نخبگانی که مهمان زندان میشوند

تایید و تکذیبِ زندان رفتن و زندان بودنِ برخی از چهره های شناخته شده عرصه سیاست، این روزها مورد توجه رسانه ها قرار دارد.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، انتشار تصاویری از «سعید مرتضوی» دادستان سابق تهران در راهپیمایی اربعین گذشته چندی پیش خبرساز شد.
چند روز قبل هم نقل قولی از وکیل مرتضوی انتشار یافت که بر اساس آن مرتضوی در راستای خدمت‌رسانی به امور ساخت حرمین شریفین در نجف به نمایندگی از مردم یزد، تا سال آینده در عراق خواهد ماند. وکیل مرتضوی اما با رد این موضوع اظهار داشت «بحث حضور موکلم در نجف اشرف اساسا دروغ است. آقای مرتضوی در حال حاضر در زندان در حال تحمل کیفر است و این شایعه تکذیب می‌شود.»
سخنان روز دوشنبه «غلامحسین محسنی اژه ای» معاون اول و سخنگوی دستگاه قضا هم تاییدی بر سخنان وکیل بود. به گفته حجت الاسلام اژه ای «این فرد در زندان است و ممکن است مثل بقیه افراد به مناسبت‌هایی مانند سایر زندانیان به مرخصی‌های محدودی برود. بنابراین وی در زندان است و نه در ایران و نه در غیر ایران به کاری مشغول نشده است.»
دیروز ماجرا زندان رفتن چهره شناخته شده دیگری هم مورد توجه رسانه ها قرار گرفت؛ «غلامحسین کرباسچی» دبیرکل «کارگزاران سازندگی» که بخاطر حکم پارسال دادگاه انقلاب اصفهان و به گفته خود «برای ارائه پاره‌ای از توضیحات احضار شد».
کرباسچی سال گذشته در مراسمی در اصفهان سخنانی را بیان کرد که به نوشته روزنامه «آرمان» شکایت وزارت اطلاعات و ستاد امر به معروف و نهی از منکر استان قم به اتهام تبلیغ علیه نظام را به دنبال داشت. در ادامه دستگاه قضا به ماجرا ورود یافت و حکم یک سال زندان برای کرباسچی صادر شد. در نهایت مردادماه این حکم نهایی شد. به گفته شهردار سابق تهران، وی با تقاضای اعاده دادرسی و ارائه تعهد آزاد شده است.
تقارن این رخدادها در حالی است که زندان رفتن مقامات سابق یا لاحق سیاسی در سال های گذشته چندان به گوش نمی خورد. طی سال های دهه 70 و نهایتا 80 این زندان رفتن هنرمندان و بازیگران و بعضا چهره های ورزشی بود که مورد توجه و موضوع گفت و شنود و گاه شایعه سازی ها قرار می گرفت؛ از مرحوم «منوچهر نوذری» مجری شناخته شده رادیو و تلویزیون که به خاطر بدهی سنگین و افتادن در دام کلاهبردان راهی زندان شد تا اعتیاد و زندانی شدن یکی از بازیکنان محبوب سرخابی که در ورزشگاه ها او را «روماریوی ایران» فریاد می زنند.
رونمایی از پرونده های متعدد اختلاس و ارتشا، فساد و تحصیل نامشروع اموال به خصوص در سال های ابتدایی دهه جاری، مطرح شدن نام هایی شناخته شده در ارتباط با این پرونده ها و نیز فرار و قرارهایی که در این باره رخ می داد هر چند بسیاری از تابوها را شکست و نگاه های عامه به صاحب منصبان را و نخبگان را دچار تغییر کرد اما زندانی شدن یک مسوول بلندپایه تا پیش از محاکمه اعضای کابینه رئیس جمهری سابق متعارف و مسبوق نبود؛ تیمی که زمانی «محمود احمدی نژاد» تعقیب قضایی آنان را خط قرمز خود می دانست.
شناخته شده ترین این چهره ها «محمدرضا رحیمی» معاون اول دولت دهم بود که با اتهاماتی نظیر «تشکیل یا رهبری شبکه چند نفری برای ارتشا، اختلاس و کلاهبرداری» ، «اخذ رشوه» و «تحصیل مال از طریق نامشروع» مواجه شد. رحیمی در ابتدا در خردادماه 93 و در شعبه 76 دادگاه کیفری استان تهران به 15 سال حبس، پرداخت دو میلیارد و 850 میلیون تومان رد مال و یک میلیارد تومان جزای نقدی محکوم شد. تقاضای دادرسی مجدد 10 سال از مدت محکومیت زندان کاست.
فرجام حضور رحیمی در زندان اوین استفاده از «نظام آزادی مشروط» بود که باعث شد معاون اول سابق پس از گذراندن سه سال از محکومیت پنج ساله، در اسفندماه پارسال از زندان رهایی یابد. ادامه داستان محاکمه اعضای دولت سابق، دادگاهی شدن «مجید بقایی» معاون اجرایی و سپس «اسفندیار رحیم مشایی» رئیس دفتر احمدی نژاد بود که جنجال هایی را در پی داشت.
دیگر چهره مشهوری که زندان رفتن وی پرماجرا شد، «مهدی هاشمی» فرزند آیت الله هاشمی رفسنجانی بود که پس از وقایع سال 88 از ایران خارج شد، مهرماه 91 به کشور بازگشت و به نوشته رسانه ها از فرودگاه با بازداشت و بازجویی مواجه شد. حکم بدوی 15 سال حبس، جزای نقدی، رد مال و انفصال از خدمات دولتی اعلام شد. خردادماه 94 سخنگوی قوه قضاییه از صدور حکم قطعی 10 سال زندان برای هاشمی در دادگاه تجدید نظر خبر داد. مهدی هاشمی دو ماه بعد با پای خود و با بدرقه ای دراماتیک راهی اوین شد.
پس از رفتن مهدی هاشمی به زندان، مرخصی های هر از چند گاه وی نیز از نگاه رسانه ها دور نماند مانند حضور پررنگ او در مراسم های پس از درگذشت آیت الله هاشمی که سوژه برخی خبرنگاران و عکاسان و فیلمبرداران شد.
بر خلاف هاشمی که بازگشت و زندان رفتنش رنگ و بوی داوطلبانه داشت، انتقال مرتضوی به زندان با کش و قوس هایی همراه شد. اجرای حکم دو سال زندانِ دادستان سابق تهران در ارتباط با مرگ قربانیان حوادث کهریزک در سال 88 هر چند اسفندماه پارسال به دایره اجرای احکام رفت اما مرتضوی اوایل اردیبهشت ماه در روستایی در شمال کشور رویت و راهی اوین شد.
جدا از محاکمه قضایی مسوولان سابق در پرونده های مالی و اتهاماتی ماننده تبلیغ علیه نظام و ... برخی به دلایلی دیگر با تعقیب قضایی روبرو شدند. از جمله می توان به دستگیری «عبدالرسول دری اصفهانی» نماینده بانک مرکزی در مذاکرات ایران و 1+5 اشاره کرد. اتهام دری اصفهانی انتقال اطلاعات به سرویس های اطلاعاتی بیگانه و به عبارتی جاسوسی عنوان شد.
اواسط مهرماه پارسال بود که سخنگوی قوه قضاییه اعلام کرد، دری اصفهانی به پنج سال حبس قطعی محکوم شده و در کنار این محکومیت پرونده ای از فساد مالی نیز برای او گشوده شده که در حال بررسی است. این چهره تکنوکرات از معدود کسانی بود که دادگاه ثانویه نیز حکم بدوی وی را تایید کرد و حاضر به کاستن از آن نشد.
مجموع این رخدادها هر چند باعث شده تا نگاه های پیشینی و رایج دهه های گذشته به مسوولان دچار تغییری ملموس شود اما از دید برخی ناظران سویه دیگر این موضوع افتادن گذرِ صاحب منصبان به محکمه است که پیشتر دور از ذهن به نظر می رسید. البته موضوع مهم در این میان، ضرورت برکناری تعقیب و گریزهای قضایی از خط و خطوط سیاسی متهمان است که زندان رفتن نخبگان را هم دارای زوایایی مثبت می نماید.