، اما به صورت منطقه‌ای ساماندهی شوند.
۲ روش نوبت گیری آنلاین
وی افزود: به هر حال اکثر نوبت‌دهی‌ها در شهرها انجام می‌شود و هر فرد در شهر خودش بتواند نوبت‌گیری آنلاین انجام دهد. این موضوع را با همکاری سازمان نظام پزشکی و دانشگاه‌های علوم پزشکی، طبق دستورالعمل وزارت بهداشت هماهنگ می‌کنیم تا انجام شود. بالاخره ما به سیستم سطح‌بندی خدمات، نظام ارجاع و پزشکی خانواده اعتقاد داریم. یک روش نوبت‌گیری الکترونیک یا آنلاین به این صورت است که وقتی بتوانیم به صورت سیستماتیک نظام ارجاع را راه‌اندازی کنیم، در سطح یک به پزشک عمومی مراجعه می‌شود، این پزشک فرد را راهنمایی کرده و از طریق او و با مشاوره او فرد می تواند از سطوح دیگر ارائه خدمت، بهترین نوبت‌گیری را انجام دهد. به عنوان مثال اگر فرد قرار باشد به متخصص داخلی مراجعه کند، می‌تواند در سیستم از بین چند متخصصی که در آن شهر حضور دارند، انتخاب کند و بعد بازخورد آن برای پزشک‌ مربوطه ارائه می‌شود.
وی ادامه داد: روش دیگر که اکنون عمدتا از این روش استفاده می‌شود، به این صورت است که فرد از بین پزشکان سطح شهر که مشخص است، انتخاب کرده و از طریق تلفن یا وب سرویس اقدام به نوبت‌گیری می‌کند. سپس این نوبت‌گیری در سیستم ثبت شده و به صورت الکترونیک قابل رصد است. این‌ها روش‌های مختلفی است که تعریف شده است. باید توجه کرد که این قابلیت بر روی بستر نسخه الکترونیک وجود  دارد. اولویت ما نوبت‌دهی از طریق سیستم ارجاع است. از طرفی باید توجه  کرد که ۸۰ الی ۸۵ درصد بیماری‌ها در همان سطح یک قابل درمان هستند. مابقی را هم طبق قانون پزشک باید ارجاع دهد و نمی‌توان مستقیم به سطوح بالاتر ارائه خدمت رفت. البته همه این مسائل که در قانون هم آمده است، نیازمند بسترسازی است و امسال هم به این سمت حرکت می‌کنیم. البته این اقدام در برخی استان‌های کشور مانند فارس و مازندران انجام می‌شود و با نظام ارجاع و نوبت‌دهی الکترونیک پیش می‌رود.
نحوه دریافت مشاوره پزشکی از راه دور
جهانگیری درباره سرانجام ارائه مشاوره پزشکی از راه دور نیز گفت: در این زمینه جلساتی را برگزار کردیم و بر روی این موضوع کار می‌کنیم تا بتوانیم بر اساس فرآیندهای اصلی آن پیش رویم. باید توجه کرد که مشاوره از راه دور برای بیماری موثر است که قبلا پزشک به صورت کامل بیمار را بشناسد و بر اساس آن برای مراحل بعدی درمان مشاوره دهد. به عنوان مثال فردی که دیابت دارد، پزشکش برایش انسولین تجویز کرده و بعد از مدتی بیمار می‌خواهد میزان دارو را تنظیم کند. آزمایشاتی انجام می‌دهد و با مشورت پزشک می‌تواند دوز دارو را تنظیم کند. در عین حال در زیبایی و تغذیه هم مشاوره‌های پزشکی وجود دارد که با گفت وگو انجام می‌شود و ممکن است نیاز به حضور اولیه یا شناخت نباشد، اما در سایر موارد باید سابقه بیماری بیمار برای پزشک مشخص باشد.
وی اظهار کرد: مشاوره پزشکی از راه دور با شاخص‌های متعددی پیش می‌رود؛ به طوری که هم به صورت تلفنی، هم به شکل نوشتاری و پیامکی و هم به صورت اینترنتی و تصویری قابل انجام است. در حال حاضر در مخابرات تلفن‌های هوشمندی وجود دارد و ما چندین سال است که مجوز آن را ارائه داده‌ایم. به طوری که وقتی بیمار با پزشک تماس می‌گیرد، میزان هزینه مشخص می‌شود و در صورت تمایل فرد به ادامه مشاوره هزینه آن بر روی حساب مخابرات فرد محاسبه می‌شود. در این زمینه چند سال است که اقداماتی انجام شده است. قدم بعدی ما در حوزه تحت وب، اپلیکیشن‌ها و... است. بنابراین در حال ساماندهی این موضوع هستیم تا مردم بتوانند به صورت امن از این سامانه‌ها استفاده کنند و اطلاعات‌شان به صورت امن و محرمانه باشد.
ارائه مشاوره پزشکی از راه دور و فرصت کرونا
جهانگیری تاکید کرد: باید توجه کرد که با توجه به رشد تکنولوژی بسیاری از مشاغل در حال تغییر ماهیت هستند، اما استفاده حوزه سلامت از این تکنولوژی‌ها باید به گونه‌ای امن باشد. در عین حال می‌تواند بسترهای زیادی را فراهم کند. کرونا نشان داد که می توان از این ظرفیت استفاده کرد و بسیاری از خدمات را از راه دور ارائه داد. ما هم از این بسترها استفاده کرده و سعی می‌کنیم که با این بسترها کار کنیم. مردم هم باید در استفاده از این امکانات هوشیاری خودشان را داشته باشند تا از اطلاعات‌شان سوءاستفاده نشود. نکته مهمی است که بدانیم که اگر می‌خواهیم آزمایشی را برای پزشک ارسال کنیم، از چه بستری استفاده کنیم که مورد سوءاستفاده قرار نگیرد. از طرفی مردم باید از این امکانات به خوبی استفاده کنند؛ به طوری که هزینه‌هایشان پایین آید و در عین حال در روزهایی که مانند روزهای کرونایی محدودیت رفت‌وآمد وجود دارد، بتوانند از این امکانات استفاده کنند. سازمان نظام پزشکی هم با محوریت وزارت بهداشت تلاش می‌کند که پیش از نیمه دوم سال بسیاری از مسائل را ایجاد کنیم تا اگر احتمال بروز مجدد بیماری در نیمه دوم سال وجود داشت، بتوانیم از این امکانات بهتر و بیشتر استفاده کنیم.