سرزمین حیوانات یا سیرکهای مدرن

ایران چهارمین کشور بعد از روسیه، گرجستان و آذربایجان است که پارک نوازش حیوانات («زوفان» ZOO FUN) راه اندازی کرده؛ اقدامی که مانند شمشیر دولبه است و موافقان آن را سرزمین حیوانات و آشتی دادن نسل امروز با طبیعت دانسته اما مخالفان آن را سیرک مدرن و نوعی حیوان آزاری می دانند.
زندگی آپارتمان نشینی موجب ایجاد فاصله میان نسل امروز با حیوانات و به طور کلی طبیعت شده است از این رو کم کردن این فاصله یکی از دغدغه های برخی افراد است که در این راستا مجموعه ای به عنوان «ZOO FUN» یا پارک نوازش حیوانات شکل گرفت که البته مانند دیگر مسائل محیط زیستی موافقان و مخالفان خود را دارد.
ایران در دنیا چهارمین کشور بعد از روسیه، گرجستان و آذربایجان است که پارک نوازش دارد؛ ترکیه نیز به تازگی در فکر ایجاد چنین مجموعه ای است که از کارشناسان ایرانی این بخش کمک گرفته است. در«زوفان» حیوانات در شرایطی نگهداری می شوند که امکان دست زدن یا نوازش از سوی کودکان وجود دارد.
برخی دوستداران حیات وحش معتقدند، در طول روز صدها کودک غذا به دست از آنجا بازدید و حیوانات را نوازش می کنند؛ این نوع رفتار با حیواناتی که صبح تا شب در حال دست آموز شدنند و زمان استراحت آنان معلوم نیست، نوعی حیوان آزاری است.
اما به اعتقاد موافقان راه اندازی این پارک ها، همه حیوانات این مجموعه نه در قفس بلکه در حریمی که برای آنها در نظر گرفته شده نگهداری می شوند؛ لمس و نوازش کردن آنها تحت مراقبت افرادی که در مجموعه قرار دارند انجام و تلاش می شود تا اصول این کار رعایت شود.

** سرزمین حیوانات یا سیرک های مدرن
مدیر اجرایی و عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات و محیط زیست ایران در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا گفت: زوفان که در بین حامیان حیوانات با نام سیرک های مدرن معروف اند، فقط برای درآمدزایی ساخته شده اند؛ حیوانات خانگی شرایط، قوانین و مقررات خاص خود را دارند؛ یکی از اساسی ترین شرط ها این است که بیماری های مشترک این حیوانات با انسان ها قابل کنترل باشد.
صابر محمدی افزود: زیستگاه های حیوانات هر روزه توسط انسان ها غارت شده و حیوانات برای خرید و فروش راهی بازارهای سیاه می شوند، باید بدانیم که شکار و فروختن آنان به عنوان یک حیوان خانگی به انقراض آنها کمک می کند.
این فعال محیط زیست تاکید کرد: حیوانات حیات وحش به هیچ عنوان حیوانات خانگی نیستند که برای نمایش عموم و نوازش کودکان استفاده شوند حتی به عنوان دلسوزی. اگر حیوانی را در بند و زنجیر می بینید و آن را می خرید، این کار نه تنها آن حیوان را نجات نداده بلکه باعث می شود حیوانات دیگری از حیات وحش شکار و یا از زمان توله بودن از مادر و زادگاهش جدا شود؛ در واقع به گونه ای به ادامه دار بودن این چرخه دامن می زنید.
وی به قاچاق حیوانات اشاره کرد و گفت: بیش از 90 درصد حیوانات وحشی که در سرزمین حیوانات (زوفان) وجود دارند، قاچاق هستند؛ قاچاق حیوانات جزو پول سازترین تجارت های دنیاست. آفریقا، هند، پاکستان، افغانستان، عراق و … جزو معروف ترین کشورهایی هستند که حیوانات وحشی از آنها به صورت قاچاق وارد ایران می شوند.
محمدی، به خطرناک بودن قاچاق حیوانات اشاره کرد و افزود: حیوانات به روش های مختلف زنده گیری می شوند تا قاچاق شوند که این روش ها می تواند برای آنها خطرساز باشد و موجب از بین رفتن نسلشان شود.
وی ادامه داد: شکارچیان با گذاشتن تله و صید بی رویه، تعدادی از این حیوانات را به اسارت گرفته و بسیاری را به علت عدم نیاز می کشند. حیواناتی که گاها باردار و گاها دارای فرزند هستند.
محمدی افزود: بعد از آن حیوانات به روش های مختلفی قاچاق می شوند که آسیب های زیادی می بینند؛ از کشف طوطی داخل بطری های نوشابه گرفته تا کشف ده ها میمون داخل گونی های بسیار کوچک. بسیاری از این حیوانات در هنگام قاچاق به علت نرسیدن اکسیژن و تنگی نفس خفه شده یا به علت ضرباتی که به خاطر جابجایی به آنان وارد می شود کشته می شوند.
وی ادامه داد: حال اگر در روند قاچاق زنده بمانند سر از زوفان در می آورند، حیوانات وحشی بعد از اینکه مدتی در اسارت می مانند به علت زندانی بودن و دوری از طبیعت، به نوعی دیوانه می شوند، صاحبان این مراکز به علت اینکه این حیوانات بومی ایران نیستند که رهاسازی شوند و همچنین چون دیگر توانایی لازم برای رسیدگی به آنان را ندارند، به روشی آنان را می کشند.

*** بیماری های خطرناک در کمین
محمدی گفت: میمون ها یکی از حیواناتی هستند که انسان علاقه زیادی به نگهداری از آنها دارد اما به علت اینکه جزو حیوانات بومی کشور نیستند، نسبت به آنان دانش کمتری داریم؛ نه اینکه نتوانیم بیماری های آنان را تشخیص دهیم بلکه واکسن های مربوط به آن در کشور ما به شدت کمیاب است.
وی افزود: انسان از بیماری به نام ایدز گریزان است و ممکن است این میمون ها دارای همین بیماری باشند. اگر میمونی که در زوفان نگهداری می شود دست یک کودک را گاز بگیرد ممکن است کودک به بیماری ایدز مبتلا شود.
مدیر اجرایی و عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات و محیط زیست ایران اظهار داشت: میمون «رزوس ماکاک» که یک گونه بومی هند و پاکستان است به صورت قاچاق وارد ایران شده و در زوفان تبریز و زوفان سرعین نگهداری می شود.
این حیوان دارای بیماری ناقل است یعنی می تواند ویروس را با لمس کردن یا گاز گرفتن و هر روش دیگری به انسان منتقل کند. بیماری هایی همچون ابولا، سل، هپاتیت، بیماری های انگلی و حتی ایدز می تواند توسط این حیوان به انسان منتقل شود در حالی که هیچ ضرر و مشکلی برای خود میمون ندارد اما برای انسان خطرناک است.
وی ادامه داد: وقتی این حیوان بزرگ شود، به علت پرخاشگری‌ هایش توسط این پارک ها در طبیعت رها می شود و چون گونه بومی کشور نیست به حیوانات بومی به ویژه گونه‌ های کوچک جثه آسیب خواهد رساند، به خصوص اگر جمعیت آنها گسترش یابد.
وجود میمون رزوس ماکاک به صورت آزاد در جنگل‌های شمال، مازندران و گیلان گزارش شده است که البته امیدواریم جمعیت آزاد این گونه افزایش نیافته باشد. باید بدانیم که وحشی‌ ترین و پرخاشگر ترین میمون دنیا، این نوع میمون است.

** فرهنگ سازی غلط و ترویج حیوان آزاری
محمدی تاکید کرد: نگهداری حیوانات حیات وحش کار بسیار دشواری است. تغذیه نامناسب، نگهداری غلط، مشکلات اندام های حرکتی، عدم استراحت مناسب به علت دست آموز شدن بیش از حد و انتقال بیماری برخی از مشکلاتی است که ممکن است در زوفان رخ دهد.
وی گفت: سیرک های مدرن که مجوز خود را از سازمان محیط زیست گرفته اند تاثیر بسیار منفی برای کودکان دارند زیرا بسیاری از این حیوانات در قفس های بسیار کوچک نگهداری می شوند و حتی شیوه برخورد کودکان با آنان به علت نبود آگاهی، نامناسب است.
عضو هیات مدیره انجمن حمایت از حیوانات و محیط زیست ایران افزود: افرادی که به این مراکز مراجعه می کنند از لحاظ روانشناسی، اسارت حیوانات را در ذهنیت خود عادی شکل می دهند به طوری که این امر باعث می شود تا خریدوفروش حیوانات وحشی در کشور به میزان قابل توجهی افزایش یابد، البته چون نظارت کاملی روی این پارک ها وجود ندارد خریدوفروش حیوانات توسط مسئولان همین مراکز رو به افزایش است و چون تقاضا به شدت بالا رفته، حیوانات وحشی را با نام حیوانات اهلی و خانگی به فروش می رسانند.
محمدی گفت: وقتی به این مساله اعتراض می کنیم برخی از مسئولان می گویند چون این حیوانات چند نسل پیاپی در اسارت پرورش یافته اند دیگر امکان بازگشت را به طبیعت ندارند. اما سوال اینجاست این حیوانات وحشی را از کدام مراکز خریداری می کنند؟ آیا از باغ وحش ها خریداری شده اند؟ وقتی باغ وحش مجوز زاد و ولد و فروش حیوانات را ندارد پس چگونه ادعا می شود که این حیوانات به صورت نسل های پیاپی در اسارت بوده اند!

** ایجاد پارک نوازش راهی برای آشتی نسل جدید به حیوانات
«وهاب محسن زاده» صاحب مجموعه سرزمین حیوانات مشهور به پارک نوازش در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهار داشت: سرزمین حیوانات با برند زوفان به پارک نوازش معروف است زیرا بچه ها می توانند در آن حیوانات را لمس کنند و غذا دهند.
وی افزود: در ایران اولین و در دنیا چهارمین مجموعه بعد از روسیه، گرجستان و آذربایجان با این کاربری هستیم؛ البته ترکیه نیز قصد راه اندازی چنین مجموعه ای را در استانبول دارند که در حال گرفتن راهنمایی از ما هستند.
وی درباره شیوه فعالیت پارک نوازش توضیح داد: آپارتمان نشینی، انسانها به ویژه نسل جدید را از حیوانات و محیط زیست دور کرده است بنابراین با هدف آشتی نسل جدید با حیات وحش اقدام به راه اندازی پارک نوازش کردیم تا شرایطی فراهم شود تا کودکان بتوانند از نزدیک حیوانات را ببیند، غذا دهند و حتی لمس کنند.
محسن زاده افزود: همه تلاش ما بر این است که هنگام بغل و نوازش کردن، حیوان اذیت نشود اما در این میان ممکن است حیوانی برای دقایقی کوتاه تحت فشار قرار گیرند اما بلافاصله افراد حاضر در مجموعه نسبت به شیوه در آغوش گرفتن و نوازش کردن حیوان تذکر لازم را در قالب کارهای آموزشی ارائه می دهند.
وی تاکید کرد: شاید در این فرایند گاهی حیوانی برای لحظه ای اذیت شود اما اگر واقع بینانه نگاه کنیم می بینیم که می تواند تاثیر بسیار مثبتی روی نگاه کودکان نسبت به نحوه برخورد با حیوانات داشته باشد.
محسن زاده درباره اینکه آیا فردی در مجموعه وجود دارد که به طور مداوم این موضوعات را به بازدید کنندگان تذکر دهد گفت: همه روزهای هفته مجموعه زیاد شلوغ نمی شود، شنبه تا چهارشنبه شاید روزی 20 تا 30 بازدید کننده داشته باشیم اما معمولا آخر هفته شلوغ می شود بنابراین تهمیداتی در نظر گرفتیم که در آخر هفته برای هر قفس یک مراقب داشته باشیم تا مراقب حرکت و رفتار بچه ها با حیوانات باشند.
مدیر اجرایی انجمن حمایت از حیوانات و محیط زیست ایران تاکید کرد: البته برنامه خاصی برای تک تک بازدید کنندگان در طول هفته ممکن نیست اما وقتی مدارس به صورت دسته جمعی برای بازدید می آیند برنامه ریزی برای آنها ممکن است اما به طور دائم این امکان وجود ندارد.
وی درباره اینکه آیا حیوانات غیراهلی نیز در این مجموعه نگهداری می شوند، گفت: حیوانات غالب این مجموعه پت یا همان خانگی مانند سگ، گربه، خوکچه هندی، خرگوش پرورشی، انواع طوطی و مرغ عشق است و فقط سه تا چهار گونه حیات وحش داریم که همه نیز وارداتی هستند.
محسن زاده درباره نگهداری میمون رزوس در این مجموعه نیز اظهارداشت: این میمون بومی پاکستان است و در مکانی جدا از حیوانات اهلی نگهداری می شود؛ بچه ها نمی توانند به حیوان دست بزنند و نهایت کاری که می کنند غذا می دهند؛ یا اینکه یک مار پیتون نیز نگهداری می کنیم که از وقتی 30 سانتیمتر بود از این حیوان نگهداری کردیم و کاملا دست آموز شده است.
محسن زاده با تاکید بر اینکه حیوانات اهلی از حیات وحش جدا هستند، گفت: البته برای حیوانات قفس نداریم بلکه حریم تعیین کرده ایم، مثلا طاووس در جایی که نگهداری می شود سقفش باز است که به راحتی از آن خارج می شود و در محوطه بیرون دور می زند و شب دوباره به جایگاه بر می گردد، گربه ها نیز همین گونه اند و در محوطه می چرخند.
وی درباره بهداشت حیوانات در این مجموعه گفت: دامپزشک به طور مداوم در مجموعه حضور دارد و حیوانات را از نظر بهداشتی کنترل می کند.
محسن زاده با بیان اینکه مجوز فعالیت این مجموعه از سوی اداره کل محیط زیست استان آذربایجان شرقی صادر شده است افزود: مجوز این مجموعه به نام نمایشگاه حیوانات خانگی، اهلی و تزیینی صادر شده و هیچگونه خرید و فروشی نیز نداریم؛ مجموعه سرزمین حیوانات 14 ماه است در مساحتی حدود 550 متر بازگشایی شده و یک شعبه دیگر نیز سرعین اردبیل فعال است که فقط با هدف آشنایی بچه ها با حیوانات و امکان از نزدیک دیدن حیوانات ایجاد شده اند.
وی درباره هزینه نگهداری گفت: هزینه نگهداری بسیار بالاست؛ یک دور واکسینه کردن حیوانات حدود 4 تا 5 میلیون تومان هزینه دارد، هزینه آب و برق نیز بسیار بالاست بنابراین هدف ما فقط پول در آوردن و سود کلان نیست بلکه چون به حیوانات علاقه دارم این مرکز را راه اندازی کردم.
وی اظهارداشت: شاید کم و کاستی داشته باشیم که به طور قطع به تدریج در حد توان آنها را برطرف می کنیم اما تجربه ثابت کرده نقاط مثبت آن بسیار بیشتر از نقاط منفی است.

** فعالیت پارک نوازش به طور مداوم رصد می شود
همچنین سیدمهدی حسینی معاون اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان محیط زیست در گفت و گو با خبرنگار علمی ایرنا اظهارداشت: بعد از تفویض اختیار ریاست سازمان محیط زیست به استانها صدور مجوز این مراکز نیز به استانها واگذار شد و اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی مجوز فعالیت مرکز سرزمین حیوانات را صادر کرده است.
وی افزود: در آن مرکز بیشتر گونه های اهلی نگهداری می شود البته استثنا هم وجود دارد و گویا یک سری گونه های غیراهلی مانند میمون رزوس یا راکون نیز نگهداری می کنند اما بچه ها فقط حیوانات اهلی را لمس می کنند و حیوانات غیراهلی در جایگاه جداگانه ای نگهداری می شوند که امکان لمس آنها وجود ندارد.
وی تاکید کرد: نکته مهم اینکه مجموعه یک دامپزشک مقیم دارد و وضعیت سلامت حیوانات به طور مداوم تحت نظارت است؛ محیط زیست نیز اعلام کرده است که باید برای تک تک گونه ها شناسنامه سلامت تهیه شود.
حسینی اظهار داشت: اداره کل محیط زیست استان آذربایجان شرقی وظیفه نظارت بر این مجموعه با عنوان بهشت حیوانات را دارد؛ در واقع وقتی مجوز صادر می شود به معنای تمام شدن کار نیست بلکه بر همه مراحل فعالیت نظارت می شود حتی تاکید شده که دامپزشک مقیم داشته باشد اینطور نباشد که دامپزشکی ماهانه یا هفتگی یک بار به مجموعه سر بزند بلکه باید مستقر باشد و روی همه حیواناتی که آنجا هستند نظارت بهداشتی داشته باشد.
معاون اداره کل حفاظت و مدیریت شکار و صید سازمان محیط زیست تاکید کرد: اگر هرگونه تخلفی دراین مجموعه اتفاق بیفتد وظیفه اداره کل محیط زیست استان است که برخورد قانونی را مطابق ضوابط و مقررات انجام دهد.
وی گفت: اکنون در کشور بحث نگهداری حیوانات غیراهلی را در منازل داریم که غیرقانونی است و برای اینکه آن فضا کم شود و بچه ها با حیوانات حداقل اهلی آشنا شوند، این مجموعه با این نگاه شکل گرفته و برای فعالیتش مجوز صادر شد است؛ اما تاکید ما همچنان بر لمس کردن حیوانات اهلی است زیرا لمس حیوانات غیراهلی ممکن است خطراتی برای کودکان به همراه داشته باشد.
حسینی درباره نظارت بر شیوه نوازش کردن حیوانات نیز اظهار داشت: به هر حال محبت زیادی هم باعث آزار و اذیت حیوان می شود بنابراین باید با نظارت انجام شود که کارشناسان مطلع در محل حضور دارند و برای بازدید کنندگان نحوه در آغوش گرفتن و لمس کردن حیوان را توضیح می دهند تا حیوان آسیب نبیند؛ در واقع همه این کارها باید در یک دایره تعریف شده انجام شود.