برجام و ماموریت ناتمام اتحادیه

آمریکا با خروج از برجام، بار اجرای توافق هسته ای را بر دوش تروئیکای اروپا نهاد و اینک با اتخاذ سیاست «فشار حداکثری» بر تهران قصد ممانعت از پیشبرد اجرای برجام را دارد؛ کارشکنی هایی که راه را برای اتحادیه اروپا برای انجام ماموریت دشوار ساخته است.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، اردیبهشت ماه امسال با دستور «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری آمریکا مبنی بر خروج از توافق هسته ای، امیدها برای نجات برجام کمرنگ شد اما ایران و گروه 1+4 همانند قبل، اجرای برجام را در دستور کار قرار دادند. در این میان مسوولیت برجامی که در بلوک غرب متوجه آمریکا و اروپا بود با خروج ترامپ بر دوش رهبران اتحادیه نهاده شد.
تا امروز که بیش از سه سال از عمر برجام می گذرد، اتحادیه اروپا همواره به دلیل پایبند ماندن کامل تهران به مفاد توافق تلاش کرده تا دست کم در مواضع اعلانی خود از برجام حمایت کند. به طوری که حتی در روزهای اخیر نیز شاهد حمایت عالی ترین مقام اتحادیه در این خصوص بودیم.
«فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه چند روز پیش بار دیگر به بیان ضرورت های حفظ برجام اشاره و تاکید کرد: ما به عنوان اتحادیه‌ای از 28 کشور با بقیه جامعه بین‌المللی همکاری می ‌کنیم تا توافق هسته‌ای را که تاکنون به گواهی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در 13 گزارش متوالی، به طور کامل به اجرا درآمده است، نگه داریم.
همچنین موگرینی با کنایه به کارشکنی های آمریکا بر اهمیت استقلال عمل اروپا اصرار ورزید و گفت که «ما اروپایی‌ ها نمی‌ توانیم بپذیریم قدرتی خارجی، حتی اگر از متحدان نزدیکمان باشد، برای تجارت قانونی ما با کشوری دیگر تصمیم‌گیری کند»؛ مواضعی که آشکارا شکاف بین اروپا و آمریکا را به عنوان شرکای دیرینه ترسیم می کند.
ترامپ و همفکران وی در کاخ سفید چند ماهی است که سیاست فشار حداکثری بر جمهوری ایران را با هدف نابودی برجام در پیش گرفته اند؛ سیاستی که در اجرای دو دور تحریم های ثانویه نمود یافت و هر نوع همکاری اقتصادی بین المللی ایران را نشانه گرفت.
«برایان هوک» که از سوی «مایک پمپئو» وزیر امور خارجه آمریکا به ریاست «گروه اقدام ایران» در این وزارتخانه انتخاب شده، بیش از دیگران در پی اعمال محدودیت بر تهران است. او ماموریت یافته تا صادرات نفت ایران را به صفر برساند. از این رو روز شنبه (22 دی) تهدید کرد که معافیت ‌های این کشور در مورد خریداران نفت ایران به هیچ وجه تمدید نمی‌ شود.
فشار خریداران نفت ایران بر آمریکا پس از دور دوم تحریم ها که فروش نفت کشور ما را نشانه رفته بود، سبب عقب نشینی ترمپ از مواضع خود شد به طوری که وی دستور معاف شدن هشت کشور (شامل چین، تایوان، هند، ترکیه، ژاپن، کره جنوبی، ایتالیا و یونان) را صادر کرد. اینک اما ایالات متحده به هر نحوی که شده تلاش دارد تا معافیت در نظر گرفته را بردارد.
از طرف دیگر، کاخ سفید افزون بر فشار اقتصادی تلاش دارد تا به ائتلاف سازی در سطح بین الملل علیه ایران اقدام کند که سفر کنونی پمپئو به خاورمیانه را می توان در این راستا ارزیابی کرد. وزیر امور خارجه آمریکا در این سفر هشت کشور عربی منطقه (اردن، مصر، امارات، بحرین، قطر، عربستان، عمان و کویت) هدفگذاری شده اند تا ضمن ایجاد وحدت میان آنها، اجماع بین المللی علیه تهران ایجاد و تقویت شود.
پمپئو اخیرا در گفت وگو با «فاکس نیوز» از یک نشست بین المللی پرده برداشت که قرار است ماه آینده در لهستان برگزار شود. آمریکایی قصد دارند در این اجلاس، ایران را به عنوان عامل بی ثبات ساز در خاورمیانه معرفی کرده و نفوذ و قدرت منطقه ای تهران را زیر سوال ببرند.
ناظران بر این باورند که با وجود تمرکز تیم ترامپ بر ایران اما شرایط جمهوری اسلامی کاملا متفاوت از دوره پیش از برجام است؛ دوره ای که به دلیل قطعنامه های مکرر شورای امنیت، ائتلاف سازی علیه تهران کار دشواری نبود. اینک ایران بر خلاف ایالات متحده، عضو تعهدپذیر جامعه بین المللی است که حتی پس از خروج یکجانبه ترامپ از برجام به آن متعهد و پایبند مانده است.
از طرفی ایران در آسیا متحدان دیرینه ای همچون روسیه، ترکیه، هند، چین و غیره را در کنار خود دارد. ضمن این که تهران در برجام، اتحادیه اروپا را از آمریکا جدا ساخت و به سوی همکاری با خود سوق داد. اینک مقامات اتحادیه و آمریکا را در مقابله یکدیگر قرار گرفته اند. به عنوان نمونه «اس پی وی» (SPV) سازوکاری مالی است که رهبران بروکسل برای دور زدن تحریم های ایالات متحده طراحی کرده اند.
البته تاخیر و تعلل اروپا در اجرای سازو کاری که به باور بسیاری از کارشناسان به دلیل مشکل تراشی های ترامپ صورت گرفته، نمی تواند چرخ روابط اقتصادی و دیپلماتیک ایران را با جهان متوقف کند. در فضای پسابرجام مناسبات تهران و جهان به سمت «عادی سازی» سوق پیدا کرده و اینک بازیگران بین المللی در قالب متغیری بازدارنده در مقابل زیاده خواهی ترامپ عمل می کنند، همان طور که رئیس جمهوری آمریکا را به اعطای معافیت برای چند کشور در زمینه خرید نفت از ایران مجاب کردند.
بنابراین در برهه کنونی که ایران در عرصه بین المللی از وزن قابل توجهی برخوردار است، مقامات تهران حتی روی کانال مالی اروپایی ها نیز حساب باز نکرده اند. به همین دلیل بود که هفته گذشته «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان در حاشیه دیدار با «نیتین گادکاری» وزیر حمل و نقل هند ضمن اشاره به همکاری رو به جلوی ایران و اروپا در زمینه سازوکار ویژه مالی، تاکید کرد که «منتظر اروپا نمی مانیم و با شرکای سنتی خود همکاری می کنیم.»